Francisco de Saavedra (obraz Francisca Goi)
Francisco de Saavedra – obraz olejny hiszpańskiego malarza Francisca Goi. Portret przedstawia Francisca de Saavedrę (1746–1819), hiszpańskiego dyplomatę, wojskowego i człowieka oświecenia. Znajduje się w zbiorach Courtauld Gallery w Londynie[1].
.jpg)
| |
| Autor | |
|---|---|
| Data powstania |
1798 |
| Medium |
olej na płótnie |
| Wymiary |
196 × 118 cm |
| Miejsce przechowywania | |
| Lokalizacja | |
Okoliczności powstania
edytujLata 90. XVIII wieku były dla Goi okresem transformacji stylistycznej i intensywnej aktywności malarskiej. Obraz powstał w 1798 roku, kilka lat po ataku ciężkiej choroby, w wyniku której Goya prawie rok walczył ze śmiercią, paraliżem i ślepotą. Doszedł do zdrowia tylko częściowo, pozostał jednak głuchy do końca życia[2]. Szybko wrócił do pracy, mimo że nadal odczuwał następstwa choroby. Starał się przekonać kręgi artystyczne, że choroba nie osłabiła jego zdolności malarskich, gdyż plotki o jego ułomności mogły poważnie zaszkodzić dalszej karierze. Zaczął pracować nad obrazami gabinetowymi niewielkich rozmiarów, które nie nadwerężały jego fizycznej kondycji[3]. Z pomocą przyszedł mu polityk Gaspar Melchor de Jovellanos – dzięki jego decyzji w 1798 Goya otrzymał zlecenie na freski w kościele San Antonio de la Florida w Madrycie. Zamówił także swój portret oraz podobiznę Francisca de Saavedry[4]. Choroba przerwała także jego cieszącą się powodzeniem pracę portrecisty, do której powrócił z zaostrzonym zmysłem obserwacji, być może spotęgowanym przez utratę słuchu. Goya malował członków rodziny królewskiej, arystokracji, burżuazji, duchownych, polityków, bankierów oraz ludzi związanych z kulturą. Często portretował też swoich przyjaciół z kręgu liberałów i ilustrados[5].
Korespondencja malarza z jego przyjacielem Martínem Zapaterem z 27 marca 1798 roku dostarcza informacji o powstaniu portretu Saavedry. Goya przebywał wtedy na zaproszenie Jovellanosa w pałacu w Aranjuez, letniej rezydencji królewskiej. Obaj politycy – Saavedra i Jovellanos – reprezentowali oświeceniowe poglądy i łączyła ich przyjaźń[1]. W 1798 otrzymali ważne stanowiska: Saavedra został sekretarzem stanu, a Jovellanos ministrem sprawiedliwości[6]. Minister próbował przekonać Goyę, aby został w Aranjuez dłużej, aby Saavedra mógł mu pozować. Jednak Goya nie miał ze sobą odpowiedniego płótna, dlatego wrócił do Madrytu, gdzie niedługo potem namalował obraz[1]. Portret został opłacony 19 lipca 1798 i był eksponowany w domu Jovellanosa w Gijón[7]. Reflektografia w podczerwieni wykazała, że malarz pracował najpierw nad głową postaci – prawdopodobnie kiedy Saavedra pozował, a pozostałe elementy dokończył w warsztacie[1].
Opis obrazu
edytujFrancisco de Saavedra został przedstawiony w całej postaci. Siedzi przy biurku, na którym leżą dokumenty i kałamarze z piórami. Ma na sobie niebieski frak i kamizelkę, białą koszulę, aksamitne spodnie i białe pończochy. Na piersi nosi order Karola III, przyznany mu w 1782 roku. Ciemne tło wydobywa kolory jego stroju, a także złote odcienie mebli[7]. Neutralne tło dodatkowo skupia uwagę widza na twarzy polityka, jego osobowości i stanie ducha w kulminacyjnym punkcie kariery[8][9]. Goya zastosował typowe szybkie pociągnięcie pędzlem[8]. W niektórych miejscach widoczny jest pomarańczowo-różowy podkład, zwłaszcza na niebieskim kaftanie, co nadaje materiałowi efekt głębi i tekstury[1].
August L. Mayer wskazuje na wpływ XVIII-wiecznego portretu angielskiego, który Goya znał z rycin[9]. Elizabeth Trapier wskazuje na podobieństwa z Portretem Karla Friedricha Abela Thomasa Gainsborough[10]. Zastosowane przez Goyę tło mogło być efektem tej inspiracji lub też zostać zasugerowane przez Saavedrę, który słynął z „angielskiego” charakteru swojego domu[11].
Porównując portrety oświeceniowych polityków Jovellanosa i Saavedry, które Goya namalował w tym samym roku, można zauważyć podobieństwa w kompozycji, a także istotne różnice w przedstawieniu postaci. Obaj siedzą przy biurku z dokumentami, zwróceni w prawą stronę[11]. Jovellanos ma 54 lata, a Saavedra 51[2]. Jovellanos jest zamyślony, siedzi przy zdobionym stole i refleksyjnie spogląda na widza. Saavedra przy przenośnym, składanym biurku zdaje się zwracać do kogoś znajdującego się poza kadrem[1], sprawia wrażenie, że właśnie podjął decyzję i wstanie gotowy do działania[11]. Portret Jovellanosa to paradygmat vita contemplativa, podczas gdy Saavedra reprezentuje vita activa. Saavedra miał przezwisko Gitano – Cygan, prawdopodobnie ze względu na ciemną karnację. Jovellanos był nazywany Dómine – w znaczeniu Mistrz lub Pan, być może ze względu na jasną karnację i szlachetne rysy twarzy[1].
Na materiale pokrywającym stół widnieje inskrypcja: Saavedra / por / Goya (Saavedra [namalowany] przez Goyę)[9].
Proweniencja
edytujObraz był przechowywany w domu Jovellanosa w Gijón; po jego śmierci pozostał w posiadaniu rodziny Cienfuegos-Jovellanos. Później był częścią kolekcji Alejandra Pidala w Madrycie, galerii Boussod et Valadon w Paryżu oraz barona Cochina. W 1919 roku na aukcji w Paryżu został sprzedany galerii M. Knoedler & Co. z Londynu. W 1928 roku Galeria Frederika Mullera w Amsterdamie sprzedała ją wicehrabiemu Lee of Fareham, współzałożycielowi Courtauld Gallery[7].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g Xavier Bray (ed.): Goya: Los Retratos. Londres: Turner Libros, 2015, s. 97. ISBN 978-84-1635-484-9.
- ↑ a b Nigel Glendinning: Goya. La década de los Caprichos. Retratos 1792–1804. Central Hispano, 1992, s. 136–137. ISBN 84-87181-10-4.
- ↑ Robert Hughes: Goya. Artysta i jego czas. Warszawa: W.A.B., 2006, s. 128–130. ISBN 83-7414-248-0.
- ↑ José Gudiol: Goya. Barcelona: Ediciones Polígrafa, 2008, s. 58. ISBN 978-84-343-1174-9.
- ↑ Pablo J. Rico: Juan Meléndez Valdés. W: Praca zbiorowa: Goya (Catálogo Exposición Ayuntamiento de Zaragoza). Zaragoza: Electa España, 1992, s. 80–81. ISBN 84-88045-37-9.
- ↑ Praca zbiorowa: Goya and his times. London: Royal Academy of Arts, 1963, s. 44–45.
- ↑ a b c Francisco de Saavedra y Sangronís. Fundación Goya en Aragón. [dostęp 2019-12-21]. (hiszp. • ang.).
- ↑ a b Francisco de Saavedra. ArteHistoria. [dostęp 2019-12-21]. (hiszp. • ang.).
- ↑ a b c José Camón Aznar: Fran. de Goya. T. III 1797–1812. Zaragoza: Caja de Ahorros de Zaragoza, Aragón y Rioja, 1980. ISBN 84-500-4165-1.
- ↑ Elizabeth du Gué Trapier: Goya and his sitters. New York: The Hispanic Society of America, 1964, s. 15–16.
- ↑ a b c Francisco de Saavedra. Courtauld Gallery. [dostęp 2019-12-21]. (hiszp.).