Heinz Dompnig
Heinz Dompnig, zwany młodszym (ur. ok. 1435[1], zm. 5 lipca 1490 we Wrocławiu) – rajca wrocławski i ławnik miejski w latach 1465–1474 i 1480–1489, od 1487 senior rady miejskiej i starosta księstwa wrocławskiego.
Pochodzenie
edytujPochodził z patrycjuszowskiej rodziny Dompnigów (spotyka się także inne pisownie tego nazwiska: Domning, Dominici) osiadłej we Wrocławiu na początku XIV wieku[2]. Dompnigowie zajmowali się kuśnierstwem, potem głównie kupiectwem oraz działalnością finansową[3]. Heinz starszy (zm. 1454) był także rajcą i ławnikiem, a przez 4 lata pełnił najwyższy urząd w mieście - seniora rady miejskiej i jednocześnie starosty księstwa wrocławskiego. Miasto miało bowiem tak silną pozycję, że wybierany przez radę jej senior był automatycznie starostą królewskim[3].
Tło polityczne
edytujKiedy papież zdetronizował króla Jerzego z Podiebradów i go wyklął, Wrocław opowiedział się za Maciejem Korwinem i pociągnął za sobą cały Śląsk, ponieważ król rezydujący w dalekiej Budzie wydawał się wygodniejszym panem, rysowały się także perspektywy pozyskania nowych rynków handlu oraz przywilejów. Jerzy opierał się na Czechach, natomiast mający aspiracje ogólnoeuropejskie Korwin znany był z otwartości, a nawet z łaskawości dla Niemców, stanowiących w mieście większość mieszczan. Niestety, król prowadzący ciągle wojny potrzebował pieniędzy. Sprawnie ściągał dotychczasowe, ale wprowadził też nowe podatki. Zarzucił Śląsk gorszą monetą, przeprowadził rewizję własności gruntów[3].
Urząd starosty
edytujKról tak zreformował obowiązujący od wieków ustrój władz miejskich, że uzyskał wpływ na obsadę członków rady miejskiej i samodzielnie dokonywał wyboru jej seniora, czyli również starosty księstwa wrocławskiego. Heinz (Heinrich)[3] Dompnig został nominowany przez Korwina 8 marca 1487[4] na urząd starosty księstwa wrocławskiego. Rządy Dompniga oraz namiestnika królewskiego na Śląsku, Georga von Steina, wywołały nienawiść mieszkańców. Nie tylko wykonywali rozkazy, ale kierowała nimi nadgorliwość i chęć dodatkowych korzyści materialnych[5]. Ukazały się dekrety ograniczające zbytek: zakazano m.in. kobietom noszenia na co dzień naszyjników ze złota, srebra i pereł oraz kapeluszy ozdobionych skórami soboli lub kun. Na przyjęciu weselnym mogło podawać maksymalnie 12 usługujących i grać 4 muzyków. Ograniczenia te w połączeniu z bezwzględnym uciskiem fiskalnym wzbudziły w mieście nienawiść do starosty[3].
Upadek
edytuj
Po śmierci Macieja Korwina Heinz Dompnig nie zniknął z Wrocławia jak Georg von Stein, licząc na wpływy rodzinne. 19 kwietnia 1490 został pozbawiony stanowiska[4], albo ustąpił na własną prośbę[5]. Jednak patrycjat, z którego sam się wywodził, nie puścił mu płazem wojny, którą ten z nim rozpoczął[3]. Gdy byłego starostę przyłapano na wynoszeniu obciążających go dokumentów[5], został oskarżony o sprzyjanie Węgrom i liczne nadużycia władzy, a nawet o sodomię[3][6]. Poddany torturom, w wyniku procesu skazany został na śmierć przez ścięcie. Wyrok wykonano 5 lipca 1490 na wrocławskim Rynku. Egzekucji przyglądało się około 2000 osób, a dzwony kościelne biły tak głośno, że zapewnienia Dompniga o niewinności i śpiewane pieśni maryjne były niemal niesłyszalne[7]. Wykonanie wyroku stanowiło wstrząs dla współczesnych i stało się znakiem triumfu sądownictwa miejskiego nad autokracją starosty[4].
Kapliczka Dompniga
edytujW rok po śmierci starosty wystawiono kapliczkę słupową z piaskowca, uważaną dziś za najstarszy zabytek mieszczańskiej rzeźby pomnikowej we Wrocławiu. Wcześniej stała ona przed plebanią kościoła pw. św. Marii Magdaleny u zbiegu ulic św. Marii Magdaleny i Łaciarskiej, a w 1970 przeniesiono ją do wnętrza kościoła[3]. Słup o przekroju ośmiobocznym wieńczy kapliczka zwieńczona dwuspadowym daszkiem. Na czterech jej ścianach znajdują się płaskorzeźby: Ukrzyżowanie (z przodu), św. Barbara (z lewej), św. Katarzyna (z prawej) i Zmartwychwstawanie (z tyłu).
Przypisy
edytuj- ↑ Karl Borchardt: Heinz Dompnig (um 1435-1490). [w:] Schlesische Lebensbilder [on-line]. Historische Kommission für Schlesien, Degener & Co., 2007. s. Tl. 9, S. 57-66. [dostęp 2012-11-24]. (niem.).
- ↑ Najstarszym znanym Dompnigiem był zmarły przed 1337 kuśnierz Dominikus zw. Pellifex, zasiadający w radzie miejskiej w latach 1322–1336; kupiec Johann, rajca i ławnik od 1354, zmarł w 1379; Heinz Dompnig starszy, zmarły w 1454 był rajcą i ławnikiem od 1444, a przez cztery lata seniorem rady i starostą księstwa wrocławskiego. Hans (syn Heinza młodszego), zrezygnował z praw miejskich w 1506 i przeniósł się do swojego majątku pod Wrocławiem, zmarł w 1527. Oprócz nich w bibliografii historycznej wymieniani są także: Dominikus starszy (wzm. 1343–1402), Dominikus Czarny (zm. 1407), Dominikus młodszy (zm. 1408), Franz (zm. 1416), Tschenko (zm. 1416) – wszyscy oni zasiadali krócej lub dłużej w radzie miasta. Potomkowie Dompnigów byli właścicielami dóbr w podwrocławskich wsiach, m.in. w Domaszczynie, Mrozowie, Zakrzycach i Księginicach
- ↑ a b c d e f g h Kapliczka Dompniga. Kapliczki, krzyże i figury przydrożne. [dostęp 2020-05-10].
- ↑ a b c M. Goliński, Miasto w nurcie prądów późnego średniowiecza, [w:] C. Buśko, M. Goliński, M. Kaczmarek, L. Ziątkowski, Historia Wrocławia, t. 1, Od pradziejów do końca czasów habsburskich, Wrocław 2001, s. 202.
- ↑ a b c Norman Davies, Roger Moorhouse: Mikrokosmos. Portret miasta środkowoeuropejskiego. Kraków: Znak, 2010, s. 94. ISBN 83-240-0172-7. [dostęp 2012-11-24].
- ↑ Roman Sękowski, Koniec średniowiecza i kształtowanie się podstaw ustrojowych księstw opolskiego i raciborskiego, Opole 2011, s. 47 ISBN 978-83-62995-27-1
- ↑ N. Conrads, Książęta i stany. Historia Śląska (1469–1740), Wrocław 2005, s. 32.
Bibliografia
edytuj- Encyklopedia Wrocławia, s. 152–153
Linki zewnętrzne
edytuj- Kapliczka Dompniga. Kapliczki, krzyże i figury przydrożne. [dostęp 2016-08-24].