Henryk Stein-Domski
Henryk Stein pseud. Domski, Leon Domski, Kamieński (ur. 5 września 1883 w Warszawie, zm. 26 października 1937 w Moskwie) – działacz komunistyczny, członek Komitetu Centralnego KPRP i KPP, członek Biura Politycznego KPP, historyk, publicysta.
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
historyk, publicysta |
| Partia | |
Życiorys
edytujPochodził ze średniozamożnej rodziny żydowskiej, syn Hersza-Hermana i Bronisławy z Czamańskich, brat Władysława Stein-Krajewskiego. 15 lipca 1904 wstąpił do SDKPiL, w latach 1915–1916 członek jej Zarządu Krajowego. Od lutego 1905 członek redakcji pisma SDKPiL, "Czerwonego Sztandaru". 1908–1915 przebywał na emigracji. 1918–1919 oraz 1925–1927 był członkiem Komitetu Centralnego (KC) KPP, a w 1925 – Biura Politycznego KC KPP.
W lipcu 1919 roku aresztowany za prowadzenie działalności komunistycznej (ostatecznie skazano go na 6 miesięcy więzienia za posługiwanie się sfałszowanymi dokumentami). W raporcie MSW oceniano, że jest "człowiekiem o wybitnej inteligencji. Zna całą literaturę współczesną z dziedziny historii ruchu społecznego i ekonomicznego, włada wszystkimi europejskimi językami, posiada talent literacki, poetycki, a przede wszystkim -krasomówczy"[1].
Na początku lat 20. był kierownikiem berlińskiego oddziału ROSTY (poprzednika TASS)[2]. Podczas wojny polsko-bolszewickiej, latem 1920 roku publicznie opowiadał się przeciw inwazji Armii Czerwonej na Polskę, uważając że zaszkodzi to rewolucji komunistycznej. W opublikowanym 22 lipca 1920 na łamach Die Rote Fahne (pol. Czerwony Sztandar), organu Komunistycznej Partii Niemiec (KPD) artykule Rewolucja sowiecka i pokój i w liście do Biura Polskiego RKP(b) (Polbiura) 31 sierpnia 1920 przestrzegał przed eksportem rewolucji i zaprowadzaniem ustroju sowieckiego w Polsce przy pomocy obcych wojsk. Członek KC KPRP stwierdzał otwarcie, że polski proletariat winien przeprowadzić rewolucję własnymi siłami, zaś dyktatura proletariatu przyniesiona z zewnątrz nie tylko natrafi na większy opór klas posiadających, ale nie znajdzie także poparcia u mas pracujących[3][4][5].
W KPRP początkowo należał do ultralewicowej grupy skupionej wokół Władysława Kowalskiego, pseud. Grzech (tzw. grzechiści), przeciwnej koncepcji jednolitego frontu, parlamentaryzmowi oraz podziałowi ziemi wśród chłopów[6]. W lutym 1924 r., wraz z Zofią Unszlicht-Osińską, Ludwikiem Damowskim-Prentkim i Julianem Leszczyńskim-Leńskim opracował tezy tzw. „czwórki berlińskiej” – O kryzysie w KPRP i najbliższych zadaniach partii[7]. Krytykował podstawowe koncepcje II Zjazdu KPRP (hasło walki o rząd robotniczo-chłopski, taktykę jednolitego frontu „z góry”, postulowanie żądań demokratycznych w ramach ustroju kapitalistycznego itd.).
Od 1926 mieszkał w ZSRR, gdzie wstąpił do WKP(b), z której w lutym 1928 został wydalony za udział w "trockistowskiej" opozycji; został wówczas aresztowany, a w maju 1929 zesłany do łagru w Kraju Dolnowołżańskim. Po złożeniu w sierpniu 1929 deklaracji o zerwaniu z opozycją, został zwolniony, a w kwietniu 1930 ponownie przyjęty do WKP(b). Od 1931 przewodniczący sekcji polskiej Moskiewskiej Asocjacji Pisarzy Proletariackich. W 1935 został ponownie usunięty z WKP(b), a rok później ze Związku Pisarzy Sowieckich. 3 listopada 1936 w czasie wielkiej czystki aresztowany przez NKWD. 26 października 1937 został skazany przez Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRR na karę śmierci za "udział w antysowieckiej organizacji terrorystycznej"[8] i tego samego dnia rozstrzelany[9]. Skremowany na Cmentarzu Dońskim w Moskwie i tam też anonimowo pochowany. 24 listopada 1956 pośmiertnie zrehabilitowany przez Kolegium Wojskowe SN ZSRR.
W 1925 napisał pracę Z walk proletariatu polskiego podczas wojny imperialistycznej 1914-1919.
Przypisy
edytuj- ↑ Andrzej Friszke „Państwo czy rewolucja. Polsce komuniści a odbudowanie państwa polskiego 1892 – 1920“ Wydawnictwo Krytyki Politycznej 2020, ISBN 978-83-66586-19-2, str. 462
- ↑ Wacław Solski "moje wspomnienia" Aneks 1995, ISBN 1 897962 12 6, s. 260
- ↑ Paweł Samuś, Edward Próchniak, Warszawa 1983, Wyd. Książka i Wiedza, ISBN 83-05-11166-0 s. 152-153, Konrad Zieliński, Przyczynek do dziejów Polskiego Biura KC Rosyjskiej Komunistycznej Partii [bolszewików] i Tymczasowego Komitetu Rewolucyjnego Polski w Facta Simonidis 1(4)/2001, ISSN 1899-3109, Zamość 2011 s.23.
- ↑ "Tylko masy ludowe, które – jak rosyjskie – s a m e dokonały swej rewolucji, zdolne są chętnie znosić i przetrwać wszystkie .związane z przewrotem społecznym wyrzeczenia i walki. Natomiast władza radziecka, która zostałaby wprowadzona z zewnątrz, przez obce wojska, natknęłaby się na znacznie silniejszy opór klas posiadających i znalazłaby słabsze poparcie w masach pracujących. Ententa uzyskałaby dzięki temu możliwość nieustannego rozżegania w Polsce knowań kontrrewolucyjnych i uniemożliwienia polskiemu rządowi radzieckiemu wszelkiej konstruktywnej pracy, co skompromitowałoby władzę radziecką w oczach proletariatu Europy Zachodniej". – cytat z artykułu Domskiego za: Ludwik Hass: Wojna a rewolucja, Sztandar Młodych 12-14 VIII 1988, nr 158, s. 4. wersja elektroniczna
- ↑ "W samej KPRP przeciwko najazdowi Armii Czerwonej na Polskę wystąpił wódz lewicowego kierunku tego czasu - Domski, ogłaszając w Rothe Fahne artykuł, w którym potępił przekroczenie granic etnograficznych Polski, zastrzegając się przeciwko robieniu rewolucji drogą okupacji i wywodząc na podstawie Marksa, że winna ona być wynikiem procesów rozwojowych w każdym oddzielnym kraju. Ale głos Domskiego był odosobniony." Jan Alfred Reguła, Historia Komunistycznej Partii Polski w świetle faktów i dokumentów, Warszawa 1934, reedycja Toruń 1994, wyd. Portal, ISBN 83-901295-0-7 s. 35.
- ↑ Dyjbas, Kim byli grzechiści?
- ↑ Henryk Cimek, Komuniści, Polska, Stalin 1918-1939, op. cit., s. 42–43.
- ↑ Домский Генрих Германович
- ↑ Домский Генрих Германович. lists.memo.ru. [dostęp 2012-11-24]. (ros.).
Bibliografia
edytuj- Nowa encyklopedia powszechna PWN t. 6, Warszawa 1998.
- Krzysztof Woźniakowski, Henryk Stein-Kamieński w: Polski Słownik Biograficzny t. XLIII, Warszawa-Kraków 2004-2005 wersja elektroniczna IPSB