Haloizyt
Haloizyt (halloizyt) – minerał z gromady krzemianów, zaliczany do grupy minerałów ilastych (grupa kaolinitu). Należy do grupy minerałów pospolitych i szeroko rozpowszechnionych.
| |
| Właściwości chemiczne i fizyczne | |
| Skład chemiczny |
uwodniony krzemian glinu |
|---|---|
| Twardość w skali Mohsa |
1-2 |
| Przełam |
ziemisty |
| Łupliwość |
nie wykazuje |
| Układ krystalograficzny |
jednoskośny |
| Gęstość |
2,0-2,2 g/cm³ |
| Właściwości optyczne | |
| Barwa |
biały, żółtawy, zielonkawy, czerwonawy |
| Rysa |
biała |
| Połysk |
szklisty, tłusty |
Nazwa pochodzi od nazwiska belgijskiego geologa Omaliusa d'Halloya (1783-1875).
Właściwości
edytujZazwyczaj tworzy bardzo małe, widoczne pod bardzo dużym powiększeniem, kryształy o pokroju rurkowym. Występuje w skupieniach zbitych, masywnych (przypominających porcelanę), ziemistych i proszkowych. Jest podobny do montmorillonitu i kaolinitu. Jest przeświecający. Bardzo często zawiera domieszki chromu, żelaza, magnezu, niklu, miedzi. Suchy rozpada się na nieforemne okruchy. W wodzie kruszy się, lecz nie pęcznieje. W temperaturze ok. 60 °C i przy długotrwałym suszeniu traci wodę i przechodzi w metahaloizyt – o składzie chemicznym identycznym z kaolinitem lecz o różnej, zaburzonej strukturze.
Występowanie
edytujMinerał hydrotermalny i hipergeniczny. Powstaje w środowisku kwaśnym lub obojętnym, zwłaszcza w obecności kwasu siarkowego, tworzącego się na skutek wietrzenia pirytu lub markasytu (produkt przeobrażeń (wietrzenia) tlenków żelaza). Współwystępuje z gibbsytem, montmorillonitem, kaolinitem, allofanem, markasytem.
Miejsca występowania: Azerbejdżan, Rosja, Belgia, Niemcy, Francja, Słowacja.
W Polsce – występuje jedno z największych złóż w świecie - złoże "Dunino" k. Legnicy. Jego zasoby szacowane są na ponad 10 mln ton[1]. Występują w nim głównie nanorurki (HNT) oraz nanopłytki (HNP) haloizytowe[2].
Występuje też jako domieszka w białych glinach ceramicznych w okolicach Będzina (zwykle towarzyszy mu gibbsyt i allofany), w złożu rud żelaza k. Starachowic oraz w strefie wietrzenia dolnośląskich masywów serpentyninowych w okolicach Szklar k. Ząbkowic Śląskich (odmiany żelazowe haloizytu).
Zastosowanie
edytuj- surowiec dla przemysłu ceramicznego;
- surowiec do produkcji sorbentów mineralnych;
- dodatek paszowy;
- katalizator;
- złoża filtracyjne
- absorber promieniowania elektromagnetycznego w zakresie fal radiowych[3].
Przypisy
edytuj- ↑ P. Sakiewicz i inni, Selected properties of the halloysite as a component of Geosynthetic Clay Liners (GCL), „Journal of Achivements in Materials and Manufacturing Engineering”, 48 (2), 2011, s. 177-191 [dostęp 2021-06-16] (ang.).
- ↑ Piotr Sakiewicz i inni, Purification of halloysite by magnetic separation, „Physicochemical Problems of Mineral Processing”, 2016, 591 kB, DOI: 10.5277/PPMP160236, ISSN 2084-4735 [dostęp 2021-06-16] (ang.).
- ↑ Mariusz J. Adamczyk i inni, Haloizyt–naturalny absorber promieniowania elektromagnetycznego, „Wiadomości Chemiczne”, [Z] 73, 3-4, 2019, ISSN 0043-5104 [dostęp 2022-08-20] (pol.).
Bibliografia
edytuj- J. Parafiniuk: Minerały systematyczny katalog 2004, TG ”Spirifer” W-wa 2005
- A. Bolewski: Mineralogia szczegółowa, Wyd. Geolog. 1965 r.
- W. Heflik, L. Natkaniec-Nowak: Minerały Polski, Wyd. "Antykwa" 1998 r.
- A. Bolewski, A. Manecki: Mineralogia szczegółowa, Wyd. PAE. 1993 r.
Linki zewnętrzne
edytuj- Marcin Lutyński, Piotr Sakiewicz, Sylwia Lutyńska, Characterization of Diatomaceous Earth and Halloysite Resources of Poland, „Minerals”, 9 (11), 2019, s. 670, DOI: 10.3390/min9110670 [dostęp 2021-06-16] (ang.).