Glinki (Toruń)
Glinki – część urzędowa Torunia. Zlokalizowana jest od strony północnej z ulicą Gniewkowską, od strony północnej i wschodniej z ul. Poznańską, a od strony południowej z granicą miasta Torunia[1].
| Część urzędowa Torunia | |
 Fragment zabudowy wielorodzinnej przy ulicy Poznańskiej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miasto | |
| Strefa numeracyjna |
(+48) 056 |
| Kod pocztowy |
87-100 |
Położenie na mapie Torunia
| |
| 52°58′27″N 18°33′26″E/52,974167 18,557222 | |
Historia
edytujObóz jeniecki
edytujPierwotnie była to miejscowość położona pod Podgórzem, miastem włączonym w 1938 roku do Torunia[2]. Glinki sąsiadują z poligonem wojskowym, w okresie międzywojennym mieściła się tu stróż poligonowa[3]. Podczas II wojny światowej na Glinkach znajdował się niemiecki obóz jeniecki Stalag 312/XX C, w którym uwięziono 55 tys. żołnierzy radzieckich, a także angielskich, francuskich, włoskich, australijskich, kanadyjskich, norweskich, belgijskich i jugosłowiańskich[4][5]. Budowę obozu rozpoczęto w 1940 roku[6]. Liczba ofiar obozu w latach 1941–1945 wynosi ok. 10-15 tys. Większość ofiar mieli stanowić jeńcy radzieccy, następnie włoscy[7]. Zmarli byli chowani przy drodze wylotowej w kierunku Bydgoszczy i Poznania[8]. Według relacji w styczniu 1945 roku miał zostać podpalona północno-wschodnia część obozu[9].
1 lutego 1945 roku obóz przejęły wojska sowieckie[5]. Nadzór nad obozem przejęło NKWD[6]. W 1945 roku w obozie przetrzymywano kilkudziesięciu tysięcy żołnierzy Wehrmachtu oraz nieznaną liczbę Polaków[10]. Dokładna liczba polskich więźniów jest nieznana, według pisma toruńskiego oddziału Polskiego Czerwonego Krzyża latem 1945 roku w obozie przebywało co najmniej 430 Polaków[11]. Według badań historyków Hansa-Petera Rangego i Clemensa Rangego z 2014 roku przez obóz przeszło ok. 30 tys. niemieckich żołnierzy, z czego 8 tys. miało tam zginąć[12], według szacunków regionalisty Marcina Orłowskiego liczba niemieckich ofiar od lutego 1945 do końca zimy w 1946 mogła wynosić ok. 14-18 tys.[13]. Orłowski zwraca również uwagę, że badania niemieckich historyków nie uwzględnią ofiar polskiego pochodzenia[9]. Ekshumację grobów przy ulicy Poznańskiej i Szubińskiej przeprowadzono kilkakrotnie, po raz pierwszy w latach 1948–1949, następnie w latach 50. i 60.[10]. Według jednej z hipotez Niemcy zmarli w styczniu 1945 zostali pochowani w masowym grobie przy drodze wylotowej w kierunku Bydgoszczy i Poznania (tym samym, w który Niemcy chowali zmarłych jeńców podczas wojny)[14].
Przez Glinki przechodziła kolej wąskotorowa. Była ona czynna jeszcze podczas II wojny światowej, gdy korzystano z niej do przewiezienia materiałów pod budowę Stalagu 312/XX C[15]. Fragmenty kolejki wąskotorowej odnalazła Fundacja Pamięć w 2017 roku[9].
Około 1947 roku obóz został rozebrany[6].
Czasy współczesne
edytujW 1995 roku podczas budowy pętli autobusowej odnaleziono kolejny grób masowy, pochodzący z marca 1945 roku. Pochowano w nim niemieckich żołnierzy oraz prawdopodobnie również ludność polską[10]. Według różnych źródeł w latach 1995–1996 wydobyto z tego grobu 926 lub ok. 1100 szkieletów[16]. Kolejne poszukiwania grobów przeprowadzono w latach 1999 i 2006. Wówczas miano odnaleźć groby z lutego i lata 1945 roku[17].
W 2013 roku Toruńskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego oddało do użytku pierwsze bloki mieszkalne na Glinkach[18]. 22 sierpnia 2016 roku, podczas przygotowywania terenu pod budowę osiedla mieszkaniowego przy ul. Poznańskiej 294C, odnaleziono masowe mogiły, na których pochowano zmarłych żołnierzy[19]. Prace ekshumacyjne, prowadzone przez Instytut Pamięci Narodowej oraz archeologów z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, trwały do marca 2017 roku[20][21]. Z ziemi wydobyto 2 974 szkielety[22]. Podczas prac odnaleziono 307 nieśmiertelników, w przeciągu roku 50 rodzin zmarłych w toruńskim obozie na Glinkach zostało poinformowanych o miejscu spoczynku ich krewnych[21]. Szczątki osób odnalezione podczas pracy w latach 2016–2017 pochowano w lipcu 2017 roku na niemieckim cmentarze wojennym w Bartoszach[23].
W 2017 roku przeprowadzono ponowne ekshumacje szczątków przy pętli autobusowej. Odnaleziono kolejne kilkadziesiąt zniszczonych szkieletów[24].
Budowa osiedla mieszkaniowego na miejscu grobów masowych wzbudza kontrowersje wśród torunian[25].
Upamiętnienia ofiar obozu jenieckiego
edytujNa Glinkach znajduje się pomnik z 1969 roku, upamiętniający ofiary obozu jenieckiego[26][27]. Został on zaprojektowany przez prof. Witolda Marciniaka[27]. Na przestrzeni lat pomnik był wielokrotnie dewastowany ze względu na upamiętnienie jeńców radzieckich. W pobliżu pomnika znajduje się cmentarz, na którym pochowano 14 tys. pomordowanych żołnierzy[26]. 8 maja 2019 roku odsłonięto obelisk, który upamiętnia te ofiary[28]. Ponadto przy ul. Bliskiej znajduje się tablica informująca o istnieniu w latach 1945–1946 obozu, w którym przetrzymywano ludność niemiecką[29].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Granice części urzędowych miasta Torunia. torun.pl. [dostęp 2024-09-10].
- ↑ Kluczwajd 2018 ↓, s. 12.
- ↑ Kluczwajd 2018 ↓, s. 101.
- ↑ Kluczwajd 2018 ↓, s. 121, 157.
- ↑ a b Orłowski 2019 ↓, s. 21.
- ↑ a b c Opis i rys historyczny [online], 19 lipca 2012 [dostęp 2024-11-07] [zarchiwizowane z adresu 2014-08-14].
- ↑ Orłowski 2019 ↓, s. 31.
- ↑ Orłowski 2019 ↓, s. 43.
- ↑ a b c Orłowski 2019 ↓, s. 33.
- ↑ a b c Orłowski 2019 ↓, s. 22.
- ↑ Orłowski 2019 ↓, s. 38.
- ↑ Orłowski 2019 ↓, s. 29, 182.
- ↑ Orłowski 2019 ↓, s. 30–31.
- ↑ Orłowski 2019 ↓, s. 44.
- ↑ Kluczwajd 2018 ↓, s. 157.
- ↑ Orłowski 2019 ↓, s. 22–23.
- ↑ Orłowski 2019 ↓, s. 23.
- ↑ Piotr Bednarczyk: Toruń. Tak wyglądają nowe bloki TTBS przy ul. Poznańskiej. Zamieszka tam 75 rodzin! [zdjęcia]. torun.naszemiasto.pl, 2023-07-01. [dostęp 2024-02-25].
- ↑ Orłowski 2019 ↓, s. 23, 27.
- ↑ Adrian Aleksandrowicz: Koniec ekshumacji na Glinkach - wydobyto prawie 3 tys. szkieletów! Czy inwestycja przebiega zgodnie z planem?. ddtorun.pl, 2017-03-17. [dostęp 2024-09-10].
- ↑ a b Orłowski 2019 ↓, s. 51.
- ↑ Orłowski 2019 ↓, s. 49.
- ↑ Orłowski 2019 ↓, s. 36.
- ↑ Orłowski 2019 ↓, s. 32–33.
- ↑ Orłowski 2019 ↓, s. 44–45.
- ↑ a b Kluczwajd 2018 ↓, s. 121.
- ↑ a b Ziółkiewicz 2009 ↓, s. 45.
- ↑ tod, toc: Toruń upamiętnił ofiary obozu jenieckiego na Glinkach [ZDJĘCIA]. torun.wyborcza.pl, 2019-05-09. [dostęp 2024-02-25].
- ↑ Orłowski 2019 ↓, s. 28–29.
Bibliografia
edytuj- Katarzyna Kluczwajd, Podgórz. Toruńskie przedmieścia sprzed lat, Łódź: Dom Wydawniczy Księży Młyn, 2018, ISBN 978-83-7729-452-9.
- Marcin Orłowski, „Niech ci ziemia lekką będzie”, czyli rozważania toruńskie o zalewaniu przeszłości betonem zapomnienia, [w:] Katarzyna Kluczwajd, Michał Pszczółkowski (red.), Zabytki toruńskie młodszego pokolenia. Toruńskie miejsca do mieszkania i (za)pamiętania: domy, pomniki, cmentarze, Toruń: Stowarzyszenie Historyków Sztuki, 2019, ISBN 978-83-953155-4-1.
- Antoni Ziółkiewicz, Toruńskie pomniki. Pomniki, tablice, kamienie, Toruń: Wydawnictwo Urbański, 2009, ISBN 978-83-88219-32-0.