Herzmanice
Herzmanice[1] lub Hermanice[2] (cz. Heřmanice, niem. Herzmanitz) – jedna z 37 części miasta statutarnego Ostrawy, stolicy kraju morawsko-śląskiego, we wschodnich Czechach. Jest to także jedna z 39 gmin katastralnych w jego granicach, która ma powierzchnię 709,03 ha[3]. Populacja w 2001 wynosiła 1909 osób[4], zaś w 2010 odnotowano 847 adresów[5].
| Część miasta Ostrawy | |||
 Kościół Husycki w Herzmanicach | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Kraj | |||
| Powiat | |||
| Miasto | |||
| W granicach Ostrawy |
1 lipca 1941 | ||
| Powierzchnia |
7,09 km² | ||
| Populacja (2001) • liczba ludności |
| ||
| • gęstość |
269,3 os./km² | ||
| Kod pocztowy |
713 00 | ||
Położenie na mapie Ostrawy  | |||
Położenie na mapie Czech  | |||
Położenie na mapie kraju morawsko-śląskiego  | |||
 49°51′37″N 18°19′52″E/49,860278 18,331111
| |||
Położona jest w granicach historycznego regionu Śląska Cieszyńskiego, w północno-wschodniej części miasta Ostrawy i około 3,5 kilometra od jego centrum. Stanowi jedną z 8 części składających się na miejski obwód Śląskiej Ostrawy. Do 1941 roku samodzielna gmina.
Na zachodzie sąsiaduje z dzielnicami Gruszów, Muglinów, na południu ze Śląską Ostrawą i Michałkowicami, na wschodzie z miastem w powiecie Karwina – Rychwałdem, a na północy z dzielnicą Bogumina – Wierzbicą.
| Rok | 1869 | 1880 | 1890 | 1900 | 1910 | 1921 | 1930 | 1950 | 1961 | 1970 | 1980 | 1991 | 2001 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Liczba ludności | 842 | 1025 | 1423 | 2514 | 3727 | 3221 | 3214 | 3202 | 3305 | 2834 | 1868 | 1714 | 1909 |
Historia
edytujMiejscowość po raz pierwszy wzmiankowana została w łacińskim dokumencie Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego), spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna ok. 1305 w szeregu wsi zobowiązanych do płacenia dziesięciny biskupstwu we Wrocławiu, w postaci item in Hermanni villa[6][7][8][9]. Zapis ten (brak określenia liczby łanów, z których będzie płacony podatek) wskazuje, że wieś była w początkowej fazie powstawania (na tzw. surowym korzeniu), co wiąże się z przeprowadzaną pod koniec XIII wieku na terytorium późniejszego Górnego Śląska wielką akcją osadniczą (tzw. łanowo-czynszową). Nazwa prawdopodobnie wywodziła się od jej założyciela i kasztelana pobliskiego zamku. Wieś politycznie znajdowała się wówczas w granicach utworzonego w 1290 piastowskiego (polskiego) księstwa cieszyńskiego, będącego od 1327 lennem Królestwa Czech, a od 1526 roku w wyniku objęcia tronu czeskiego przez Habsburgów wraz z regionem aż do 1918 roku w monarchii Habsburgów (potocznie Austrii).
Miejscową parafię pw. św. Marka Ewangelisty założono jeszcze w XIV lub w pierwszej połowie XV wieku[10] i po raz pierwszy wzmiankowano w sprawozdaniu z poboru świętopietrza sporządzonym przez archidiakona opolskiego Mikołaja Wolffa w 1447 jako jedną z 51 w archiprezbiteracie cieszyńskim (pod nazwą Hermansdorff)[11]. Na podstawie wysokości opłaty w owym sprawozdaniu liczbę ówczesnych parafian oszacowano na 150[12].
W 1447 wieś została odziedziczona przez cieszyńskiego księcia Bolesława. W 1491 książę Kazimierz odsprzedał ją Piotrowi Osinskiemu z miejscowości Žitna. W 1520 roku wieś stała się majątkiem Polskiej Ostrawy, a w 1630 znaczną jej część wykupił za 23 tysiące złotych monet Mikuláš z rodu Wilczków. Wilczkowie dokupowali pozostałe części: w 1683 od Jana Jerzego Kochtickiego z Kochtic i w 1686 od Anny Kechendorfowej. W ten sposób Wilczkowie znaleźli się w posiadaniu całej wsi aż do 1848 roku.
Do połowy XIX wieku jej mieszkańcy trudzili się głównie rolnictwem. Jednak wraz z rozwojem przemysłu ciężkiego w Zagłębiu Ostrawsko-Karwińskim odnajdywali nowe zatrudnienie w okolicznych zakładach. W samych Herzmanicach takowych jednak się nie doczekali, mimo że właściciele ziemscy chcieli tu wydobywać węgiel kamienny, to z powodów finansowych i przyrodniczych musieli ten pomysł zaniechać. Ciekawostką jest powstanie firmy Dynamit-Nobel w 1884, produkującej materiały wybuchowe dla okolicznych kopalń. Została ona jednak doszczętnie zniszczona 19 marca 1924 roku, gdy w jej składzie doszło do wybuchu. W miejscu tym w 1959 wybudowano obóz pracy, a obecnie znajduje się tam więzienie.
W 1849 do gminy Herzmanice włączono Gruszów i Muglinów. Hruszów usamodzielnił się w 1866 a Muglinów w 1890. W 1869 roku w 94 domach w Herzmanicach mieszkało 842 osób[4], W następnych dekadach liczba ta systematycznie rosła i według austriackiego spisu ludności z 1900 w 184 budynkach mieszkalnych w Herzmanicach na obszarze 689 hektarów mieszkało 2514 osób. co dawało gęstość zaludnienia równą 364,9 os./km², z tego 2487 (98,9%) mieszkańców było katolikami, 18 (0,7%) ewangelikami a 9 (0,4%) wyznawcami judaizmu, 1743 (69,3%) było czesko-, 691 (27,5%) polsko- a 16 (0,6%) niemieckojęzycznymi[1]. Do 1910 liczba budynków wzrosła do 230 a mieszkańców do 3727, z czego 3608 było zameldowanych na stałe, 2800 (77,6%) było czesko-, 776 (21,5%) polsko- a 32 (0,9%) niemieckojęzycznymi, 3600 (96,6%) było katolikami, 85 (2,3%) ewangelikami, 20 (0,5%) kalwinistami, 21 (0,6%) żydami 1 osoba była jeszcze innej religii lub wyznania[13]. W 1920 roku miejscowość znalazła się w granicach Czechosłowacji, a w 1939 w granicach Protektoratu Czech i Moraw. 1 lipca 1941 roku gmina została przyłączona do Morawskiej Ostrawy. Spod administracji niemieckiej Herzmanice wydostały się wraz z dotarciem Armii Czerwonej 1 maja 1945 roku o godzinie 9.
Galeria
edytuj-
Pieczęć gminy z XVIII wieku -
Kościół św. Marka -
Hałda w Herzmanicach
Przypisy
edytuj- ↑ a b Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XI. Schlesien. Wien: 1906. (niem.).
- ↑ Nazwa spotykana na mapach jak ta: z początku XX wieku.
- ↑ Informace o katastrálním území Heřmanice. [dostęp 2010-10-13]. (cz.).
- ↑ a b c Český statistický úřad: Historický lexikon obcí ČR 1869 – 2005 – 1. díl. 20 sierpnia 2008. s. 736-737. [dostęp 2010-10-13]. (cz.).
- ↑ Adresy v České republice. 2010-10-13. [dostęp 2010-10-13]. (cz.).
- ↑ Śląsk Cieszyński w średniowieczu (do 1528). Idzi Panic (redakcja). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2010, s. 296. ISBN 978-83-926929-3-5.
- ↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (online). [w:] www.dokumentyslaska.pl [on-line]. [dostęp 2013-07-22].
- ↑ H. Markgraf, J. W. Schulte: Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis. Breslau: Josef Max & Comp., 1889.
- ↑ Hosák et al. 1970, 253.
- ↑ I. Panic, 2010, s. 414
- ↑ Registrum denarii sancti Petri in archidiaconatu Opoliensi sub anno domini MCCCCXLVII per dominum Nicolaum Wolff decretorum doctorem, archidiaconum Opoliensem, ex commisione reverendi in Christo patris ac domini Conradi episcopi Wratislaviensis, sedis apostolice collectoris, collecti. „Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens”. 27, s. 369-372, 1893. Breslau: H. Markgraf. (niem.).
- ↑ I. Panic, 2010, s. 321
- ↑ Ludwig Patryn (ed): Die Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1910 in Schlesien. Troppau: 1912. (niem.).
Bibliografia
edytuj- Ladislav Hosák, Rudolf Šrámek: Místní jména na Moravě a ve Slezsku I, A-L. Praha: Academia, 1970.