Gur-i Mir
Gur-i Mir[1] (uzb. Goʻri Amir[2]) – mauzoleum Timura Chromego i innych osób, m.in. jego krewnych z 1405 roku w Samarkandzie w Uzbekistanie.
_(5634467674).jpg) Gur-i Mir (2011) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
| Inwestor | |
| Ukończenie budowy |
1405 |
| Odbudowano |
lata 90. XX wieku (rewitalizacja) |
Plan budynku._Plans,_Elevations,_and_Sections_WDL3575.png)
| |
Położenie na mapie Uzbekistanu  | |
 39°38′54″N 66°58′08″E/39,648333 66,968889
| |
Historia
edytujBudowla powstała w 1405 roku w Samarkandzie[3] na polecenie Timura Chromego[4] po tragicznej śmierci jego prawnuka Muhammada Sultana Mirzy w 1403 roku[5]. Budowniczym mauzoleum był Mohammed, syn Mahmuda z Isfahanu[3]. Po śmierci Timura w 1405 roku jego zwłoki zostały przewiezione do Samarkandy i pochowane w Gur-i Mir[6][7]. W narożnikach dziedzińca pochowano krewnych Timura[3]. Wewnątrz spoczywa m.in. syn Timura, Szahruch[8] i jego wnuk Uług Beg[9], który utworzył wschodnie wejście do mauzoleum w 1425 roku, gdyż uznał, że poprzednie wejście od północy, od strony grobu Sayyida Baraki jest pozbawione szacunku do zmarłego[10].
Podczas rosyjskiej okupacji Uzbekistanu w 1868 roku skradziono drzwi do mauzoleum, jedne znajdują się w Londynie, drugie w Ermitażu, a trzecie posiada Państwowe Muzeum Historii Uzbekistanu[10].
Grób Timura otwarto w nocy z 20 na 21 czerwca 1941 roku[11] (według anegdoty datę przekładano z uwagi na groźbę wyrytą na grobie, ostatecznie dzień po otwarciu grobu nastąpił atak Niemiec na ZSRR[11]), dzięki czemu antropolog Michaił Gierasimow odtworzył wygląd twarzy władcy[11].
W latach 1994–1996 przeprowadzono rewitalizację i częściową rekonstrukcję budowli[10].
Architektura
edytujBudowla znajduje się niejako na dziedzińcu medresy[10]. Do mauzoleum Timura prowadzi szeroka brama[3]. Budynek wzniesiono na planie ośmiokąta[12]. Pierwotne wejście znajdowało się od północy, kolejne wejście powstało od wschodu[10].
Wnętrze stanowi duża hala z czterema niszami, udekorowanych mukarnasami na planie kwadratu[3] i mozaikowym portalem autorstwa Muhammada ibn Mahmuda al-Isfahaniego z 1454 roku[4].
W centrum pomieszczenia postawiono ozdobne sarkofagi[3], otaczają je ażurowe marmurowe balustrady[3]. Pochowani faktycznie znajdują się w krypcie[3]; grób Timura nakrywa nefrytowy nagrobek z inskrypcją-groźbą: „kto naruszy spokój władcy, wywoła wojnę, jakiej jeszcze świat nie widział“[11].
Kopuła nakrywająca obiekt ma wysokość około 34 m[4], otaczają ją minarety o wysokości około 25 m[4]. Kopułę pokrywają jasnoniebieskie płytki[4]. Wysoki bęben jest pokryty ornamentami oraz inskrypcją[4] imienia Mahometa zapisaną pismem kufickim[12].
Galeria
edytuj-
Mauzoleum około 1870 roku -
Mauzoleum na obrazie Wasilija Wierieszczagina (około 1870 roku) -
Mauzoleum w 1890 roku -
Portal przed 1914 rokiem -
Mauzoleum i portal -
Portal przed dziedzińcem -
Mury zewnętrzne i minaret -
Okładzina z inskrypcją na minarecie -
Kopuła i odsłonięta ściana niezachowanej części budowli -
Kopuła -
Złote sklepienie -
Mukarnas -
Mukarnas -
Nisza -
Sarkofagi -
Krypta (rysunek)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
._Interior_of_the_Tomb._View_of_the_Family_Crypt_of_Tamerlane_WDL3574.png)
Przypisy
edytuj- ↑ Azja Środkowa. Przewodnik. Kazachstan, Uzbekistan, Kirgistan,Tadżykistan, Turkmenistan, Margarita Bartosik (tłum.), [cop. 2014], s. 219, ISBN 978-83-246-8581-3.
- ↑ Oʻzsanoatqurilishbank mehnat jamosi Samarqand va Buxoro shaharlarida [online], АКБ "УЗПРОМСТРОЙБАНК" [dostęp 2023-07-06] (uzb.).
- ↑ a b c d e f g h Gaston Migeon, Henri Saladin, Art of Islam, Parkstone International, 8 maja 2012, s. 64, ISBN 978-1-78042-993-9 [dostęp 2023-07-06] (ang.).
- ↑ a b c d e f Ardi Kia, Central Asian Cultures, Arts, and Architecture: Inner Eurasia from Prehistory to the Medieval Golden Ages, Lexington Books, 15 października 2018, s. 106, ISBN 978-1-4985-8906-2 [dostęp 2023-07-03] (ang.).
- ↑ Vitaliĭ Vi͡acheslavovich Naumkin, Radical Islam in Central Asia: Between Pen and Rifle, Rowman & Littlefield, 2005, s. 11, ISBN 978-0-7425-2930-4 [dostęp 2023-07-03] (ang.).
- ↑ H. Dizadji, Journey from Tehran to Chicago: My Life in Iran and the United States, and a Brief History of Iran, Trafford Publishing, 2010, s. 69, ISBN 978-1-4269-2918-2 [dostęp 2023-07-03] (ang.).
- ↑ Vladimir Lukonin, Anatoly Ivanov, Central Asian Art, Parkstone International, 30 czerwca 2012, s. 204, ISBN 978-1-78042-894-9 [dostęp 2023-07-06] (ang.).
- ↑ Mārg̲, Marg Publications, 1975, s. 41 [dostęp 2023-07-06] (ang.).
- ↑ Anila Graham, Eastern Cultures: A Unesco Courier Anthology, Longman, 1971, s. 33, ISBN 978-0-582-34101-2 [dostęp 2023-07-06] (ang.).
- ↑ a b c d e Sevinch Ashirova, Interesting information about the tomb of Amir Temur, [w:] medium.com [online].
- ↑ a b c d Gur Emir – u grobu Tamerlana [online], Otwarty Przewodnik Krajoznawczy, 30 października 2010 [dostęp 2023-07-06] (pol.).
- ↑ a b Timothy May, The Mongol Empire: A Historical Encyclopedia [2 volumes]: A Historical Encyclopedia, ABC-CLIO, 7 listopada 2016, s. 194, ISBN 978-1-61069-340-0 [dostęp 2023-07-03] (ang.).