Herod Archelaos
Herod Archelaos[1], Herod Archelaus (ur. ok. 27 lub 23 p.n.e., zm. po 6 n.e.) – etnarcha Judei, Samarii i Idumei w latach 4 p.n.e. – 6 n.e. Syn Heroda Wielkiego, rodzony brat Heroda Antypasa. Przez ojca został przewidziany na króla Judei, lecz pod wpływem zamieszek, do jakich doszło po śmierci Heroda Wielkiego i sporów między jego synami, Oktawian August mianował Archelaosa jedynie etnarchą. Tyrańskie rządy Archelaosa sprawiły, że August w 6 roku pozbawił go tetrarchii i skazał na zesłanie do Galii. Dalsze losy Archelaosa nie są dokładnie znane.
| |
| etnarcha Judei, Samarii i Idumei | |
| Okres | |
|---|---|
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | |
| Data urodzenia | |
| Data śmierci |
po 6 n.e. |
| Ojciec | |
| Matka | |
Dzielnica Heroda Archelaosa, od 6 rzymska prowincja Judea
Dzielnica Heroda Antypasa
Dzielnica Heroda Filipa II
Salome I (miasta Jamnia, Azotus, Fazaelis)
Wolne miasta (Dekapolis)
Wywód przodków
edytuj| 4. Antypater | ||||||
| 2. Herod Wielki | ||||||
| 5. Kypros I | ||||||
| 1. Herod Archelaos | ||||||
| 6. NN | ||||||
| 3. Maltake | ||||||
| 7. NN | ||||||
Życiorys
edytujArchelaos był starszym synem Heroda Wielkiego i jego czwartej żony Maltake, z pochodzenia Samarytanki; rodzonym bratem Antypasa.
Badacze nie są zgodni, co do jego daty urodzenia. Część podaje, że urodził się około 27 p.n.e.[2], inni że około 23 p.n.e.[3] Archelaos początkowo nie był przewidywany na następcę przez ojca. Pojawił się dopiero w ostatnim, szóstym testamencie Heroda Wielkiego, sporządzonym na kilka dni przed jego śmiercią w 4 p.n.e. W myśl tego testamentu Archelaos miał zostać królem, jego rodzony brat Antypas tetrarchą Galilei i Perei, a przyrodni Filip – tetrarchą Gaulanitis, Trachonitis i Batanei.
Archelaos nie zdecydował się na przyjęcie tytułu królewskiego; uważał, że testament jego ojca musi zostać zatwierdzony przez cesarza Oktawiana Augusta. Faktycznie został jednak następcą ojca; jako taki został przedstawiony armii przez siostrę Heroda, Salome I, i jej męża Aleksasa.
Archelaos, podobnie jak jego ojciec, okazał się okrutny i despotyczny. Rozgniewał także swych tradycyjnie myślących poddanych, poślubiając, wbrew Prawu Mojżeszowemu, Glafirę, dawną żonę jednego ze swych braci, Aleksandra, jednocześnie porzucając swoją pierwszą żonę. Glafira bowiem miała synów z pierwszego małżeństwa. Odwołał z urzędu arcykapłana Joazara syna Boetosa. Następcą mianował jego brata – Eleazara. Tego również usunął z urzędu, powierzając godność arcykapłana Jezusowi synowi See.
Próbował naśladować ojca w kwestiach architektury, odnawiając pałac królewski w Jerychu i budując w tejże okolicy nowe miasto, które nazwał na swoją cześć Archelaidę.
W wyniku wielokrotnych skarg ciemiężonej ludności August w 6 roku postanowił zesłać Archelaosa do Wienny w południowej Galii, a jego ziemie przyłączyć wprost do sąsiedniej prowincji syryjskiej. To zadanie miał wykonać Kwiryniusz, nowo mianowany gubernator Syrii. Pierwszym posunięciem, jakie z konieczności nasuwało się w związku z obejmowaniem nowych ziem, było dokonanie spisu ludności i jej majątków, jak również i prywatnego majątku Archelaosa. Było to niezbędne ponieważ własność prywatna Archelaosa ulegała konfiskacie, ludność zaś Judei miała odtąd podlegać (jak ludność wszystkich prowincji) rzymskiemu systemowi podatkowemu. Jednocześnie Judea otrzymała regionalnego namiestnika (praefectus) jako zarządcę – pierwszym był Koponiusz. Wiadomość o przygotowaniu spisu wywołała wśród Żydów gwałtowny opór. Arcykapłan Joazar syn Boetosa, próbował uspokoić wzburzoną ludność, jednak niezadowolenie utrzymywało się i doprowadziło nawet do wybuchu powstania zelotów pod wodzą Judy Galilejczyka. Rewolta została jednak szybko stłumiona przez Rzymian.
Archelaos w Nowym Testamencie
edytujHerod Archelaos jest wspomniany imiennie tylko raz w Ewangelii Mateusza. Józef, Maria i Jezus uciekli do Egiptu, żeby uniknąć rzezi niewiniątek. Gdy umarł Herod Wielki, Józefowi anioł powiedział we śnie, by wrócił do Izraela. Lecz jako że w czasie powrotu usłyszał, że w Judei panuje Archelaos, postanowił udać się do Galilei[4].
Początek i konkluzja Przypowieści o minach Jezusa Chrystusa w Ewangelii Łukasza prawdopodobnie odnosi się do Archelaosa. W takiej sytuacji znalazł się udawszy się do Rzymu:
«Pewien człowiek szlachetnego rodu udał się w kraj daleki, aby uzyskać dla siebie godność królewską i wrócić (...) Ale jego współobywatele nienawidzili go i wysłali za nim poselstwo z oświadczeniem: „Nie chcemy, żeby ten królował nad nami”. Gdy po otrzymaniu godności królewskiej wrócił (...) [rzekł:] Tych zaś przeciwników moich, którzy nie chcieli, żebym panował nad nimi, przyprowadźcie tu i pościnajcie w moich oczach"».[5]
Przypisy
edytuj- ↑ Taka wersja m.in. w: J. Ciecieląg, Polityczne dziedzictwo Heroda Wielkiego, według indeksu.
- ↑ J. Ciecieląg, Polityczne dziedzictwo Heroda Wielkiego, s. 98.
- ↑ P. Cz. Bosak, Postacie Nowego Testamentu..., s. 164.
- ↑ Ewangelia Mateusza 2,22 – Biblia Tysiąclecia
- ↑ Ewangelia Łukasza 19,12-27 – Biblia Tysiąclecia
Bibliografia
edytuj- Atlas Biblijny, Warszawa 1990, ISBN 83-7050-000-5, s. 180.
- Bosak Pius Czesław, Postacie Nowego Testamentu. Słownik-konkordancja, Poznań-Pelplin 1996, s. 164.
- Ciecieląg Jerzy, Polityczne dziedzictwo Heroda Wielkiego. Palestyna w epoce rzymsko-herodiańskiej, Kraków 2002, s. 98-104.
- Joachim Gnilka, Jezus z Nazaretu. Orędzie i życie, Juliusz Zychowicz (tłum.), Józef Kudasiewicz, Kraków: „Znak”, 1997, s. 50-51, 54-55, ISBN 83-7006-431-0, OCLC 749882567.
- André Lemaire, Dzieje biblijnego Izraela, Maria Rostworowska-Książek (tłum.), Poznań: Wydaw. Naukowe UAM, 1998, s. 103, ISBN 83-232-0831-X, OCLC 749523148.
- A.R. Millard, Skarby czasów Biblii, Marcin Stopa (tłum.), Warszawa: „Diogenes”, 2000, s. 221, ISBN 83-7227-404-5, OCLC 751101950.
- Vermes Geza, Kto był kim w czasach Jezusa, Warszawa 2006, ISBN 83-241-2481-0, s. 53.
- Krawczuk Aleksander, Herod król Judei, 1965.