Friedrich Heinrich Ernst von Wrangel
Friedrich Heinrich Ernst von Wrangel (ur. 13 kwietnia 1784 w Szczecinie, zm. 1 listopada 1877 w Berlinie[1][2]) – pruski wojskowy, hrabia, Generalfeldmarschall.
| |
 feldmarszałek
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1796–1864 |
| Siły zbrojne | |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
                  _ribbon.svg){kind=small}          
| |
Życiorys
edytujBył synem Friedricha Ernsta von Wrangla, oberstleutnanta piechoty w regimencie nr 7 twierdzy Szczecin, oraz Sophie von Below[1]. Ukończył naukę w gimnazjum w Szczecinku[1]. W 1796 roku rozpoczął służbę w regimencie dragonów „von Werther” w Prusach Wschodnich[1][2][3], dwa lata później otrzymał stopień porucznika[3]. Uczestnik wojen napoleońskich[2][3], za męstwo w bitwie pod Lidzbarkiem Warmińskim w 1807 roku został odznaczony orderem Pour le Mérite[3]. Po bitwie pod Lipskiem w 1813 roku otrzymał Krzyż Żelazny, zaś w 1815 roku został awansowany do stopnia pułkownika[3].
Od 1821 roku dowodził brygadą kawalerii[3]. W 1823 roku został awansowany do stopnia generała majora[3]. W 1834 roku jako dowódca 13 dywizji tłumił zamieszki w Kolonii[3][2], za co otrzymał awans do stopnia generała porucznika[3]. W latach 1842–1848 był dowódcą II Korpusu Armijnego w Szczecinie[1]. W 1846 roku otrzymał tytuł honorowego obywatela Szczecina[1].
W 1848 roku otrzymał dowództwo III Korpusu Armijnego[3]. Uczestniczył w I wojnie o Szlezwik (1848–1851)[2][3], otrzymując awans do stopnia generała kawalerii[3]. Tłumił rozruchy rewolucyjne podczas Wiosny Ludów, w dniu 10 listopada 1848 roku wkroczył wraz z wojskiem do Berlina i ogłosił stan wojenny w mieście, usuwając z parlamentu członków stronnictwa liberalnego[2][3]. W 1856 roku otrzymał stopień feldmarszałka[2][3]. Podczas wojny duńskiej w 1864 roku dowodził połączonymi siłami prusko-austriackimi[2][3]. Ustąpił z dowództwa po krwawo zakończonej bitwie pod Dybbøl[2][3]. W ostatnich latach poprzedzających wybuch wojny francusko-pruskiej uczestniczył w pracach nad reformą pruskiej kawalerii[3].
Pod koniec życia sędziwy feldmarszałek cieszył się dużą popularnością wśród żołnierzy, którzy nazywali go pieszczotliwie „Papa Wrangel”[2][3]. W 1866 roku, dla uczczenia 70. rocznicy jego służby wojskowej, 3 regiment kirasjerów otrzymał imię „Graf Wrangel”[3]. Przed II wojną światową na domu rodzinnym Wrangla w Szczecinie znajdowała się tablica pamiątkowa, jego imieniem nazwana była także jedna z ulic w mieście (ob. ulica Bazarowa)[1].
Odnzaczenia i wyróżnienia
edytujDo roku 1876[4]:
- Order Orła Czarnego z Łańcuchem i Brylantami (Prusy)
- Order Pour le Mérite z Koroną i Liśćmi Dębu (Prusy)
- Krzyż Wielki Orderu Orła Czerwonego z Liśćmi Dębu i Mieczami na Pierścieniu (Prusy)
- Order Orła Czerwonego I Klasy z Brylantami (Prusy)
- Order Korony I Klasy z Mieczami (Prusy)
- Gwiazda Wielkiego Komandora Orderu Hohenzollernów z Mieczami i Brylantami (Prusy)
- Krzyż Wielkiego Komandora Orderu Hohenzollernów z Mieczami i Brylantami (Prusy)
- Krzyż Żelazny I Klasy (Prusy)
- Odznaka Honorowa Wojskowa I Klasy (Prusy)
- Komandor Orderu św. Jana (Prusy)
- Krzyż Wielki Orderu Gwelfów (Hanower)
- Krzyż Wielki Orderu Alberta Niedźwiedzia (Anhalt)
- Krzyż Wielki Orderu Zasługi Wojskowej Karola Fryderyka (Badenia)
- Krzyż Wielki Orderu Zasługi Korony Bawarskiej
- Krzyż Wielki Orderu Leopolda (Belgia)
- Krzyż Wielki Orderu Henryka Lwa (Brunszwik)
- Krzyż Wielki Orderu Danebroga (Dania)
- Krzyż Wielki Orderu Zasługi św. Ludwika (Parma)
- Krzyż Wielki Orderu Korony Wendyjskiej (Meklemburgia-Schwerin)
- Krzyż Zasługi Wojskowej I Klasy (Meklemburgia-Schwerin)
- Krzyż Wielki Orderu św. Stefana (Austro-Węgry)
- Komandor Orderu Marii Teresy (Austro-Węgry)
- Krzyż Wielki Orderu Leopolda (Austro-Węgry)
- Krzyż Wielki Orderu Zasługi (Oldenburg)
- Order św. Andrzeja z Brylantami (Rosja)
- Order Świętego Włodzimierza IV Klasy z Mieczami (Rosja)
- Krzyż Wielki Orderu Ernestyńskiego (Ks. Saksonii)
- Order Królewski Serafinów (Szwecja)
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g Encyklopedia Szczecina. T. II P–Ż. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński, 2000, s. 648. ISBN 83-7241-089-5.
- ↑ a b c d e f g h i j Dictionary of German Biography. T. Volume 10 Tbihaut – Zycha. München: K.G. Saur, 2006, s. 617. ISBN 3-598-23300-0.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Germany at War. 400 Years of Military History. T. 4. Santa Barbara: ABC-CLIO, 2014, s. 1501–1502. ISBN 978-1-59884-980-6.
- ↑ Handbuch über den Königlich Preussischen Hof und Staat. Berlin: 1876, s. 65.