Gacki (Grzegorzowice)
Gacki (niem. Kolonie Gatzken[3]) – kolonia wsi Grzegorzewice w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie raciborskim, w gminie Rudnik[4][5].
| kolonia wsi | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Sołectwo | |
| Część miejscowości | |
| Strefa numeracyjna |
32 |
| Kod pocztowy |
47-417[2] |
| Tablice rejestracyjne |
SRC |
| SIMC |
0220836 |
Położenie na mapie gminy Rudnik  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu raciborskiego  | |
 50°10′10″N 18°12′51″E/50,169444 18,214167[1]
| |
Kolonia jest położona w północno-wschodniej części gminy. Administracyjnie kolonia jest częścią sołectwa i wsi Grzegorzowice. W kolonii bierze swój początek potok, który wpływa do Odry[6].
Geografia
edytujPołożenie
edytujGacki leżą w Kotlinie Raciborskiej, w południowo-zachodniej części województwa śląskiego, niedaleko rzeki Odry[7]. Kolonia położona jest na pagórkowatym terenie na lewym brzegu Odry[8].
Pod względem administracyjnym osada należy do gminy Rudnik, powiatu raciborskiego i województwa śląskiego. Kolonia znajduje się w północno-wschodniej części gminy.
Kolonia graniczy od północy z Sławikowem, od wschodu z Grzegorzowicami, od zachodu z Ponięcicami, od południowego zachodu z Czerwięcicami, a od południa z Ligotą Książęcą.
Warunki naturalne
edytujGacki otoczone są ze wszystkich stron polami uprawnymi. Jedynie na zachodzie znajduje się niewielki obszar leśny.
Warunki klimatyczne
edytujW kolonii Gacki klimat jest łagodny poprzez sąsiedztwo z rzeką Odrą, kompleksy leśne województwa opolskiego położone od zachodu, a także poprzez położenie gminy Rudnik przy wylocie Bramy Morawskiej, z której napływają masy wilgotnego i ciepłego powietrza[9][7][8]. Średnia roczna temperatura waha się między 7 °C a 8 °C. W lipcu, który jest najcieplejszym miesiącem temperatura waha się między 17 °C a 18 °C, a w najzimniejszym – styczniu waha się między - 2 °C a - 3 °C. Czas trwania okresu wegetacyjnego wynosi od ok. 210 do 230 dni, a przymrozki trwają od 60 do 100 dni w ciągu roku, pokrywa śnieżna natomiast zalega od 60 do 90 dni. Opad śródroczny oscyluje wokół 600–900 mm[9][7]. Wiatry są przeważnie słabe[8], ok. 42% wieje z kierunku zachodniego i południowo-zachodniego przynosząc ciepłe masy powietrza z Europy Zachodniej i basenu Morza Śródziemnego. Średnia prędkość wiatru w ciągu roku wynosi ok. 2,2 m/s[9][7].
Historia
edytujOsada Gacki składała się tylko z kilku gospodarstw i położona była niedaleko wsi Ganiowice. Wiadomo, że znajdował tu się młyn, bowiem źródła podają, że przed 1725 r. w wyniku powodzi został zniszczony, a następnie odbudowany. Podczas odbudowy młyna wzniesiona została gospoda, w której rocznie sprzedawano czternaście achteli piwa oraz pół wiadra wódki. Źródła także podają liczbę osób zamieszkujących osadę w tych czasach, a było to siedmiu gospodarzy, dwóch zagrodników i czterech chałupników. Pod koniec XVIII wieku z folwarku i osady utworzono jeden obwód dominialny, który dzierżawił pan o nazwisku Stokłosa. Dodatkowo kanonicy raciborscy otrzymywali z tych ziem dwadzieścia jeden szefli zboża, a wikarzy i słudzy kościelni sześć i pół. Stokłosa natomiast płacił opłatę z dzierżawy w wysokości 1270 guldenów, z czego 980 guldenów wędrowało do króla pruskiego[10]. Pod koniec XIX wieku była już kolonią i należała do wsi Ganiowice[11]. Po I wojnie światowej osada została przyłączona do wsi Grzegorzowice[12][9]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa katowickiego.
Komunikacja
edytujDo Gacek prowadzi jedna droga powiatowa z Czerwięcic o długości 6,6 km, która rozpoczyna się z połączenia z drogą krajową nr 45. Wspomniana droga powiatowa z Gacek wiedzie do drogi wojewódzkiej nr 421 i łączy kolonię z Grzegorzowicami i Sławikowem. Oprócz tego sieć dróg gminnych łączy wieś z miejscowościami: Sławików, Ponięcice, Łubowice, Ligota Książęca oraz Błażejowice.
W Gackach nie ma przystanka autobusowego, a miejscowa ludność korzysta z przestanków znajdujących się w Grzegorzowicach. Grzegorzowice łączy z Raciborzem, Rudnikiem, Łanami oraz Sławikowem duża liczba kursów autobusów i busów. Oprócz tego Grzegorzowice posiadają jeszcze połączenie z Lasakami[13].
Najbliższe stacje kolejowe to: Racibórz (9 km), Racibórz Markowice (8 km) oraz Nędza (7 km).
Infrastruktura i Gospodarka
edytujW Gackach nie ma remizy Ochotniczej Straży Pożarnej ani żadnej placówki oświatowej. Najbliższy ośrodek zdrowia znajduje się w Rudniku oraz Łubowicach, a w Szonowicach jest oprócz tego punkt lekarski. Punkty apteczne mieszczą się w Rudniku oraz Łubowicach. Najbliższy urząd pocztowy znajduje się w Rudniku (kod 47-411), a ponadto w Łubowicach jest agencja pocztowa[9].
Kolonia korzysta z ujęcia wody podziemnej zlokalizowanej pod Rudnikiem, a obsługiwanej przez Zakład Wodociągów i Usług Komunalnych w Rudniku. Gacki nie posiadają sieci kanalizacyjnej. Kolonia związana jest z telefoniczną strefą numeracyjną Raciborza (32). Gacki nie są objęte siecią gazu rozdzielczego, a braki z tym związane zaspokajane są gazem z butli propan-butan[9].
Kultura i oświata
edytujW Gackach brak jest remizy Ochotniczej Straży Pożarnej oraz Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców, tzw. DFK, co w znaczny sposób ogranicza życie kulturalne w miejscowości[9].
We wsi nie ma żadnej placówki oświatowej, a uczniowie chodzą do szkół w pobliskich miejscowościach. Najbliższe przedszkola znajdują się w Grzegorzowicach oraz Brzeźnicy, a szkoły podstawowe w Brzeźnicy, i Grzegorzowicach. Natomiast najbliżej położone szkoły gimnazjalne są w Grzegorzowicach, Rudniku oraz Szonowicach, a szkoły ponadgimnazjalne w Kuźni Raciborskiej oraz Raciborzu.
Religia
edytujGacki należą do parafii Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Łubowicach, która należy do dekanatu Racibórz w diecezji opolskiej[14].
Zabytki
edytujWe wsi znajduj się kapliczka z 1938 roku[15][16][17]. Posiada zdobioną wieżyczkę z przeźroczami, a w bocznych ścianach półkoliste zamknięte okienka z witrażami[15][16].
Zobacz też
edytuj- inne znaczenia słowa Gacki
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 30799
- ↑ Grzegorzowice, [w:] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 348 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Zespół - Szukaj w Archiwach [online], szukajwarchiwach.gov.pl [dostęp 2020-09-25].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Anna Bindacz: Gmina Rudnik – kraina pałaców i zieleni. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Wydawnicza WAW Grzegorz Wawoczny, 2005, s. 20. ISBN 83-89802-09-0.
- ↑ a b c d Urząd Gminy Rudnik: Położenie geograficzne - Gmina Rudnik. [dostęp 2008-09-30]. (pol.).
- ↑ a b c Anna Bindacz: Gmina Rudnik – kraina pałaców i zieleni. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Wydawnicza WAW Grzegorz Wawoczny, 2005, s. 4. ISBN 83-89802-09-0.
- ↑ a b c d e f g Urząd Gminy Rudnik: Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Rudnik na lata 2004–2006. [dostęp 2010-01-01]. (pol.).
- ↑ Anna Bindacz: Gmina Rudnik – kraina pałaców i zieleni. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Wydawnicza WAW Grzegorz Wawoczny, 2005, s. 18. ISBN 83-89802-09-0.
- ↑ Gacki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 434.
- ↑ Anna Bindacz: Gmina Rudnik – kraina pałaców i zieleni. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Wydawnicza WAW Grzegorz Wawoczny, 2005, s. 17. ISBN 83-89802-09-0.
- ↑ Krajowa Izba Gospodarcza Transportu Krajowego i Spedycji: Rozkład jazdy. [dostęp 2010-01-01]. (pol.).
- ↑ Diecezja Opolska: Diecezja Opolska – Parafie. [dostęp 2010-01-01]. (pol.).
- ↑ a b Anna Bindacz: Gmina Rudnik – kraina pałaców i zieleni. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Wydawnicza WAW Grzegorz Wawoczny, 2005, s. 19. ISBN 83-89802-09-0.
- ↑ a b Grzegorz Wawoczny: Zabytki powiatu raciborskiego. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Wydawnicza WAW Grzegorz Wawoczny, 2007, s. 101. ISBN 978-83-89802-36-1.
- ↑ Gminny program opieki nad zabytkami dla gminy Rudnik na lata 2013 – 2016. Rudnik: 2013, s. 40.
Bibliografia
edytuj- Anna Bindacz: Gmina Rudnik – kraina pałaców i zieleni. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Wydawnicza WAW Grzegorz Wawoczny, 2005. ISBN 83-89802-09-0.
- Urząd Gminy Rudnik: Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Rudnik na lata 2004–2006. [dostęp 2008-09-29]. (pol.).
