Goworów
Goworów (niem. Lauterbach[4]) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Międzylesie[5].
| wieś | |
 Młyn wodny w Goworowie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
470-600 m n.p.m. |
| Liczba ludności (III 2011) |
398[2] |
| Strefa numeracyjna |
74 |
| Kod pocztowy |
57-530[3] |
| Tablice rejestracyjne |
DKL |
| SIMC |
0853731 |
Położenie na mapie gminy Międzylesie  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego  | |
 50°10′22″N 16°43′10″E/50,172778 16,719444[1]
| |
Położenie
edytujGoworów to wieś łańcuchowa leżąca u podnóża Masywu Śnieżnika, nad potokiem Goworówka, na granicy Wysoczyzny Międzylesia, na wysokości około 470–600 m n.p.m.[6] Najbliższe otoczenie wsi stanowią rozległe użytki rolne o słabej jakości glebach[6]. Goworów należy do miejscowości rolniczo-letniskowych[6]. Przez wieś biegnie droga z Roztok do Międzylesia oraz odchodzą drogi lokalne do Nowej Wsi i Jodłowa[6].
Podział administracyjny
edytujW latach 1954–1961 wieś należała i była siedzibą władz gromady Goworów, po jej zniesieniu w gromadzie Międzylesie-Południe. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.
Historia
edytujGoworów powstał w XIV wieku i przez większość swojej historii związany był z Międzylesiem, należąc kolejno do jego właścicieli[5]. W 1358 r. znalazł się w składzie państewka śnielińskiego, a po jego upadku nadal w dobrach międzyleskich. W roku 1360 był tu już pierwszy drewniany kościół[5]. W 1631 roku duża powódź zniszczyła część wsi, którą szybko odbudowano. W 1653 r. staje się własnością hrabiego von Althanna[5], w tym samym roku powstaje wolne sołectwo. Od roku 1765 Goworów podzielony był na dwie części, obie należące do hr. von Althanna. Mieszkało w nim 22 kmieci, 33 zagrodników i 22 chałupników. Należał do największych wsi w całych dobrach międzyleskich. W 1785 r. J. K. Ludwig, mieszczanin z Międzylesia, nabył wolne sołectwo i zapoczątkował złoty okres w dziejach wsi, budując dużą tkalnię napędzaną wodą i magazyny[5]. Wyroby tkackie wysyłane były do Hiszpanii i Ameryki Pn. W każdym domu znajdował się warsztat tkacki, dlatego wieś stała się centrum okolicznego tkactwa[5]. Część dworska nadal pozostawała w posiadaniu hr. von Althanna. W okresie wojen napoleońskich następuje upadek wsi. W 1827 r. na skutek trzęsienia ziemi ucierpiało 16 osób, a 13 budynków uległo częściowemu zniszczeniu[5]. W XIX wieku w Goworowie powstały: młyny wodne, olejarnie, tartaki i papiernia[5]. W drugiej połowie XIX w. Goworów staje się znanym letniskiem, powstają gospody, a turyści udają się na Pątnik (punkt widokowy), na którym był krzyż i altana. Przez wieś prowadził uczęszczany szlak na Goworek i Śnieżnik Kłodzki.
W 1945 r. miejscowość w wyniku zmiany granic otrzymał nazwę Goworów, niemiecka ludność została wysiedlona w nowe granice Niemiec, a Goworów zasiedlili m.in. grupy polskich przesiedleńców. W okresie PRL-u, dobre warunki dla rozwoju rolnictwa przyczyniły się do tego, że nie nastąpiło wyludnienie wsi. Po wojnie istniała tutaj papiernia i kamieniołom gnejsów. W latach siedemdziesiątych XX wieku były tutaj 84 gospodarstwa rolne.
Zabytki
edytujDo wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty[7]:
- Kościół filialny pw. śś. Piotra i Pawła, z 1508 r., wieża z 1631 r. Na miejscu kościoła filialnego św. Piotra i Pawła, wzmiankowanego w 1360 r., w 1560 r. zbudowano drewniany, by w 1589 roku zastąpić go murowanym. Przebudowano go w 1711 r. Obecnie jest to budowla jednonawowa z wydzielonym prezbiterium, wewnątrz znajduje się kamienna chrzcielnica z XVIII w. Ołtarz główny zawiera obraz patronów. Ponadto w kościele znajduje się ambona z 1720 r., barokowe rzeźby drewniane z XVIII w., prospekt organowy z XIX w.
- Zespół pałacowy oraz park z XVIII-XIX w. z pałacem radcy Ludwiga z 1785 r. W 1905 roku został on przejęty przez Althannów. W 1930 r. działała tam szkoła policji, a po 1945 r. stanowił dom leczniczo-wypoczynkowy ZNP, następnie prewentorium dziecięce. Obecnie znajduje się w remoncie.
- Młyn wodny (nr 68), z 1 ćwierci XX w.
Goworów stanowi największy wiejski zespół zabytkowy, murowany, o cechach charakterystycznych dla pogranicza czesko-śląskiego w otoczeniu Masywu Śnieżnika[6].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 35552
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 329 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ M. Choroś, Ł. Jarczak, Słownik nazw miejscowych Dolnego Śląska, Opole 1995, s. 42.
- ↑ a b c d e f g h Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak: Ziemia Kłodzka. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, s. 331. ISBN 978-83-89188-95-3.
- ↑ a b c d e Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 16: Masyw Śnieżnika i Góry Bialskie. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1993, s. 94-99. ISBN 83-7005-341-6.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 76. [dostęp 2012-08-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
Bibliografia
edytuj- Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak, Iwona Chomiak, Ziemia Kłodzka, Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Rewasz", 2010, ISBN 978-83-89188-95-3, OCLC 751422625.
- Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 16: Masyw Śnieżnika i Góry Bialskie. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1993, ISBN 83-7005-341-6