HMS Formidable (1939)

HMS Formidable – brytyjski lotniskowiec z okresu II wojny światowej. Zwodowany 17 sierpnia 1939 roku jako drugi okręt typu Illustrious. Matką chrzestną okrętu została Lady Kingsley-Wood, żona ówczesnego sekretarza ds. lotnictwa. Oficjalnie HMS „Formidable” wszedł do służby w Royal Navy 24 listopada 1940 roku.

HMS Formidable

HMS Formidable
Historia
Stocznia	Harland and Wolff (Belfast)
Położenie stępki	17 czerwca 1937
Wodowanie	17 sierpnia 1939
Royal Navy
Wejście do służby	24 listopada 1940
Wycofanie ze służby	marzec 1947 (rezerwa)
Los okrętu	złomowany
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	pełna 28 661 ton
Długość	226,7 m
Szerokość	29 m
Zanurzenie	8,5 m
Prędkość	30,5 w.
Zasięg	11 000 mil morskich przy prędkości 14 w.
Uzbrojenie
8 × 113 mm działa QF 4.5 inch MkIII, 48 x 40 mm Mark VIII
Załoga	1200

Przebieg służby

HMS Formidable w Sydney, 1945 rok

Początkowo lotniskowiec służył w Home Fleet na Atlantyku, biorąc udział w bezowocnych poszukiwaniach niemieckich krążowników pomocniczych. Stąd też został na początku stycznia 1941 roku skierowany do Floty Śródziemnomorskiej adm. Cunninghama z bazą w Aleksandrii. Podczas rejsu do Egiptu (trasą wokół Afryki) samoloty pokładowe okrętu zaatakowały włoskie porty nad Morzem Czerwonym: Kismaju, Mogadiszu i Massaua. W marcu 1941 HMS „Formidable” brał udział w bitwie u przylądka Matapan. Załogi samolotów startujących z pokładu lotniskowca w trzech atakach przeprowadzonych przeciw okrętom włoskim 28 marca 1941 uszkodziły torpedami pancernik „Vittorio Veneto” oraz krążownik ciężki „Pola”. 26 maja 1941 okręt uczestniczył w akcji na wodach Dodekanezu, gdzie jego samoloty zbombardowały włoskie lotnisko na wyspie Scarpanto (obecnie Karpatos). Tego samego dnia wycofujące się siły brytyjskie zostały zaatakowane przez Luftwaffe. W bitwie powietrznej strącono 6 niemieckich bombowców nurkujących Ju-87, jednak lotniskowiec otrzymał dwa bezpośrednie trafienia 500 kg bombami. Na pokładzie zginęło 12, a rannych zostało 10 marynarzy. Po prowizorycznych naprawach w Aleksandrii HMS „Formidable” został odesłany do Stanów Zjednoczonych, gdzie od sierpnia do listopada przeszedł remont w stoczni Norfolk Navy Yard w Wirginii. Po jego zakończeniu podczas rejsu przez Atlantyk 16 grudnia okręt doznał uszkodzeń na skutek kolizji z bliźniaczym HMS „Illustrious” i musiał przejść kolejne naprawy w Wielkiej Brytanii.

Od marca do sierpnia 1942 HMS „Formidable” działał na wodach Oceanu Indyjskiego. Potem powrócił na Morze Śródziemne, gdzie w składzie Force H działającej z Gibraltaru brał udział w operacjach: Torch, Husky oraz Avalanche. M.in. 17 listopada 1942 u wybrzeży Algierii samoloty pokładowe lotniskowca zatopiły niemieckiego U-Boota U-331 (odpowiedzialny za zatonięcie rok wcześniej pancernika HMS „Barham”).

Samolot Grumman Martlet na pokładzie HMS „Formidable”

Po zakończeniu służby na Morzu Śródziemnym i krótkiej służbie konwojowej w Arktyce HMS „Formidable” trafił na początku 1944 roku do czteromiesięcznego remontu. Od czerwca 1944 okręt ponownie wszedł w skład Home Fleet. W lipcu i sierpniu 1944 brał udział w operacjach mających na celu zatopienie niemieckiego pancernika „Tirpitz”: Mascot (17 lipca 1944) i Goodwood (22 sierpnia 1944). We wrześniu 1944 lotniskowiec znów udał się na Morze Śródziemne, lecz ze względu na zakończenie walk na tym akwenie został skierowany na Daleki Wschód.

1 marca 1945 HMS „Formidable” wpłynął do portu w Sydney. Działając w składzie Brytyjskiej Floty Pacyfiku, brał udział w inwazji na Okinawie (operacja Iceberg). 4 maja lotniskowiec został trafiony przez japoński samolot kamikaze, jednak dzięki opancerzonemu pokładowi lotniczemu okręt nie utracił zdolności bojowej, usuwając uszkodzenia w ciągu 5 godzin. Podobny atak miał miejsce 9 maja, ale w tym przypadku w pożarze hangaru po trafieniu przez kamikaze zniszczeniu uległo 16 samolotów. 17 maja poważne szkody wywołał na lotniskowcu wybuch w hangarze samolotu Avenger, spowodowany przypadkowymi strzałami z myśliwca Corsair. Pożar uszkodził siedem Avengerów i 21 Corsairów. Po krótkim remoncie 1 lipca 1945 HMS „Formidable” ponownie dołączył do składu Brytyjskiej Floty Pacyfiku, tym razem jako okręt flagowy kontradm. Philipa Viana. W lipcu samoloty pokładowe lotniskowca brały udział w intensywnych atakach na Tokio i okolicę.

Po zakończeniu wojny okręt przewoził jeńców brytyjskich z Japonii do Australii oraz zdemobilizowanych żołnierzy z Australii do Wielkiej Brytanii. W marcu 1947 roku HMS „Formidable” został w Portsmouth przeniesiony do rezerwy (tzw. unmaintained reserve – bez konserwacji i opieki).

W kwietniu 1947 roku sformułowano plan kompleksowej modernizacji lotniskowca, jako pierwszego z lotniskowców typu Illustrious, w celu dostosowania go do bazowania nowych samolotów odrzutowych. W 1948 roku rozpoczęto jego demontaż w tym celu. Analiza jednak wykazała, że okręt ma pozostałości uszkodzeń bojowych oraz defekty wału napędowego, a jego kadłub uległ degradacji w okresie odstawienia, i zdecydowano zamiast niego przebudować „Victorious”. Ostatecznie 11 listopada 1953 kadłub sprzedano na złom firmie Shipbreaking Industries.

Samoloty będące na wyposażeniu okrętu

• styczeń 1941: 33 samoloty – Fairey Fulmar i Fairey Albacore
• lipiec 1942: Grumman Martlet (888 NAS), Fairey Albacore (820 NAS)
• listopad 1942: Grumman Martlet (888 i 893 NAS), Supermarine Seafire (885 NAS), Fairey Albacore (820 NAS)
• lipiec 1944: 40 samolotów – 16 Vought F4U Corsair, 24 Fairey Barracuda
• sierpień 1944: Vought Corsair (1841 i 1842 NAS), Fairey Barracuda (826 i 827 NAS)
• maj 1945: Vought Corsair (1841 i 1842 NAS), Grumman Avenger (848 NAS)
• lipiec 1945: Vought Corsair (1841 i 1842 NAS), Grumman Hellcat (1844 NAS), Grumman Avenger (848 NAS)[

NAS – Naval Air Squadron, morski dywizjon lotniczy lub morska eskadra lotnicza.

Bibliografia

• David Hobbs: British Aircraft Carriers. Design, Development and Service Histories. Barnsley: Seaforth Publishing, 2013. ISBN 978-1-84832-138-0. (ang.).