Wikipedia

Hala Koszyki w Warszawie

Hala Koszyki[1][2], hala targowa „Koszyki”[3], hale przy ul. Koszykowej[4], Hala Targowa na Koszykach[5] – hala targowa wzniesiona w latach 1906–1909 przy ul. Koszykowej 61/63 w Warszawie.

Hala Koszyki w Warszawie
Zabytek: nr rej. 686 z 1 lipca 1965
Ilustracja
Wnętrze odbudowanej hali Koszyki (2016)
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

Warszawa

Adres

ul. Koszykowa 61/63

Typ budynku

hala targowa

Styl architektoniczny

secesja

Architekt

Juliusz Dzierżanowski (1906), JEMS Architekci (2016)

Powierzchnia użytkowa

22.3 tys. m²

Rozpoczęcie budowy

1906

Ukończenie budowy

1909

Ważniejsze przebudowy

2009–2016

Właściciel

Globalworth

Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, w centrum znajduje się punkt z opisem „Hala Koszyki w Warszawie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Hala Koszyki w Warszawie”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Hala Koszyki w Warszawie”
Ziemia52°13′20″N 21°00′39″E/52,222222 21,010833
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Hala na krótko przed zakończeniem budowy (1908)
Odbudowa hali, widoczne dwa zachowane budynki bramne (2014)
Odbudowana hala od strony ul. Koszykowej (2017)

Opis

edytuj

Zespół na Koszykach był trzecim, po Halach Mirowskich i halach na placu Witkowskiego, kompleksem hal targowych wzniesionym w Warszawie na przełomie XIX i XX wieku[6]. Hale umożliwiały m.in. lepszą organizację handlu i podniesienie warunków higienicznych sprzedaży dzięki przeniesieniu jej z otwartej przestrzeni do zamkniętych pomieszczeń[7]. Hala na Koszykach powstała na terenie dawnego folwarku Koszyki z przeznaczeniem na miejsce handlu detalicznego dla mieszkańców rozbudowującej się południowej dzielnicy miasta[3][5]. Inwestorem było miasto[8]. Na potrzeby inwestycji magistrat nabył dwie parcele za kwotę 185 205 rubli[8].

Zespół budynków przy ul. Koszykowej został wzniesiony w latach 1906–1909 w stylu secesyjnym według projektu Juliusza Dzierżanowskiego[3], który w tamtym czasie pracował w Wydziale Budowlanym Zarządu Miejskiego[9]. Hala targowa została zaprojektowana na rzucie klamry otwartej w kierunku ul. Koszykowej[3]. Składała się z korpusu głównego (77 × 27 metrów) i dwóch prostopadłych skrzydeł bocznych (15 × 15 metrów)[10]. Prace budowlane wykonała firma Kuksz i Lüdtke[4], konstrukcję stalową firma Władysława Gostyńskiego[11][12], a elementy metalowe (okucia, kraty i bramy) Fabryka Wyrobów Żelaznych Konstrukcji i Ornamentów H. Zielezińskiego[10]. Budynek był jak na tamte czasy bardzo nowoczesny[13]. Koszt jego budowy wyniósł 396 422 ruble[12].

Autorem ozdób rzeźbiarskich na elewacjach był Zygmunt Otto[4]. Nad wejściami do oficyn bramnych umieszczono łeb wołu, jeden z nielicznych w architekturze Warszawy portretów zwierzęcych[14]. Na nim wsparty został kartusz herbowy wypełniony płaskorzeźbą przedstawiającą Syrenkę[15]. Innymi detalami rzeźbiarskimi były m.in. bukiety kwiatów i owoców[16].

Wejścia dla pieszych znajdowały się w skrzydłach bocznych, sięgających linii zabudowy ulicy, natomiast przez bramę znajdującą się na osi cofniętego w głąb posesji korpusu głównego mogły wjeżdżać wozy[12]. W hali znajdowały się 4 duże sklepy piętrowe w części frontowej, 24 mniejsze sklepy, 60 jatek mięsnych, 12 rybnych oraz 144 stragany[3]. Każdy rodzaj stoiska został starannie zaprojektowany (m.in. te przeznaczone do sprzedaży żywych ryb zostały wyposażone w baseny, a do handlu mięsem – w marmurowe lady)[12]. Hala była podpiwniczona, dzięki czemu każdy sprzedający dysponował przestrzenią magazynową[12]. W budynku znajdowały się także chłodnie[17].

Handel odbywał się również na placu od strony ul. Noakowskiego[5]. We wschodniej części posesji wzniesiono budynek administracyjno-mieszkalny[18].

Wadą nowej inwestycji był brak miejsca dla postoju wozów oraz trudny dojazd wąską ulicą Koszykową[19]. Hala rozpoczęła działalność 2 marca 1909, jednak wszystkie znajdujące się w niej stoiska zostały wynajęte dopiero po I wojnie światowej[20].

Hala została poważnie uszkodzona w czasie radzieckich nalotów na Warszawę w maju 1943[21]. Zniszczone stragany szybko jednak odbudowano[21]. W czasie powstania warszawskiego hala została spalona i w większości zniszczona[22][23]. Po wojnie obiekt został przejęty przez Warszawską Spółdzielnię Spożywców „Społem”[22]. Po 1950 hala została rozbudowana o parterowe pawilony wokół dziedzińca[11]. Powstał tam bazar, składający się z kilkudziesięciu sklepów[22]. Od 1963 hala Koszyki działała pod nazwą Spółdzielczy Dom Handlowy „Koszyki”[22].

W 1965 hala została wpisana do rejestru zabytków[24].

Rozbiórka i odbudowa (2009–2016)

edytuj

W 2009 firma Avestus Real Estate, która kupiła halę, dokonała jej rozbiórki, zachowując jedynie dwie oficyny bramne. Pozostawiono także część ściany z głównym wejściem[13]. Inwestor zapowiedział, że rozebrane elementy konstrukcji hali zostaną odnowione, a po renowacji powrócą do odbudowanego obiektu. Zgodnie z planem zaakceptowanym przez stołecznego konserwatora zabytków, po zbudowaniu podziemnych parkingów, miano niezwłocznie przystąpić do montażu odrestaurowanej konstrukcji. Ten plan nie został jednak zrealizowany, a budowa została zatrzymana[13].

W 2012 roku nieruchomość nabyła spółka Griffin Group, zapowiadając rewitalizację obiektu[25].

Odbudowana hala została otwarta w październiku 2016[26]. Przywrócono m.in. część elementów oryginalnej stalowej konstrukcji korpusu głównego oraz odrestaurowano secesyjne elementy budynków bramnych[26][27]. Odrestaurowano odkryte w nich szyldy sklepowe z pierwszego okresu działalności hali, w tym jeden pisany cyrylicą[28]. W korytarzach wejściowych położono oryginalne płytki ceramiczne[28]. Stalową konstrukcję hali pomalowano na jej pierwotny zielony kolor[28].

Zgodnie z koncepcją inwestora hala ma pełnić funkcję targowo-restauracyjną[27]. W budynku rozpoczęło działalność kilkanaście restauracji, sklepy oraz supermarket[26]. Część powierzchni przeznaczono na ekspozycję sztuki[28]. Na poziomie –2 powstał parking na kilkaset aut, a obok odbudowanego obiektu wzniesiono dwa sześciopiętrowe budynki biurowe[26].

Autorem projektu rekonstrukcji hali Koszyki była warszawska pracownia JEMS Architekci[26]. Wartość inwestycji wyniosła 115 mln zł[28].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Ryszard Mączewski: Warszawa między wojnami. Łódź: Księży Młyn, 2009, s. 88. ISBN 978-83-61253-51-8.
  2. ↑ Regina Madej: Hala Koszyki. [w:] Towarzystwo Opieki nad Zabytkami. Oddział w Warszawie [on-line]. 6 stycznia 2011. [dostęp 2016-10-23].
  3. ↑ a b c d e Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 6. Kępna–Koźmińska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2000, s. 180. ISBN 83-88372-04-4.
  4. ↑ a b c Robert Marcinkowski: Ilustrowany Atlas Dawnej Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Oliwka, 2013, s. 220. ISBN 978-83-931203-1-4.
  5. ↑ a b c Kwiryna Handke: Dzieje Warszawy nazwami pisane. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2011, s. 420. ISBN 978-83-62189-08-3.
  6. ↑ Witold Pruss: Tendencje rozwojowe dzielnic Warszawy [w:] Irena Pietrza-Pawłowska (red.) Wielkomiejski rozwój Warszawy do 1918 r.. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1973, s. 230.
  7. ↑ Witold Pruss: Tendencje rozwojowe dzielnic Warszawy [w:] Irena Pietrza-Pawłowska (red.) Wielkomiejski rozwój Warszawy do 1918 r.. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1973, s. 229–230.
  8. ↑ a b Małgorzata Omilanowska: Świątynie handlu. Warszawska architektura komercyjna doby wielkomiejskiej. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2004, s. 169. ISBN 83-89101-32-7.
  9. ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 166. ISBN 83-01-08836-2.
  10. ↑ a b Mariusz Karpowicz (red.): Sztuka Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986, s. 398. ISBN 83-01-04060-2.
  11. ↑ a b Marta Leśniakowska: Architektura w Warszawie. Warszawa: Arkada Pracownia Historii Sztuki, 2005, s. 87. ISBN 83-908950-8-0.
  12. ↑ a b c d e Małgorzata Omilanowska: Świątynie handlu. Warszawska architektura komercyjna doby wielkomiejskiej. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2004, s. 170. ISBN 83-89101-32-7.
  13. ↑ a b c Robert Marcinkowski: Ilustrowany Atlas Dawnej Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Oliwka, 2013, s. 221. ISBN 978-83-931203-1-4.
  14. ↑ Jerzy Kasprzycki: Korzenie miasta. Tom I. Śródmieście Południowe. Warszawa: Wydawnictwo VEDA, 2004, s. 74–75. ISBN 83-85584-45-5.
  15. ↑ Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 6. Kępna–Koźmińska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2000, s. 181. ISBN 83-88372-04-4.
  16. ↑ Małgorzata Omilanowska: Świątynie handlu. Warszawska architektura komercyjna doby wielkomiejskiej. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2004, s. 172. ISBN 83-89101-32-7.
  17. ↑ Małgorzata Omilanowska: Świątynie handlu. Warszawska architektura komercyjna doby wielkomiejskiej. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2004, s. 171. ISBN 83-89101-32-7.
  18. ↑ Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 6. Kępna–Koźmińska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2000, s. 183. ISBN 83-88372-04-4.
  19. ↑ Małgorzata Omilanowska: Świątynie handlu. Warszawska architektura komercyjna doby wielkomiejskiej. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2004, s. 175. ISBN 83-89101-32-7.
  20. ↑ Małgorzata Omilanowska: Świątynie handlu. Warszawska architektura komercyjna doby wielkomiejskiej. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2004, s. 170, 175. ISBN 83-89101-32-7.
  21. ↑ a b Tomasz Szarota: Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne. Warszawa: Czytelnik, 2010, s. 201. ISBN 978-83-07-03239-9.
  22. ↑ a b c d Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 300. ISBN 83-01-08836-2.
  23. ↑ Warszawa. Ballada o odradzającej się stolicy (1945–1947). Ożarów Mazowiecki: Wydawnictwo Oleksiejuk, 2015, s. 214. ISBN 978-83-274-3278-0.
  24. ↑ Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków – stan na 30 września 2016 r. woj. mazowieckie (Warszawa). [w:] Narodowy Instytut Dziedzictwa [on-line]. nid.pl, 30 września 2016. [dostęp 2016-10-23].
  25. ↑ Michał Wojtczuk: Hala Koszyki została sprzedana. Obok staną biurowce. 14 września 2012. [dostęp 2012-10-13].
  26. ↑ a b c d e Michał Wojtczuk. Hala Koszyki otwarta. „Gazeta Stołeczna”, s. 4, 21 października 2016. 
  27. ↑ a b Informacja prasowa. Hala Koszyki już otwarta!. [w:] Griffin Real Estate [on-line]. koszyki.com. [dostęp 2016-10-25].
  28. ↑ a b c d e Michał Wojtczuk. Koszyki już prawie gotowe. „Gazeta Stołeczna”, s. 1, 27 września 2016. 

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Hala_Koszyki_w_Warszawie&oldid=73583051”