Gallo crocitanti AMOIBH
Gallo crocitanti ΑΜΟΙΒΗ[1] (Francuzowi kraczącemu odpowiedź) – satyra polityczna Jana Kochanowskiego w języku łacińskim. Wiersz powstał po 1576[2], a w 1612 opublikowano go w drugiej edycji zbioru Lyricorum libellus (Kraków, oficyna Andrzeja Piotrkowczyka)[3]. Utwór zbudowany jest z heksametrów.
Satyra ta była odpowiedzią (słowo ἀμοιβή, amojbe, użyte w tytule oznacza w języku greckim odpowiedź[4]) na paszkwil Filipa Desportes'a pt. Adieu á la Pologne. Paszkwil ten powstał we Francji po ucieczce Henryka Walezego i był zjadliwą krytyką Polski[5]. Niezapowiedziany wyjazd króla został bardzo źle przyjęty przez społeczeństwo polskie, a paszkwilancki wiersz dodatkowo podsycił nastroje antyfrancuskie. Kochanowski poczuł się osobiście dotknięty tą sytuacją, ponieważ był gorącym zwolennikiem wyboru francuskiego księcia na króla Polski – przed elekcją poświęcił mu łacińską odę pt. Ad Henricum Valesium regem in Galliis morantem. Przypuszcza się także, że brał czynny udział w jego wyborze[6].
W odpowiedzi na paszkwil Kochanowski posłużył się aluzjami (np. do nocy św. Bartłomieja), oszczerstwem, drwiną i ironią[7]. Użyte w tytule słowo Gallus oznaczało zarówno Francuza, jak i koguta oraz eunucha[8]. Poza tą odpowiedzią Kochanowski napisał (także po łacinie) wierszowaną bajkę polityczną pt. De electione, coronatione et fuga Galli o podobnej tematyce.
Zobacz też
edytuj
Przypisy
edytuj- ↑ Zapis tytułu utworu na podstawie transkrypcji opracowanej przez Alberta Gorzkowskiego, http://neolatina.bj.uj.edu.pl/neolatina/tscript/show/id/1113.html#11391 (dostęp 30 października 2016).
- ↑ Piśmiennictwo staropolskie: hasła osobowe A-M 1964 ↓, s. 341.
- ↑ Pelc 2001 ↓, s. 643.
- ↑ Pelc 2001 ↓, s. 448.
- ↑ Walecki 1997 ↓, s. 132.
- ↑ Walecki 1997 ↓, s. 131.
- ↑ Pelc 2001 ↓, s. 109.
- ↑ Pelc 2001 ↓, s. 108.
Bibliografia
edytuj- Janusz Pelc: Kochanowski. Szczyt renesansu w literaturze polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001. ISBN 83-01-13133-0.
- Piśmiennictwo staropolskie: hasła osobowe A-M. oprac. zespół pod kierunkiem Romana Pollaka. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1964.
- Wacław Walecki: Jan Kochanowski – poezje łacińskie. W: Lektury polonistyczne. Tom II. Kraków: Universitas, 1997. ISBN 83-7052-939-9.