Gerdt von Bassewitz
Gerdt Bernhard von Bassewitz-Hohenluckow (ur. 4 stycznia 1878 w Allewind, zm. 6 lutego 1923 w Berlinie) – niemiecki pisarz, autor baśni scenicznej pt. Peterchens Mondfahrt (Wyprawa Piotrusia na Księżyc) i jej wersji prozatorskiej[1].
| Imię i nazwisko |
Gerdt Bernhard von Bassewitz-Hohenluckow |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość | |
| Dziedzina sztuki | |
| Ważne dzieła | |
| |
Życiorys
edytujVon Bassewitz wywodził się ze starej meklemburskiej rodziny szlacheckiej[2]. Urodził się w Allewind w Wirtembergii, a dzieciństwo spędził w Liebenow i Hohenwalde w Nowej Marchii, na terenach należących dziś do Polski.
Za namową ojca, wysokiego urzędnika pruskiego, który do chwili ożenku był czynnym oficerem, związał swoją przyszłość z armią i poszedł do szkoły wojskowej w Metzu, gdzie 17 października 1899 roku zdał egzamin oficerski. Podczas manewrów wojskowych w lipcu 1900 roku nabawił się niedomagania serca, z powodu którego wiosną 1903 roku został zwolniony ze służby wojskowej. Mimo to po latach jako ochotnik wziął udział w I wojnie światowej w stopniu podporucznika pruskiej Landwehry[3]. Swoje późniejsze życie - ku niezadowoleniu rodziny - związał z teatrem, poczynając od roli aktora, reżysera, asystenta w intendenturze w Teatrze Miejskim w Kolonii, a na roli dramatopisarza i librecisty operowego kończąc[4].
Za początek swojej twórczości literackiej von Bassewitz uznawał dramat Urstreit z 1903 roku. Następnym dramatem był napisany podczas pobytu na stypendium w Malborku Konrad Wallenrad. Swoje kolejne, utrzymane w stylu ekspresjonistycznym, sztuki wydawał nakładem lipskiego wydawnictwa Ernst Rowohlt Verlag[5].
Kilka jego dramatów wystawiono za jego życia na deskach teatrów niemieckich. Utwory sceniczne von Bassewitza zostały wkrótce zapomniane, a dramaturg funkcjonuje dziś w świadomości czytelników głównie jako autor baśni Peterchens Mondfahrt, którą uznaje się za jeden z klasyków niemieckiej literatury dla dzieci i młodzieży[6].
Von Bassewitz podczas pobytu w sanatorium w Königstein im Taunus w 1911 roku napisał baśń sceniczną o podróży dwójki dzieci na Księżyc. Protagonistami swego utworu uczynił poznane tam dzieci dyrektora ośrodka, dr Oskara Kohnstamma, Petera i Anneliese[7]. Sztuka miała swoją prapremierę 7 grudnia 1912 roku w Teatrze Starym w Lipsku[8]. Prozatorska wersja baśni ukazała się drukiem w 1916 roku. Baśń była trzykrotnie ekranizowana – w 1959 roku powstał czarno-biały film telewizyjny o tym samym tytule w reżyserii Gerharda F. Heringa[9], w 1990 roku pełnometrażowy film rysunkowy Piotruś w krainie czarów, czyli podróż fantastyczna w reżyserii Wolfganga Urchsa[10], a 2021 roku animowany cyfrowo film Kierunek: Księżyc! w reżyserii Alego Samadiego Ahadiego[11].
Von Bassewitz miał nie tylko problemy z sercem, lecz był również chory na tle nerwowym. Przeżył kilka załamań nerwowych. Liczne pobyty w sanatoriach nie przyniosły poprawy stanu jego zdrowia. 6 lutego 1923 roku von Bassewitz czytał fragmenty Peterchens Mondfahrt w dworku rodziny Correns nad jeziorem Kleiner Wann, znanym dziś jako Villa Siemens. Nagle opuścił w pośpiechu zgromadzenie i popełnił samobójstwo[8].
Publikacje (wybór)
edytuj- Worte zu dir – zbiór esejów z dziedziny filozofii przyrody (1907)
- Schahrazade – dramat w trzech aktach (1911)
- Schahrazade – opera w trzech aktach. Libretto: Gerdt von Bassewitz. Muzyka: Bernhard Sekles (1917)
- Judas – tragedia w czterech aktach (1911)
- Peterchens Mondfahrt – baśń sceniczna w czterech obrazach (1912)
- Die Sunamitin – dramat w trzech aktach z prologiem (1912)
- Peterchens Mondfahrt – baśń z ilustracjami Hansa Baluschka (1916)
- Pips der Pilz – baśń sceniczna w pięciu obrazach dla dużych i małych (1916)
- Pips der Pilz: Ein Wald- u. Weihnachtsmärchen – baśń z ilustracjami Hansa Baluschka (1920)
Przypisy
edytuj- ↑ Gerdt von Bassewitz. [w:] Project Gutenberg DE w Spiegel Online Kultur [on-line]. gutenberg.spiegel.de. [dostęp 2012-01-04]. (niem.).
- ↑ Familie von Bassewitz. [w:] Informationen zur Familie [on-line]. www.von-bassewitz.de. [dostęp 2012-01-04].
- ↑ Bassewitz, Gerdt von. [w:] Nachlass Franz Brümmer. [on-line]. Staatsbibliothek zu Berlin. [dostęp 2012-01-04]. (niem.).
- ↑ Gerdt von Bassewitz. [w:] Autorenportrait [on-line]. www.literaturzirkel.eu. [dostęp 2012-01-04]. (niem.).
- ↑ Gerdt von Bassewitz (04. Januar 1878, Allewind – 06. Februar 1923, Berlin). [w:] Biographie [on-line]. ngiyaw-ebooks.org. [dostęp 2012-01-04]. (niem.).
- ↑ Peterchens Mondfahrt von Gerdt von Bassewitz. [w:] Hörbuch mit CD-ROM [on-line]. www.peterchensmondfahrt.com. [dostęp 2012-01-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-11-20)]. (niem.).
- ↑ Weissweiler 2010 ↓, s. 85.
- ↑ a b von Bassewitz 2012 ↓, s. 117.
- ↑ IMDB: Peterchen's Mondfahrt (TV 1959). [dostęp 2012-01-08]. (ang.).
- ↑ Wyprawa Piotrusia na Księżyc (1990), Peterchens Mondfahrt (scenariusz: Wolfgang Urchs). [w:] Internetowa baza filmowa [on-line]. fdb.pl, 2005-2011. [dostęp 2012-01-04]. (pol.).
- ↑ Giesen 2023 ↓, s. 180-182.
Bibliografia
edytuj- Gerdt von Bassewitz: Peterchens Mondfahrt. Berlin: HörGut! Verlag, 2012, s. 117. ISBN 978-3-938230-43-5. (niem.).
- Rolf Giesen: Animation in Germany. Boca Raton: CRC Press, 2023. ISBN 9781000918083. (ang.).
- Eva Weissweiler: Otto Klemperer - Ein deutsch-jüdisches Künstlerleben. Kolonia: Kiepenheuer & Witsch, 2010. ISBN 978-3-462-04179-8. (niem.).