Finn Ronne
Finn Ronne (norw. Finn Rønne; ur. 20 grudnia 1899 w Horten, zm. 12 stycznia 1980 w Bethesdzie) − amerykański polarnik pochodzenia norweskiego – syn Martina Rønnego (1861–1932), uczestnika czterech ekspedycji polarnych Roalda Amundsena (1872–1928).
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
polarnik |
| Narodowość |
Amerykanin pochodzenia norweskiego |
| Rodzice |
Martin Rønne |
| Małżeństwo |
Edith „Jackie” Ronne (1919–2009) |
| Odznaczenia | |
| |
Zajmował się badaniem Antarktyki, uczestnicząc w dziewięciu wyprawach antarktycznych. Uczestnik drugiej wyprawy Richarda Byrda (1888–1957) na Antarktydę, kierownik ekspedycji badawczej na tereny wybrzeża Morza Weddella (ang. Ronne Antarctic Research Expedition (RARE)) w latach 1947–1948, nadzorował budowę amerykańskiej stacji polarnej Ellsworth, której był komendantem w latach 1956–1958.
Życiorys
edytujFinn Rønne urodził się 20 grudnia 1899 roku w Horten jako jedno z siedmiorga dzieci polarnika Martina Rønnego (1861–1932) i Maren Gurine Gulliksen[1]. Jego ojciec uczestniczył w czterech ekspedycjach polarnych Roalda Amundsena (1872–1928) – w wyprawie na biegun południowy w latach 1910–12, w ekspedycji statku „Maud” Północną Drogą Morską w latach 1918–1920 oraz w wyprawach do Svalbardu w 1925 i ponownie w 1926 roku[2]. Martin Rønne brał również udział w pierwszej ekspedycji Richarda Byrda (1888–1957) na Antarktydę[2].
Ronne skończył studia inżynieryjne z zakresu budownictwa statków w Horten[3]. W 1923 roku wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie pracował jako inżynier mechanik, od 1924 roku dla Westinghouse Electric Corporation[1][3]. W 1929 roku przyjął obywatelstwo amerykańskie[1]. W 1933 roku, po śmierci ojca, został zaproszony przez Richarda Byrda do udziału w jego drugiej ekspedycji na Antarktydę (1933–1935)[1]. Ronne wziął udział w wyprawie jako ekspert ds. nart i maszer[1].
W 1939 roku Ronne zaczął planować własną ekspedycję, a plany te przerodziły się w końcu we wspólną wyprawę z Byrdem, pod kierownictwem Byrda (1939–1941)[1]. Ronne przyczynił się do wyboru jednej z dwóch lokalizacji baz ekspedycji – East Base na Stonington Island[3]. Ronne odkrył ok. 1000 mil wybrzeża Antarktyki – wraz z Carlem Eklundem pokonał na saniach w 84 dni 1264 mile Półwyspu Antarktycznego, sporządzając jego mapy[3]. Ronne i Eklund odkryli m.in. że Ziemia Aleksandra I nie jest częścią Antarktyki, lecz wyspą, co oznaczało, że ekspedycja rosyjska w latach 1919–1921 nie odkryła Antarktyki[3].
W czasie II wojny światowej Ronne był w United States Navy i odpowiadał za konserwację i naprawy statków, a w 1941 roku został awansowany na stopień porucznika[1]. Latem 1946 roku przebywał w kanadyjskiej Arktyce i północno-zachodniej Grenlandii, by wybrać lokalizacje dla stacji meteorologicznych oraz bazy lotniczej Thule[1].
Po wojnie Ronne ponownie zaczął planować własną wyprawę[1]. Zorganizował prywatne finansowanie ekspedycji, wypożyczył statki i samoloty i zwerbował 23 uczestników[1]. Ekspedycja badawcza Ronne'a na tereny wybrzeża Morza Weddella (ang. Ronne Antarctic Research Expedition (RARE)) w latach 1947–1948 była ostatnią wyprawą polarną sfinansowaną ze środków prywatnych[1]. Dwoje uczestników, w tym Ronne, zabrało swoje żony – Edith „Jackie” Ronne (1919–2009) i Jenny Darlington były pierwszymi kobietami, które spędziły zimę na Antarktyce[1]. Ronne wybrał lokalizację bazy ekspedycji – East Base na Stonington Island[3]. Zadaniem ekspedycji było rozpoznanie terenu i sporządzenie map[1].
W latach 1956–1958 Ronne był komendantem amerykańskiej stacji polarnej Ellsworth, której budowę wcześniej nadzorował[1]. Z bazy dokonywano kolejnych odkryć geograficznych, proklamując kolejne tereny dla Stanów Zjednoczonych – co nie zostało jednak uznane przez społeczność międzynarodową[1]. W latach 1958–1959 przebywał w argentyńskich stacjach polarnych na zaproszenie argentyńskiej marynarki wojennej[1]. Ronne był jednym z polarników, którzy odbyli największą liczbę podróży po Antarktyce[1]. Uczestniczył w dziewięciu wyprawach na Antarktykę, podczas których przejechał na nartach lub saniami ok. 5 800 km, sporządził mapy terenów o powierzchni ponad 10 tys. km² i odkrył obszary wokół Morza Wedella[4]. W 1961 roku, w 50. rocznicę zdobycia bieguna południowego przez Amundsena i Scotta został zaproszony na uroczystości na biegunie południowym[1]. W 1963 roku Ronne przeszedł na emeryturę i poświęcił się wykładom i pisaniu artykułów o Antarktyce[1].
Ronne zmarł w wieku 81 lat w Betshedzie, w Stanach Zjednoczonych[1].
Publikacje
edytujRonne napisał setki artykułów o tematyce polarnej i kilka książek[3], m.in.
- Antarctic Conquest (1949)
- Antarctic Command (1958)
- Ronne Expedition to Antarctica (1970)
- Antarctica, My Destiny (1979)
Odznaczenia
edytuj- 1965 – odznaczony Orderem Świętego Olafa[1]
Upamiętnienie
edytujJeden z lodowców szelfowych Antarktyki, odkryty przez Ronne'a w 1947 roku, został nazwany na cześć jego żony Edith „Jackie” Ronne – Lodowiec Szelfowy Ronne[5]. Na cześć rodziny Ronne nazwano cieśninę Ronne Entrance[6].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Susan Barr: Finn Rønne. W: I Norsk biografisk leksikon. 2014-09-28. [dostęp 2019-08-05].
- ↑ a b Martin Rønne (1861–1932). The Fram Museum. [dostęp 2019-08-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-05)]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g Ronne Family Antarctic Explorers: Finn Ronne. [dostęp 2019-08-05]. (ang.).
- ↑ Finn Ronne, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2019-08-05] (ang.).
- ↑ Scientific Committee on Antarctic Research (SCAR): Ronne Ice Shelf. [dostęp 2019-08-05]. (ang.).
- ↑ COMPOSITE GAZETTEER OF ANTARCTICA: Ronne Entrance. [dostęp 2019-08-05]. (ang.).