Eugeniusz Butyter
Eugeniusz Józef Butyter (ur. 2 marca 1892 w Jarosławiu, zm. 12 czerwca 1966 w Rzeszowie) – polski wojskowy, porucznik armii austro-węgierskiej, podpułkownik Wojska Polskiego, uczestnik I wojny światowej, wojny polsko-czechosłowackiej oraz II wojny światowej, komendant Powiatowej Komendy Uzupełnień w Rzeszowie w latach 1930–1939.
 Major Eugeniusz Butyter, lata 30. | |
 podpułkownik
| |
| Data i miejsce urodzenia |
2 marca 1892 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
12 czerwca 1966 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1914–1947 |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki |
19 Pułk Piechoty Obrony Krajowej |
| Stanowiska |
dowódca kompanii |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
| |
.png){kind=small}
Życiorys
edytujPochodzenie
edytujUrodził się 2 marca 1892 roku w Jarosławiu jako najstarszy syn podoficera cesarsko-królewskiej armii Grzegorza Butytera oraz Franciszki z Zahutów[1]. Został ochrzczony 20 marca w obrządku rzymskokatolickim w jarosławskiej kolegiacie Bożego Ciała. Miał siedmioro młodszego rodzeństwa, w tym Emila Butytera (1893–1942) – malarza; oraz, po powtórnym zamążpójściu matki, Mieczysława Mielecha (1907–1940) – podporucznika rezerwy Wojska Polskiego, zamordowanego w zbrodni katyńskiej[2].
W armii austro-węgierskiej
edytujJego ojciec zmarł już w 1898 roku. Eugeniusz Butyter został wykształcony wraz z bratem Emilem dzięki wsparciu władz austro-węgierskich. Uczył się m.in. w Kőszeg, Mährische Weißkirchen, a także w lwowskim Korpusie Kadetów, który ukończył w roku 1912. Rozpoczął służbę w armii austro-węgierskiej. Po wybuchu I wojny światowej, z dniem 5 sierpnia 1914 został mianowany podporucznikiem z przydziałem do 19 pp Obrony Krajowej[3]. Uczestniczył w drugiej bitwie pod Lwowem, a następnie był członkiem załogi twierdzy Przemyśl (dowódca fortu). Po jej upadku, w marcu 1915 roku, został wzięty do rosyjskiej niewoli. Był przetrzymywany m.in. w Astrachaniu i Bugurusłanie. W lipcu 1918 wraz z trzema współwięźniami zorganizował ucieczkę i powrócił na Podkarpacie. Urlopowany przebywał u matki w Krośnie.
Wojsko Polskie
edytuj
Na przełomie października i listopada 1918 roku zorganizował w Jedliczach oddział wojskowy zabezpieczający tamtejszą rafinerię przed rabunkiem i zniszczeniem. Następnie służył w szeregach Wojska Polskiego jako oficer 7. kompanii 17. pułku piechoty, z którą wiosną 1919 roku walczył w obronie granicy polsko-czechosłowackiej w okolicy Dziećmorowic, Bogumina i Skoczowa pod dowództwem generała Franciszka Latinika.
Od lipca 1919 pełnił funkcję pierwszego adiutanta baonu zaopatrzenia w 1 Pułku Strzelców Podhalańskich w Nowym Sączu, gdzie następnie był szefem wyszkolenia. W lipcu 1920 walczył jako dowódca batalionu zapasowego w rejonie Płocka, Płońska i Nowego Dworu. Jednostka ta później weszła w skład Lidzkiego Pułku Strzelców, w którym Butyter pozostał do marca 1921. Następnie objął stanowisko I referenta Powiatowej Komendy Uzupełnień w Łucku[4].
Od 1924 roku był na stanowisku dowódcy kompanii w 24. łuckim pułku piechoty. W 1928 został awansowany na majora i otrzymał przydział do Departamentu Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych. W 1929 roku z powodów rodzinnych wystarał się jednak o przeniesienie do sztabu VIII Dowództwa Okręgu Korpusu w Toruniu, skąd skierowano go w końcu grudnia 1930 roku do pełnienia funkcji komendanta Powiatowej Komendy Uzupełnień w Rzeszowie[5]. Funkcję tę pełnił do roku 1939[6].
Bezskutecznie starał się o odznaczenie Krzyżem Niepodległości. W 1938 otrzymał Złoty Krzyż Zasługi. W ramach ordynacji wyborczej obowiązującej od 1934 roku dwukrotnie był członkiem wojewódzkiego kolegium wyborczego w wyborach do senatu (rzeszowski okręg wyborczy nr 78)[7].
We wrześniu 1939 roku jako jeden z ostatnich wojskowych opuścił Rzeszów, kierując wywozem dokumentacji wojskowej. M.in. przez Rohatyn przedostał się 19 września na Węgry, gdzie został internowany. Translokowany między obozami (m.in. w Ipolyhídvég i Zalaszentgrót) przebywał na Węgrzech do stycznia 1945, kiedy to został przewieziony na teren III Rzeszy. Po kilku przeniesieniach trafił do Stalagu III-D/517 w Genshagen wyzwolonego przez wojska radzieckie 23 kwietnia 1945.
.jpg)
Po powrocie do Polski zgłosił się 8 maja 1945 roku do Komisji Rejestracyjnej w Krakowie i podjął służbę wojskową. Rozkazem z mocą wsteczną od czerwca 1944 został awansowany na podpułkownika. Wkrótce objął funkcję komendanta Rejonowej Komendy Uzupełnień i komendanta garnizonu w Tarnowie[8]. Od 1946 roku pracował w Wydziale Mobilizacji, Organizacji i Uzupełnienia w Dowództwie Okręgu Wojskowego w Krakowie.
Na fali czystek w wojsku przeniesiony w stan spoczynku z dniem 25 marca 1947 roku bez przyznania emerytury. Po zwolnieniu z wojska, żyjąc w skrajnie trudnych warunkach materialnych, pracował jako księgowy w rzeszowskim Caritasie.
Zmarł w 1966 roku i został pochowany na cmentarzu Pobitno w Rzeszowie. Obecnie prochy ppłk. Butytera spoczywają na cmentarzu parafialnym w Raciborsku w grobowcu rodzinnym.
Rodzina
edytujW 1919 roku poślubił w Sanoku Janinę z domu Wojtowicz, z którą miał trzy córki – Irenę, Marię i Barbarę.
Awanse
edytujOrdery i odznaczenia
edytuj- Złoty Krzyż Zasługi – 10 listopada 1938 „za zasługi w służbie wojskowej”[12]
Przypisy
edytuj- ↑ Евгений Бутитер. bogatov.info. [dostęp 2020-04-14].
- ↑ Mieczysław Jan Aleksander Mielech. timenote.info. [dostęp 2020-04-14]. (łot.).
- ↑ Österreich. Landwehr., Ranglisten der k.k. Landwehr und der k.k. Gendarmerie., 1916–1918, OCLC 648135277 [dostęp 2020-04-14].
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 25 z 14 marca 1924 roku, s. 122.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 28 stycznia 1931 roku, s. 13.
- ↑ Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006, s. 856. ISBN 978-83-7188-899-1.
- ↑ Szela K., Wybory do Sejmu i Senatu w Rzeszowie i powiecie rzeszowskim w latach trzydziestych XX wieku,, [w:] M. Jarosińska (red.), Z przeszłości Rzeszowa, tom IV, Rzeszów 2003, s. 86–87.
- ↑ Wojskowa Komenda Uzupełnień w Tarnowie - Tradycje. wkutarnow.wp.mil.pl. [dostęp 2020-04-14].
- ↑ Schematismus der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1913 (Wien, 1913) | Library | Hungaricana [online], library.hungaricana.hu [dostęp 2020-04-14].
- ↑ Ranglisten der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1918 (Wien, 1918) | Library | Hungaricana [online], library.hungaricana.hu [dostęp 2020-04-14].
- ↑ Rocznik oficerski 1939: stan na dzień 23 marca 1939 [online] [dostęp 2020-04-14].
- ↑ M.P. z 1938 r. nr 259, poz. 612
Bibliografia
edytuj- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-02-09].
- Jerzy Giza: Sądecki Garnizon 1918–1922. Kraków: Kaięgarnia Akademicka, 2015, s. 338.
- Feliks Kiryk (red.): Dzieje Rzeszowa. T. 3. Rzeszów w okresie międzywojennym i okupacji (1918–1944). Rzeszów: Libri Ressovienses, 2001, s. 312.
- Jerzy Majka: Garnizon Rzeszów 1918–1939. Rzeszów: Libra, 2005.