Franciszek Rataj
Franciszek Rataj, ps. „Paweł”, „2808”[1] (ur. 9 października 1894 w Łagowie, zm. 30 września 1958 w Poznaniu) – podpułkownik piechoty Wojska Polskiego, uczestnik powstania wielkopolskiego, wojny polsko-bolszewickiej 1920 i III powstania śląskiego, uczestnik konspiracji i powstaniec warszawski, dowódca 15 pułku piechoty „Wilków” AK.
 podpułkownik piechoty
| |
| Data i miejsce urodzenia |
9 października 1894 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
30 września 1958 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki |
15 Pułk Piechoty „Wilków” |
| Stanowiska |
zastępca dowódcy pułku |
| Główne wojny i bitwy |
wojna polsko-bolszewicka |
| Odznaczenia | |
      
| |
Życiorys
edytujOd 1914 służył w armii niemieckiej, gdzie otrzymał stopień podporucznika[2]. Od grudnia 1918 uczestnik przygotowań do powstania w rejonie Leszna, a następnie uczestnik powstania wielkopolskiego, jako dowódca batalionu[3]. Od kwietnia 1919 oficer w 1 pułku strzelców wielkopolskich. W szeregach pułku, w stopniu porucznika, jako dowódca 6 kompanii, brał udział w walkach pod Lwowem i Stryjem w marcu 1919, oraz w wojnie polsko-bolszewickiej 1920. 15 sierpnia 1920 został odznaczony w Dęblinie Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari przez wizytującego oddziały Józefa Piłsudskiego[4].
W styczniu 1921 wraz z grupą oficerów był skierowany, jako ochotnik, przez Dowództwo Okręgu Korpusu nr VII w Poznaniu do Dowództwa Obrony Plebiscytu. W 1921 w III powstaniu śląskim dowodził w stopniu kapitana 8 Pszczyńskim pułkiem piechoty, zwanym „pułkiem Rataja”. Wraz ze swoim pułkiem walczył w bitwie w rejonie Góry św. Anny.
Kapitan ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919. W 1923 pełniący obowiązki dowódcy, a następnie dowódca batalionu 58 pułku piechoty wielkopolskiej[5]. Awansowany do stopnia majora, ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1923. W 1928 roku pełnił służbę w Dowództwie Okręgu Korpusu Nr VII w Poznaniu[6]. 24 grudnia 1929 roku został mianowany podpułkownikiem ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1930 roku i 19. lokatą w korpusie oficerów piechoty[7]. 21 stycznia 1930 roku został przeniesiony z DOK VII do 15 pułku piechoty „Wilków” w Dęblinie na stanowisko zastępcy dowódcy pułku[8]. 23 marca 1932 roku został przeniesiony do Powiatowej Komendy Uzupełnień Toruń na stanowisko komendanta[9][10]. W kwietniu 1934 roku został przeniesiony do Powiatowej Komendy Uzupełnień Poznań Miasto na stanowisko komendanta[11]. 1 września 1938 roku kierowana przez niego jednostka została przemianowana na Komendę Rejonu Uzupełnień Poznań Miasto, a zajmowane przez niego stanowisko otrzymało nazwę „komendant Rejonu Uzupełnień”. Uczestnik wojny obronnej we wrześniu 1939.
W trakcie okupacji zastępca komendanta formacji „Korpus Zachodni”, tworzonej od 1941 przez Związek Walki Zbrojnej z przesiedlonych mieszkańców Wielkopolski i Pomorza. W połowie 1941 wyznaczony przez gen. Stefana Roweckiego komendantem Okręgu AK w Rzeszy (mającego zajmować się polskimi robotnikami i jeńcami)[12]. Jednak jak wynika z meldunków, Rataj nie wyjechał do Berlina, i nie objął dowództwa z powodu choroby[13].
Związany z konspiracją Stronnictwa Narodowego. Od lipca 1944 komendant okręgu warszawskiego Narodowej Organizacji Wojskowej[14].
W trakcie Powstania Warszawskiego, dowódca odwodu Okręgu Warszawskiego AK, tworzącego od 3 sierpnia Zgrupowanie „Paweł” (batalion NOW-AK „Antoni” oraz Batalion „Wigry”) podporządkowanego Zgrupowaniu „Radosław”. Od 2 sierpnia walczył na Woli w rejonie cmentarzy, 6 sierpnia wycofując się na Stare Miasto. Od 13 sierpnia był dowódcą odcinka północnego, w Grupie AK Północ. Po przejściu do Śródmieścia, 5 września objął dowództwo zachodniego odcinka obrony, zaś od 20 września objął dowództwo 15 pułku piechoty „Wilków” AK. Po upadku powstania, jeniec Stalagu VIII-B/344 Lamsdorf i Oflagu VII A Murnau[2], według innych źródeł przebywał w Oflagu II C Woldenberg[15]. Po wojnie powrócił do Poznania[1].
Został pochowany na cmentarzu Górczyńskim w Poznaniu (kwatera III-8-21)[16].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (1921)[17]
- Krzyż Niepodległości (17 marca 1938)[18]
- Krzyż Walecznych (trzykrotnie)[19][20]
- Złoty Krzyż Zasługi (22 grudnia 1928)[21][19]
- Wielkopolski Krzyż Powstańczy (24 stycznia 1958)[20][22]
- Warszawski Krzyż Powstańczy (pośmiertnie)[20]
- Gwiazda Górnośląska[20]
Upamiętnienie
edytujUchwałą podjętą na sesji Rady Miasta Poznania w dniu 10 czerwca 2014, skwer położony u zbiegu ulic Księcia Józefa oraz Święty Wojciech w obrębie Osiedla Stare Miasto w Poznaniu otrzymał nazwę: Skwer Franciszka Rataja[23][24].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Powstańcze Biogramy - Franciszek Rataj [online], www.1944.pl [dostęp 2019-07-09] (ang.).
- ↑ a b Maciej Kledzik: Smak głodu. III Batalion „Gurt” po kapitulacji Powstania Warszawskiego. Warszawa: BICO, 1996, s. 231.
- ↑ Encyklopedia Powstań Śląskich. Opole: Instytut Śląski w Opolu, 1982, s. 472.
- ↑ Album Dziesięciolecia Okręgu Korpusu Nr 7 Poznań. Poznań: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932, s. 23.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 290, 409.
- ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 123, 173.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 21 z 24 grudnia 1929 roku, s. 439.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 21 stycznia 1930 roku, s. 8.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 23 marca 1932 roku, s. 233.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 525.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 7 czerwca 1934 roku, s. 159.
- ↑ Armia Krajowa w dokumentach 1939–1945. Tom II. Wrocław, Warszawa, Kraków: Ossolineum, 1990, s. 95.
- ↑ Armia Krajowa w dokumentach 1939–1945. Tom II. Wrocław, Warszawa, Kraków: Ossolineum, 1990, s. 235.
- ↑ Juliusz Kulesza: W murach Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych. Warszawa: Askon, 2003, s. 313.
- ↑ Piotr Rozwadowski (pod red.): Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powstania Warszawskiego. T. I. Warszawa: 2005, s. 455.
- ↑ Rataj Franciszek – miejsce pochówku [dostęp 2019-02-04]
- ↑ Dekret Wodza Naczelnego L. 2863 z 13 kwietnia 1921 r. Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 16, poz. 561
- ↑ M.P. z 1938 r. nr 64, poz. 72 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości” - zamiast uprzednio nadanego Medalu Niepodległości (M.P. z 1934 r. nr 6, poz. 12).
- ↑ a b Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 23.
- ↑ a b c d Wielki Poznaniak – ppłk Franciszek Rataj [online], polska-zbrojna.pl [dostęp 2019-07-09].
- ↑ M.P. z 1928 r. nr 296, poz. 727 „za wybitne zasługi, położone w powstaniu wielkopolskim”.
- ↑ Lista odznaczonych Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym [online], powstancy-wielkopolscy.pl [dostęp 2021-09-01].
- ↑ Uchwała nr LXVIII/1095/VI/2014 z dnia 2014-06-10 - bip.poznan.pl [online], bip.poznan.pl [dostęp 2018-05-27] (pol.).
- ↑ Paweł Łazarewicz, Biuletyn Informacji Publicznej Zarządu Geodezji i Katastru Miejskiego GEOPOZ [online], www.geopoz.pl [dostęp 2018-05-27] (pol.).
Bibliografia
edytuj- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- Maciej Kledzik: Smak głodu. III Batalion „Gurt” po kapitulacji Powstania Warszawskiego. Warszawa: Bico, 1996. ISBN 83-902287-0-X.
- Juliusz Kulesza: W murach Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych. Warszawa: 2003. ISBN 83-87545-77-5.