Halmahera
Halmahera (dawniej: Djailolo, Jailolo, Jilolo, Gilolo[1][2]) – wyspa w Indonezji, największa w archipelagu Moluki[2][3].
| |
| Kontynent | |
|---|---|
| Państwo | |
| Akwen | |
| Archipelag | |
| Powierzchnia |
17 780 km² |
| Populacja • liczba ludności |
|
Położenie na mapie Indonezji  | |
 0°36′N 127°52′E/0,600000 127,866667
| |
| |
Leży w północnej części Moluków (prowincja Moluki Północne)[3][4]; oblewana przez: Morze Moluckie (od zachodu), Morze Seram (od południa), Morze Halmahera (od południowego wschodu) oraz Ocean Spokojny (od wschodu i północy). Oddzielona cieśniną Morotai od wyspy Morotai, cieśniną Patinti od wyspy Bacan; cieśniną Jailolo od wyspy Gebe; otoczona wieloma mniejszymi wyspami.
Halmahera ma nieregularny, rozczłonkowany kształt, na który składają się cztery półwyspy[2][3]. Powierzchnia (według różnych źródeł) wynosi 17 780 km²[3][5][6] lub 18 039,6 km²[7]; długość linii brzegowej 1607,2 km; linia brzegowa bardzo dobrze rozwinięta, z trzema wielkimi zatokami (Kao, Buli i Weda) i wieloma mniejszymi; powierzchnia górzysta (Gunung Gamkunoro lub Gamkonora 1635 m n.p.m.), na wybrzeżach wąskie niziny; klimat równikowy wilgotny, roczna suma opadów 2000–2500 mm; porośnięta lasem równikowym, występują także drzewa iglaste.
Populacja wyspy wynosi ok. 180 tys. mieszkańców[5], jest silnie zróżnicowana etnolingwistycznie[8][9]. Część grup etnicznych (m.in. Buli, Patani, Maba) to użytkownicy języków austronezyjskich, inne zaś (np. Galela, Tobelo, Sahu, Ternate) posługują się językami spoza tej rodziny[1][10]. Regionalna lingua franca to malajski Moluków Północnych, w użyciu jest też język indonezyjski[11]. 80% – muzułmanie, 20% – chrześcijanie[5]. W latach 1999–2000 na wyspie miał miejsce krwawy konflikt między muzułmanami a chrześcijanami, który pochłonął tysiące ofiar[5]. Uprawa ryżu, kukurydzy, sagowca, kawowca, palmy kokosowej, kauczukowca; eksploatacja lasów; wydobycie złota, rud niklu i kobaltu; rybołówstwo; turystyka. Główne miasta: Tobelo, Kao, Jailolo[12], Sofifi (nowo budowane jako stolica prowincji).
Od 1683 r. pod wpływem Holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej, w latach 1810–1814 należała do Brytyjczyków. W czasie II wojny światowej okupowana przez Japończyków, ważna baza japońskiego lotnictwa i floty (w zatoce Kao).
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b E.K.M. Masinambow: Halmahera. W: Frank M. LeBar (red.): Ethnic Groups of Insular Southeast Asia. T. 1: Indonesia, Andaman Islands, and Madagascar. New Haven: Human Relations Area Files Press, 1972, s. 119. ISBN 978-0-87536-403-2. OCLC 650009. (ang.).
- ↑ a b c Bogdan Suchodolski i inni red., Wielka encyklopedia powszechna PWN, t. 4: Frang-Im, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1964, s. 540.
- ↑ a b c d Halmahera, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2024-10-01] (ang.).
- ↑ Halmahera, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2024-10-01].
- ↑ a b c d Halmahera. [w:] Encyclopaedia Beliana [on-line]. Encyklopedický ústav Slovenskej akadémie vied. [dostęp 2023-03-18]. (słow.).
- ↑ Brown 2009 ↓, s. 175.
- ↑ Arthur Lyon Dahl, Island Directory, Nairobi: Oceans and Coastal Areas Programme Activity Centre, United Nations Environment Programme (UNEP), 1991 (UNEP Regional Seas Directories and Bibliographies 35), s. 480, OCLC 758719308 (ang.).
- ↑ Peter Bellwood: The archaeology of Papuan and Austronesian prehistory in the Northern Moluccas, Eastern Indonesia. W: Roger Blench, Matthew Spriggs (red.): Archaeology and Language II: Correlating archaeological and linguistic hypotheses. London–New York: Routledge, 1998, s. 128–140. DOI: 10.4324/9780203202913. ISBN 0-415-11761-5. OCLC 252876928. (ang.).
- ↑ Robert Blust: The Austronesian languages. Wyd. popr. Canberra: Asia-Pacific Linguistics, Research School of Pacific and Asian Studies, The Australian National University, 2013, s. 9, seria: Asia-Pacific Linguistics 008. ISBN 978-1-922185-07-5. OCLC 851066712. (ang.).
- ↑ Brown 2009 ↓, s. 176–177.
- ↑ Paul Michael Taylor, North Moluccan Malay: Notes on a “Substandard” Dialect of Indonesian, [w:] James T. Collins (red.), Studies in Malay Dialects II, Jakarta: Badan Penyelenggara Seri NUSA, Universitas Atma Jaya, 1983 (NUSA Monograph Series 17), s. 14–27 [dostęp 2024-10-02] (ang.).
- ↑ Brown 2009 ↓, s. 176.
Bibliografia
edytuj- Maluku Islands and Papua (North Maluku), [w:] Iem Brown (red.), The Territories of Indonesia, London–New York: Routledge, 2009, s. 175–182, DOI: 10.4324/9780203403013, ISBN 978-1-857-43215-2, ISBN 978-0-203-40301-3, ISBN 978-1-135-35541-8, OCLC 881430426 [dostęp 2024-10-02] (ang.).