Wikipedia

Henryk Wernic

polski pisarz pedagogiczny

Henryk Wernic (ur. 1829 w Warszawie, zm. 1905 tamże) – polski pedagog, pisarz, tłumacz, autor podręczników szkolnych, poradników dla nauczycieli i książek dla dzieci i młodzieży; przed powstaniem styczniowym zwolennik idei Bronisława Trentowskiego (wychowanie narodowe), po upadku powstania – sympatyk pozytywistów warszawskich; popularyzator zagadnień wychowania domowego i kształcenia rzemieślniczego, autor m.in. książek: Przewodnik wychowania, 1868, Nauka o rzeczach, 1874, Praktyczny przewodnik wychowania, 1891[1][2].

Henryk Wernic
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

1829
Warszawa

Data i miejsce śmierci

1905
Warszawa

Zawód, zajęcie

pedagog, pisarz, tłumacz

Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach
Cytaty w Wikicytatach

Życiorys

edytuj

Urodził się w Warszawie[a] w roku koronacji Mikołaja I na króla Polski (1829) i rok przed wybuchem powstania listopadowego. Miał brata Adolfa. Przed powstaniem styczniowym rodzina Werniców była zamożna[b].

Henryk otrzymał staranne wykształcenie domowe, a następnie uczył się samodzielnie oraz ukończył warszawskie gimnazjum[3]. Prawdopodobnie było to Gimnazjum Realne w Warszawie – siedmioklasowa szkoła realna uruchomiona w sierpniu 1841 roku. Zajęcia kursu klasy siódmej (dwuletniego) miały charakter praktyczny. Akt utworzenia szkoły rozpoczyna wskazanie jego celu, zgodnego z pozytywistyczną zasadą pracy organicznej[4]:

Głównym zadaniem Gimnazjum Realnego jest przygotowanie młodzieży do zajęć przemysłowych […] nauczanie przedmiotów ścisłych i technicznych oraz przeprowadzane zajęcia praktyczne z farbiarstwa, cukrownictwa, gorzelnictwa, górnictwa, produkcji chemikaliów i maszynoznawstwa, ze szczególnym uwzględnieniem maszyn stosowanych w fabrykach

Podjęcie studiów w Warszawie nie było możliwe (Szkoła Główna Warszawska powstała dopiero w roku 1862). Od 1851 roku Henryk Wernic był przez kilka lat szkolnym nauczycielem języka polskiego i geografii. Zainteresowała go pedagogika – czytał niemieckie pisma pedagogiczne, zafascynowała go wydana w 1842 roku dwutomowa książka Bronisława Trentowskiego pt. Chowanna, czyli system pedagogiki narodowej[3][5], a później pełnił funkcję guwernera w bogatych dworach ziemiańskich. Po upadku powstania przebywał we Francji, w Anglii (przez kilka lat był nauczycielem w męskim zakładzie koło Londynu) i w Niemczech (uczył w Dreźnie polską Polonię[c]), poznawał zagraniczne systemy oświaty i wychowania, studiował fachowe piśmiennictwo[3]. W roku 1868 choroba oczu zmusiła go do powrotu na stałe do Warszawy (korzystał ze wsparcia bratowej[3]). Niewidomy pedagog wspominał później[3]:

Odtąd czytałem wiele przy pomocy osób, które łaskawie czytać mi raczyły, i począłem pisać, a raczej dyktować artykuły treści wychowawczej, szukając w pracy pociechy i osłody, wreszcie założenie „Przeglądu Pedagogicznego”[6] otworzyło mi drogę do szerszej działalności.

Dorobek

edytuj
 
Trzy pokolenia Polaków w Ogrodzie Saskim na obrazie Grottgera, (1863)
„Bohaterom obrazu Grottgera pozostała wspólna rozpacz, wspólna niepewność i wspólne granice. Więcej ich łączy, niż dzieli.”[d].

Uważa się, że dorobek Wernica cechuje eklektyzm – splot kilku teorii pedagogicznych jego epoki[3], tj.:

– idee zawarte w Chowanna, czyli system pedagogiki narodowej… Trentowskiego[5][8] (według WEP – „pedagogika romantyczna”[1])[e]
– poglądy Johanna Herbarta (które propagowali znajomi pedagodzy z Drezna), dotyczące podstawowych idei pedagogiki[f], jej celów[g] i środków[h]
– utylitarne tendencje pozytywistów warszawskich, z którymi współdziałał po powrocie do Warszawy (zob. praca u podstaw, poglądy Aleksandra Świętochowskiego, dziennikarstwo Bolesława Prusa, działalność Piotra Chmielowskiego i innych, należących do „pokolenia Szkoły Głównej”[i])

W publikacjach poruszał przede wszystkim problemy wychowania dzieci w rodzinie (w mniejszym zakresie – w szkole). Podkreślał znaczenie rodzinnych więzi emocjonalnych (podobne opinie wyrażała później Maria Ilnicka). Pisał m.in.[10]:

Wychowańca należy doprowadzić do czynnej miłości własnego rodzeństwa, rodziny, kolegów. Stopniowo miłość ta ma ogarniać coraz szerszą sferę, aż wreszcie stanie się miłością ludzkości całej.

Miłość, posłuszeństwo i poczucie obowiązku – oto trzy główne czynniki czynu moralnego, przy ich pomocy dziecię pomału przystępuje do używania wolności […]. Miłość jest podwaliną moralnego budynku towarzystwa ludzkiego, utrzymuje go uczuciem wzajemnej skłonności. Miłość jest źródłem wszelkiej moralności, a stąd pierwotną i zasadniczą siłą każdego wychowania”[3][10].

 
Upominek. Książka zbiorowa na cześć Elizy Orzeszkowej (Wikimedia Commons: skan 628 stron); w części II (proza): Henryk Wernic, Znaczenie wychowawcze pism Elizy Orzeszkowej Znaczenie wychowawcze pism Elizy Orzeszkowej (s. 562–564)

Wstęp:W żadnej obcej beletrystycznej literaturze nie znajdujemy tak często potrącanej kwestji wychowania, jak w naszej; najważniejsze to pytanie w innych społeczeństwach ostatecznie załatwione zostało, w naszem oczekuje jeszcze rozwiązania. Od dawna też kwestja wychowania stała się przewodniczącą myślą wielu utworów… góruje Orzeszkowa, wykazując przyczynowy związek pomiędzy wychowaniem jednostek, a późniejszem ich postępowaniem w życiu.

Książki (wybór[3])
  • 1868 – Przewodnik wychowania, Warszawa (rozpoczęta w Dreźnie)
  • 1891 – Praktyczny przewodnik wychowania, Warszawa
  • 1895 – Myśli o wychowaniu i nauczaniu, Warszawa (Z mojego życia)
  • 1902 – Wychowanie dzieci wyłącznie do lat sześciu, Warszawa
Broszury (wybór[3])
  • 1898 – Znakomici rzemieślnicy i przemysłowcy
  • 1898 – Co i jak robią rzemieślnicy. Opis rzemiosł dla młodzieży tudzież przewodnik przy wyborze powołania
Artykuły (wybór[3])
  • 1873 – Froebel i ogródki dziecinne, „Opiekun Domowy”, no. 36, s. 37
  • 1873 – Gawędy o wychowaniu, „Opiekun Domowy”, no. 8, s. 69
  • 1873 – Jak się mają zachować starsi wobec zabaw dzieci, „Opiekun Domowy”, no. 19, s. 143
  • 1882 – Osobistość nauczyciela, „Przegląd Pedagogiczny”, Vol. 1, p. 10–14
  • 1885 – Czy i jak karać należy małe dzieci, „Przegląd Pedagogiczny”, nr 22
  • 1885 – Kształcąc młodzież żeńską nie lekceważmy praw higienicznych, „Przegląd Pedagogiczny”, no. 14
  • 1886 – Jak należy postępować z chorym dzieckiem, „Przegląd Pedagogiczny”, no. 2
  • 1887 – Kilka myśli o wychowaniu fizycznym, „Przegląd Pedagogiczny”, no. 17
  • 1887 – O kształceniu charakteru, „Przegląd Pedagogiczny”, no. 19–23
  • 1888 – Kilka słów o wychowaniu moralnie zaniedbanych dzieci, „Przegląd Pedagogiczny”, no. 4–5
  • 1889 – Przesada w pochwałach i nagradzaniu, „Przegląd Pedagogiczny”, no. 5
  • 1890 – Próżność, „Przegląd Pedagogiczny” no. 9
  • 1894 – Otwartość w wychowaniu, „Przegląd Pedagogiczny”
Inne

Dorobek H. Wernica zawiera niemal całkowicie zapomnianą beletrystykę dla dzieci i młodzieży (pozycje autorskie i adaptacje opowiadań, nowel i powieści z literatury angielskiej). Pisał też poradniki, podręczniki do nauki języka polskiego, arytmetyki i historii; opracowywał przekłady dzieł angielskich i niemieckich z takich dziedzin jak fizjologia, higieny, logika, psychologia, astronomia, geologia[3].

Analizował prace Karola Darwina – „O wyrazie uczuć u człowieka i zwierząt” (The Expression of the Emotions in Man and Animals, 1872; zob. m.in. mimika, mowa ciała, badania P. Ekmana) i „Szkic biograficzny o dziecku” (ang. A biographical sketch of an infant, 1877)[11] oraz niemieckie „szkice biograficzne” z lat 70. XIX w. Dostrzeżone prawidłowości rozwoju dziecka od urodzenia do 2–3 roku życia opisał w pracy pt. Biografia dziecka („Ateneum” 1879, s. 484–511), która bywa uznawana za „bodaj pierwszą polską syntezę psychologii rozwoju małego dziecka, adresowaną do rodziców”[8].

Upamiętnienie

edytuj

Henryk Wernic jest wymieniany w pracach na temat historii polskiej pedagogiki obok Piotra Chmielowskiego, Bolesława Prusa, Aleksandra Świętochowskiego, Anieli Szycówny[12]. Współcześnie jego dorobek popularyzuje Danuta Mucha z Uniwersytetu Opolskiego[3] oraz Krzysztof Jakubiak z Uniwersytetu Gdańskiego[8].

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Informacje, dotyczące biografii Henryka Wernica, są nieliczne. Danuta Mucha, autorka cytowanej publikacji Poglądy pedagogiczne pozytywistów na wychowanie młodego pokolenia (2012)[3] często przytacza dane i cytaty z tekstu H. Wernica pt. Z mojego życia, zamieszczonego w jego książce Myśli o wychowaniu i nauczaniu (1895).
  2. ↑ Wernicowie byli spokrewnieni z dyktatorem Rządu Narodowego Romualdem Trauguttem, a Adolf Wernic był powstańcem. Po upadku powstania Wernicowie stali się ofiarami represji – mieli kłopoty materialne. Warunki życia i możliwość pracy naukowej Henryk Wernic w dużym stopniu zawdzięczał zapobiegliwej bratowej, Natalii (Wernic H., Z mojego życia w: Myśli o wychowaniu i nauczaniu, 1895, s.27)[3].
  3. ↑ W latach 1870–1914 do Niemiec wyemigrowało ok. 3,5 mln Polaków (zob. Polacy w Niemczech – historia, przyczyny emigracji Polaków).
  4. ↑ Cytat z artykułu Ewy Zadrzyńskiej pt. Wróg nie ma nogi[7]
  5. ↑ Romantyzm w pedagogice zainicjował Jean-Jacques Rousseau (zob. Emil, czyli o wychowaniu). Romantyk Bronisław Trentowski pisał m.in.[8]:

    „Wielka jest władza pierwszych wrażeń (…), im młodsze dziecię, tym większa jest jego jaźni potęga”.

  6. ↑ Idee wewnętrznej wolności, moralności, życzliwości, prawa i słuszności.
  7. ↑ Cele pedagogiki: kształtowanie woli i charakteru oraz budzenie szerokich zainteresowań/ciekawości.
  8. ↑ Środki oddziaływania: karność/posłuszeństwo i nauczanie wychowujące (zob. nauczanie wychowujące według Pestalozziego).
  9. ↑ Tak nazwał tę grupę absolwentów Szkoły Głównej Warszawskiej Józef Kotarbiński[9] (J. Kotarbiński, Sienkiewicz i pokolenie Szkoły Głównej, [w:] Szkoła Główna Sienkiewiczowi, Warszawa 1917. s.10[9])

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Wernic Henryk. W: Wielka Encyklopedia Powszechna PWN. T. 12: Usa-Ż. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1969, s. 187.
  2. ↑ Wernic Henryk. [w:] Encyklopedia WIEM, opracowana na podstawie Popularnej Encyklopedii Powszechnej [on-line]. Grupa Onet.pl SA. [dostęp 2017-07-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-09-25)].
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Danuta Mucha. Poglądy pedagogiczne pozytywistów na wychowanie młodego pokolenia. „Kultura i Wychowanie”, s. 30–33, 2012. 
  4. ↑ Lech Królikowski: O tradycjach kształcenia politechnicznego w Warszawie. [w:] Passa, Tygodnik sąsiadów [on-line]. IMAKO sp.j, 2016-05-24. [dostęp 2017-07-14].
  5. ↑ a b Bogusław Ferdynand Trentowski: Chowanna, czyli system pedagogiki narodowej jako umiejętności wychowania, nauki i oświaty, słowem wykształcenia naszej młodzieży. T. 1-2. Poznań ; dig. Serwis tworzony przez biblioteki stowarzyszone w Konsorcjum Bibliotek Naukowych Regionu Kujawsko-Pomorskiego: Księgarnia Nowa, 1842.
  6. ↑ Białowiejski, A (oprac.), Jaczynowski, A (oprac.), Konopczyński, E (oprac.), Król, K (oprac.), Szycówna, A (oprac.), Łagowski, F (oprac.). „Przegląd Pedagogiczny” 1882–1905 : dzieje wydawnictwa oraz spis rzeczy i autorów. „Przeglą Pedagogiczny”, 1907. Druk Wł. Łazarskiego, Marszałkowska 114. 
  7. ↑ Ewa Zadrzyńska. Wróg nie ma nogi ; Kozak patrzy w ziemię, bo gdyby podniósł wzrok, zobaczyłby osieroconą dziewczynkę, owdowiałą kobietę i pozbawionych syna rodziców. „Wyborcza.pl, Magazyn Świąteczny”, 19 lipca 2013. Agora SA. 
  8. ↑ a b c d Krzysztof Jakubiak. Od idei poznania dziecka do pedologii jako nauki o dziecku. „Problemy Wczesnej Edukacji”. XI (2(29)), 2015. Polskie Towarzystwo Pedagogiczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego. ISSN 1734-1582. Cytat: Henryk Wernic, opublikował w „Ateneum” (1879: 484–511), rozprawę pt. „Biografia dziecka”. W pracy tej, wspominając ustalenia badawcze wielu ówczesnych autorów biografii dziecięcych, sformułował prawidłowości rozwoju dziecka od urodzenia do 2–3 roku życia. Jest to bodaj pierwsza polska synteza psychologii rozwoju małego dziecka adresowana do rodziców, których H. Wernic zachęcał do czynienia podobnych spostrzeżeń na własnych dzieciach. Był przekonany, iż badając życie dziecka, dorośli zbiorą wiele spostrzeżeń „służących do kierowania dalszym jego wychowaniem” (Wernic 1879: 511). Wtedy, pisał H. Wernic, „to wychowanie zmieni się w prawdziwą sztukę, a wychowawca stanie się badaczem”. 
  9. ↑ a b Stanisław Fita. Sienkiewicz i „pokolenie Szkoły Głównej”. „Rocznik Towarzystwa Literackiego imienia Adama Mickiewicza 41, 47–57”, s. 47–57, 2006. bazhum.muzhp.pl. 
  10. ↑ a b Wiesław Olkusz: Między pedagogiką a literaturą. O Marii Ilnickiej jako krytyku literatury dla dzieci i młodzieży. Opole: Uniwersytet Opolski, 2000, s. 53. ISBN 83-88796-08-9.
  11. ↑ Darwin, C. R: A biographical sketch of an infant. [w:] ‘Mind’. A Quarterly Review of Psychology and Philosophy 2 (7) (July): 285-294 [on-line]. 1877. [dostęp 2017-07-15]. (ang.).
  12. ↑ Search results for 'su:Wernic, Henryk (1829-1905)'. [w:] WorldCat- library catalog [on-line]. [dostęp 2017-07-16].

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Henryk_Wernic&oldid=73606153”