Drukarnia Piotrkowczyka
Drukarnia Piotrkowczyka – drukarnia krakowska założona w 1576 przez Andrzeja Piotrkowczyka.
| Państwo | |
|---|---|
| Adres |
Kraków |
| Właściciel |
Andrzej Piotrkowczyk |
| Kolejni właściciele |
Andrzej Piotrkowczyk (młodszy), |
| Tematyka druków |
druki urzędowe, druki religijne (kontrreformackie) |
| Język druków |
polski, łacina |
| Data założenia |
1576 |
| Data zamknięcia |
1674 |
Działalność oficyny
edytujAndrzej Piotrkowczyk (wł. Andrzej Byczek) (zm. 1620), drukarz, księgarz i wydawca i zwolennik kontrreformacji. Urodził się w Piotrkowie (wielkopolskie). Był wędrownym księgarzem. W 1574 roku przyjechał do Krakowa, gdzie otrzymał prawa miejskie i przybrał nazwisko od miasta Piotrkowa. W 1576 roku, w domu Pod Wiewiórką przy ulicy Floriańskiej, otworzył własną drukarnię i odlewnię czcionek. Jego druki były złożone z drewnianych klocków drzeworytowych pochodzących z drukarni Hallera, Unglera, Szarfenbergów, Łazarza i Macieja Wirzbięty. W 1609 roku otrzymał od Zygmunta III Wazy tytuł typografa i serwitora królewskiego wraz z przywilejem na druk konstytucji sejmowych.
Z drukarni ukazywały się liczne druki dewocyjne, hagiografie, dokumentacje synodów, traktaty i kazania oraz druki religijne, przeważnie jezuitów i władz kościelnych m.in. kilkakrotnie wydano Kazania o siedmiu sakramentach i Żywoty świętych Piotra Skargi, Biblie i Nowy Testament Jakuba Wujka, czy też Koło rycerskie w którem rozmaite zwierzęta swe rozmowy wiodą (1576) i Gniazdo Cnoty, z skąd herby Rycerstwa Polskiego swój początek mają(1578) Bartosza Paprockiego z 3500 drzeworytami, Hippica, to jest o koniach księgi Krzysztofa Monwida Dorohostajskiego z ilustracjami Tomasza Makowskiego, Roxolania Sebestiana Klonowickiego i prace Jana Brożka. Książki z oficyny Piotrkowczyka wyróżniały się poprawnością językową, a zasady pisowni raz ustalone były powielane we wszystkich kolejnych drukach.
Ostatnie lata działalności oficyny
edytujOd 1620 roku drukarnię prowadziła jego żona Jadwiga[1] i po pewnym czasie przeszła na syna Andrzeja Piotrkowczyka (młodszego), który prowadził ją wraz z zięciem Tomaszem Dolabella, malarzem królewskim. Był doktorem prawa i radnym krakowskim. Po przejęciu firmy, uzyskał dla drukarni od króla Władysława IV prawo do drukowania zbiorowych wydań konstytucji sejmowych i statutów synodalnych. Oficyna wydawała ponadto druki bardziej okazałe i bogate w drzeworytowe ilustracje; jako jedna z ostatnich w XVII wieku korzystała z drzeworytów. Andrzej kilkakrotnie organizował wysyłki książki do Poznania (w latach 1624, 1629, 1636-37, 1640 i 1643). W 1625 roku stanął przed sądem cenzury kościelnej za wydanie antyjezuickiego pisma i został skazany na publiczną chłostę. Po wykonaniu wyroku na rynku krakowskim, cały nakład pisma spalono[2].
Po śmierci Andrzeja drukarnia przeszła w ręce jego żony Anny a następnie rodziny Piotrkowczyka. W ich rękach działała do 1675 roku, kiedy to syn Andrzeja i Anny, Stanisław Teodor, przekazał drukarnię w darze Collegium Maius Akademii Krakowskiej. Rodzina Piotrkowczyków protestowała wobec takiego daru i wówczas Łukasz Piotrkowski, profesor Akademii Krakowskiej i rotmistrz wojsk koronnych, wykupił dom Pod Wiewiórką wraz z drukarnią i aktem darowizny 30 stycznia 1674 roku oddał ją Akademii.
Darowizna była zaczątkiem późniejszej Drukarni Akademii Krakowskiej.
- Koło rycerskie w którem rozmaite zwierzęta swe rozmowy wiodą Bartosz Paprocki (1576);
- Orthodoxia confessio de uno Deo, Marcin Białobrzeski, (1577)
- Gniazdo Cnoty, z skąd herby Rycerstwa Polskiego swój początek mają Bartosz Paprocki wydana w 1578 bogato ilustrowana;
- ''Roxolania (Ziemie Czerwonej Rusi) Sebastian Klonowicki (1584);
- Zywoty Swiętych Starego y nowego zakonu, na każdy dźień przez cały rok: wybrane z [...] Pisarzow y Doktorow Kościelnych [...]Żywoty świętych, Piotr Skarga (1585, 1602)
- Postylla katolicka mniejsza Jakub Wujek, Kraków, (1590, 1617);
- Biblia Novum Testamentum, Jakub Wujek (1593, 1621);
- przekład Nowego Testamentuoparty na tekstach z Wulgata, Jakub Wujek (1593);
- Kazania o siedmiu sakramentach Piotr Skarga I wydanie z 1600 roku;
- Hippica, to jest o koniach księgi Krzysztof Mikołaj Dorohostajski (1603);
- Prawy szlachćic w kazaniu na pogrzebie ... Andrzeia ze Zmigroda Stadnickiego ... ukazany ... dnia 23 września roku ... 1614. przez X. Andrzeia Radawieckiego... Andrzej Radawiecki (1614)
- dzieła Jana Kochanowskiego wydawane w latach 1611 – 1639 ;
- Kazania na swięta doroczne [...] : na swięta przednieysze po dwoygu kazań Fabian Birkowski, 1620;
- Ode Jn funere Martini Płocii Sacra Theologiae Baccalaurei Et Professori, Wawrzyniec Śmieszkowic, 1620.
- Summarium Ordinationum Capitulorum Generalium Ordinis Praedicatorum, Kamil Wojciech Jasiński, Kraków 1638 format:4°
- Dworzanin Polski (1639);
Druki prawnicze i polityczne
edytuj- Leges seu statuta ac privilegia Regni Poloniae Jakub Przyłuski, zbiór praw i przywilejów Królestwa Polskiego
- Farragines actionum iuris civilis Cervus Tucholczyk (1558), najstarszy wykład prawa miejskiego (obecnie w zbiorach Biblioteki Uniwersytetu Gdańskiego)
- Uchwała seymu walnego koronnego w Warszawie, Roku M. DC. XIII Dnia dwudziestego czwartego Grudnia, Cum Gratia & Priuilegio S. R. M. (1613)
- Constitucie seymu walnego generalnego warszawskiego, Roku Pańskiego M. DC. XXIII, Cum Gratia & Priuilegio S. R. M. (1623)
Przypisy
edytuj- ↑ S. Orgelbrand: Encyklopedia Powszechna. T. XX. Warszawa: S. Orgelbrandt, 1865, s. 756. [dostęp 2022-01-01]. (pol.).
- ↑ Wyborcza.pl [online], krakow.wyborcza.pl [dostęp 2017-11-22] [zarchiwizowane z adresu 2011-03-17].
- ↑ Digital Library of Wielkopolska | Digital Library of Wielkopolska [online], www.wbc.poznan.pl [dostęp 2017-11-22] (ang.).
Bibliografia przedmiotu
edytujTemat drukarni Piotrkowczyka został poruszony w pracy Jana Okopienia pt. Pionierzy czarnej sztuki 1473 – 1600, Warszawa: Inicjał Andrzej Palacz, 2002. – 199 S., (Poczet wydawców książki polskiej 1473 – 1950 / Jan Okopień współpraca Joanna Czarkowska; T. 1),
Bibliografia
edytuj- Barbara Bieńkowska, Elżbieta Maruszak, Książka na przestrzeni dziejów, Warszawa: wyd. Centrum Edukacji Bibliotekarskiej, Informacyjnej i Dokumentacyjnej im. Heleny Radlińskiej, 2005, ISBN 83-88581-21-X, OCLC 69448988.
- Helena Szwejkowska Książka drukowana XV – XVIII wieku, wyd państwowe Wydawnictwo Naukowe, Wrocław 1975
- Bartłomiej Szyndler I książki maja swoją historię, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1982 ISBN 83-205-3376-7
- Wacława Szelińska Drukarstwo krakowskie 1474-1974, Nakład Komitetu Obchotów 500 lrcis Drukarstwa Polskiego, Kraków 1974
Linki zewnętrzne
edytuj- Druki oficyny Piotrkowczyka dostępne w bibliotece Polona