Biblioteka w Cezarei
Biblioteka w Cezarei – jedna z największych bibliotek starożytnego świata, założona przez Orygenesa, ok. 231 roku, a rozwijana później przez Pamfila z Cezarei i Euzebiusza z Cezarei. Zawierała ok. 30 000 ksiąg[1]. W okresie przynależności Cezarei do Bizancjum tamtejsza szkoła odgrywała rolę ważnego ośrodka intelektualnego, a biblioteka była najważniejszym zbiorem chrześcijańskich dzieł. Jeden z podstawowych typów tekstu Nowego Testamentu, tekst cezarejski, związany jest z tym ośrodkiem.
 Orygenes, kolekcjoner pism chrześcijańskich | |
| Państwo | |
|---|---|
| Właściciel | |
| Data założenia |
ok. 231 roku przez Orygenesa |
| Data likwidacji | |
| Wielkość zbiorów |
ok. 30 000 ksiąg |
| Rodzaje zbiorów |
m.in. dzieła Hexapla, Kodeks Watykański, Kodeks Efrema, Kodeks Synajski, Ewangelia Hebrajczyków, Codex Coislinianus i niektóre ormiańskie rękopisy NT) |
Historia
edytujZaczątkiem biblioteki był księgozbiór zgromadzony przez Orygenesa, znaczną ich część stanowiły księgi jego autorstwa. Pamfil przepisał dzieła Orygenesa i ich kopie były tu przechowywane. Zbiory biblioteczne ucierpiały podczas prześladowań Dioklecjana, ale zostały uzupełnione przez biskupa miasta[2]. Pierwotnie przechowywane tu rękopisy były pisane na papirusie, mało trwałym materiale. Hieronim odnotował, że zniszczone papirusowe rękopisy z biblioteki Pamfila zostały zastąpione przez ich kopie na pergaminie w czasach gdy biblioteką kierowali następcy Euzebiusza – Akacjusz i Euzoius[3][4].
Do Cezarei przybywali Grzegorz z Nyssy, Bazyli Wielki, Hieronim, aby móc korzystać z dzieł tam przechowywanych. Hieronim pracując nad przekładem Starego Testamentu Wulgaty, mieszkał w Betlejem, ale często udawał się do Cezarei, by skonfrontować swój tekst z rękopisami. Korzystał m.in. z Hexapli[5].
Jednym z najcenniejszych przechowywanych w bibliotece dzieł była Hexapla. Dzieło zaginęło wraz ze zniszczeniem biblioteki. Znane są nam dziś tylko jego fragmenty. Innym zaginionym dziełem jest Ewangelia Hebrajczyków, którą znał Euzebiusz[6] i Hieronim[7].
W bibliotece przechowywany był Kodeks Watykański i Kodeks Efrema. Kodeks Synajski był poprawiany w oparciu o rękopis pochodzący z tej biblioteki[4]. Niektóre z zachowanych rękopisów biblijnych mają adnotacje, że zostały przepisane, bądź poprawione, w oparciu o rękopisy z Cezarei (Codex Coislinianus, niektóre rękopisy ormiańskie)[8][9]. Uważano, że właśnie tutaj przechowywane są najlepsze rękopisy[10].
Biblioteka przestała istnieć w VII wieku. Dawniej sądzono, że została zniszczona albo przez Persów w 614 roku, albo przez Saracenów około 640 roku. Nie zachowały się jednak żadne bezpośrednie świadectwa o rozmiarach zniszczeń. Badania archeologiczne wskazują zarówno na częściowe zniszczenia ze strony Persów, jak i częściowe zniszczenia ze strony Saracenów. Część zbiorów bibliotecznych ocalała w rozproszeniu, czego dowodzą kolofony rękopisów powstających w VIII wieku, które twierdzą, że zostały przepisane z rękopisów biblioteki Pamfila (Kodeks Synajski, Codex Coislinianus i niektóre ormiańskie rękopisy NT)[4].
Przypisy
edytuj- ↑ F. L. Cross and Elizabeth A. Livingstone, “Pamphilus, St,”, [w:] The Oxford Dictionary of the Christian Church (3rd ed. rev.; Oxford; New York: Oxford University Press, 2005), 1221.
- ↑ Hieronim, Epistolae xxxiv.
- ↑ Frederic G. Kenyon, The palaeography of Greek papyri, Clarendon Press: Oxford 1899, s. 115.
- ↑ a b c D.C. Parker, Codex Sinaiticus: The Story of the World’s Oldest Bible, London: The British Library, 2010, s. 84.
- ↑ In Psalmos comm., ed. Morin, s. 5, 21; In Epistula ad Titum.
- ↑ Eusebiusz, Historia kościelna VI.xxxii.
- ↑ Adversus Rufinum I.ix.
- ↑ H.B. Swete: An Introduction to the Old Testament in Greek. Cambridge: 1902, s. 74–75.
- ↑ F. C. Conybeare, The date of Euthalius, ZNW 1904, s. 49–50.
- ↑ D.C. Parker, Codex Sinaiticus: The Story of the World’s Oldest Bible, London: The British Library, 2010, s. 85.