Eugenia Umińska
Eugenia Umińska-Goldi (ur. 4 października 1910 w Warszawie, zm. 20 listopada 1980 w Krakowie) – polska skrzypaczka[1][2].
 Eugenia Umińska, ok. 1943 | |
| Data i miejsce urodzenia |
4 października 1910 |
|---|---|
| Pochodzenie | |
| Data i miejsce śmierci |
20 listopada 1980 |
| Instrumenty | |
| Gatunki | |
| Zawód | |
| Odznaczenia | |
  
| |
Życiorys
edytujDzieciństwo i wykształcenie
edytujUrodziła się w rodzinie Teodora Piotra Józefa Umińskiego h. Cholewa (1875–1944) i Stanisławy z Czeczottów h. Ostoja (1869–1928)[3]. Naukę gry na skrzypcach rozpoczęła w wieku 4 lat. Jako dziesięciolatka została studentką Konserwatorium Warszawskiego w klasie Józefa Jarzębskiego. W 1926 zdała maturę w Gimnazjum im. Klementyny z Tańskich Hoffmanowej. Rok później uzyskała dyplom z odznaczeniem w Konserwatorium Warszawskim. Podjęła pracę w orkiestrze Polskiego Radia oraz jako I skrzypek w Kwartecie Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego. W latach 1928–1932 studiowała za granicą jako stypendystka Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego u Ottokara Ševčíka w Czechosłowacji, następnie jako stypendystka Polskiego Radia u George Enescu w Paryżu.
Początki kariery
edytujW latach 1932–1934 była koncertmistrzem Orkiestry Polskiego Radia w Warszawie. Rozpoczyna się jej międzynarodowa kariera solistyczna.
W latach 1934–1939 brała udział w niemal 100 koncertach w ramach działalności ORMUZ-u (Organizacja Ruchu Muzycznego przy Towarzystwie Wydawnictw Muzyki Polskiej „ORMUZ”).
Wojna
edytujDo wybuchu II wojny światowej występowała z orkiestrami symfonicznymi we wszystkich niemal krajach Europy. Współpracowała z takimi muzykami jak: Karol Szymanowski, Grzegorz Fitelberg, Artur Rodziński, Walerian Bierdiajew, Clemens Krauss, Zygmunt Latoszewski, Zygmunt Dygat, Witold Małcużyński, Jerzy Lefeld, Ivor Newton, Maria Wiłkomirska, Janina Wysocka-Ochlewska, Szalewski, Jan Hoffman, Bolesław Woytowicz, Irena Dubiska, Kazimierz Wiłkomirski, Zofia Adamska.
Wojnę i okupację spędziła w Warszawie. Występowała przez trzy lata razem z Kazimierzem i Marią Wiłkomirskimi w Trio Wiłkomirskich w SiM-ie i w tzw. Kawiarni Woytowicza. W 1941 roku powstał Kwartet Umińskiej w składzie: E. Umińska, Henryk Trzonek, Kazimierz Wiłkomirski, Roman Padlewski[4]. W 1943 podczas koncertu konspiracyjnego wykonała, wraz z Ireną Dubiską, Suitę na dwoje skrzypiec przez Grażynę Bacewicz. 21 maja tego samego roku Kwartet Umińskiej prawykonał w Kawiarni Woytowicza II Kwartet smyczkowy Bacewicz. Oba utwory zostały skomponowane w tym samym roku. Jeszcze wcześniej w tym samym miejscu i składzie odbyło się prawykonanie II Kwartetu Romana Padlewskiego[5].
Po odmowie grania dla Niemców w listopadzie 1943 ukrywała się i opuściła na krótko Warszawę. W tym czasie zrobiła szereg transkrypcji na skrzypce, m.in. 5 mazurków K. Szymanowskiego, które przepadły w powstaniu warszawskim. Po powrocie do Warszawy przeszła szkolenie sanitarnych służb pomocniczych Armii Krajowej. W jedenastym dniu powstania została złapana, uciekła jednak z transportu k. Pruszkowa. Do końca wojny mieszkała u przyjaciół pod Ostrowcem Świętokrzyskim.
Podczas wojny wyszła za mąż za Stefana Adama hr. Tarnowskiego h. Leliwa (1903–1976). W 1945 urodziła się ich córka Marta Helena Joanna, przyszła żona Pawła Taranczewskiego[3].
Po wojnie
edytujW maju 1945 sprowadziła się do Krakowa. Została profesorem i rektorem Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Krakowie (1964–1966)[6]. Uczyła także w Podstawowej Szkole Muzycznej i w Liceum Muzycznym w Krakowie. Jej uczniami byli między innymi: Ewa Szubra-Jargoń, Jadwiga Kaliszewska, Zdzisław Polonek, Kaja Danczowska, Teresa Głąbówna, Roman Reiner, Irena Bizoń, Wiesław Kwaśny, Robert Kabara. Koncertowała w Polsce i za granicą jako solistka oraz w zespołach kameralnych. Była edytorem ponad 100 pozycji literatury skrzypcowej oraz Narodowego Wydania „Dzieł Wszystkich” Karola Szymanowskiego w Polskim Wydawnictwie Muzycznym w Krakowie. Była członkiem Komitetu Redakcyjnego PWM, Towarzystwa im. Henryka Wieniawskiego, Stowarzyszenia Polskich Artystów Muzyków. Uhonorowana wieloma nagrodami i odznaczeniami. Oceniając jej grę Zygmunt Mycielski pisał w 1961: „Jej występ jest przeżyciem artystycznym nie tylko dlatego, że jej gra jest solidna, ale i dlatego, że odczuwamy to przeżycie artystyczne w niej samej. Odczuwamy, że występ jej jest nie tylko rezultatem pracy i przemyślenia wykonywanego utworu, ale jest ponadto przeżyciem estradowym, wynikiem jej odpowiedzialności i wzruszenia, które artysta musi odczuwać, gdy staje przed publicznością”[7].
Była jurorem na międzynarodowych konkursach skrzypcowych:
- „Praskie Jaro” w Pradze – 1949, 1973;
- im. Margeritte Long i Jacques Tibaud – 1960, 1962, 1963;
- im. J.Sibeliusa w Helsinkach – 1965, 1970;
- im. Paganiniego w Genui – 1973;
- im. J. Sigettiego w Budapeszcie – 1973;
- im. Vianna da Motta w Lizbonie – 1973;
- im. Królowej Elżbiety w Brukseli – 1971, 1976;
- im. H. Wieniawskiego w Poznaniu – skrzypcowy: 1952, 1957, 1962, 1967, 1972; lutniczy: 1962, 1967.
Zmarła 20 listopada 1980 w Krakowie, pochowana na cmentarzu Rakowickim (kwatera AA-wsch-8)[8].
Posłuchajmy
edytujKarol Szymanowski: koncert skrzypcowy nr 1 w wykonaniu Eugenii Umíńskiej - skrzypce, z towarzyszeniem Philharmonii Orchestra pod dyrekcją Grzegorza Fitelberga, nagranie z 1948 roku: https://www.youtube.com/watch?v=h-Z84acwwOQ[9]
Ordery i odznaczenia
edytuj- Order Sztandaru Pracy I klasy (1959)[10]
- Order Sztandaru Pracy II klasy (22 lipca 1949)[11]
Nagrody
edytuj- Nagroda Państwowa II stopnia za całość działalności artystycznej (1955)[12]
- Nagroda miasta Krakowa (1960)[13]
Przypisy
edytuj- ↑ Umińska Eugenia [online], Polskie Centrum Informacji Muzycznej [dostęp 2024-07-05] (pol.).
- ↑ Eugenia Umińska | Życie i twórczość | Artysta [online], Culture.pl [dostęp 2024-07-05] (pol.).
- ↑ a b Eugenia Umińska h. Cholewa M.J. Minakowski, Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego [dostęp 2024-07-05].
- ↑ Dorota Szwarcman, Życie muzyczne w okupowanej Warszawie [online], www.polityka.pl, 2015 [dostęp 2024-07-05] (pol.).
- ↑ Małgorzata Gąsiorowska, Bacewicz, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1999, s. 135, 137, 453–454, ISBN 978-83-224-0547-5.
- ↑ AMKP [online], Akademia Muzyczna im. Krzysztofa Pendereckiego w Krakowie [dostęp 2024-07-05] (ang.).
- ↑ Zob.: Zygmunt Mycielski: Notatki o muzyce i muzykach, Kraków, PWM, 1961, p.47, przełożył Trevor Pichanick - https://mugi.hfmt-hamburg.de/receive/mugi_person_00000836 [dostęp 2022-03-25].
- ↑ Umińska-Goldi Eugenia - Zarząd Cmentarzy Komunalnych [online], zck-krakow.pl [dostęp 2024-07-05].
- ↑ Link był aktywny w dniu 23 marca 2022
- ↑ Profesorowie PWSM otrzymali wysokie odznaczenia państwowe. „Dziennik Polski”. Nr 235, s. 4, 3 października 1959.
- ↑ M.P. z 1950 r. nr 6, poz. 58 „za zasługi położone dla Narodu i Państwa w dziedzinie (...), kultury i sztuki”.
- ↑ Nagrody Państwowe za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki. „Życie Warszawy”. Rok XII, Nr 173 (3656), s. 5, 22 lipca 1955. Warszawa: Instytut Prasy „Czytelnik”. [dostęp 2024-07-04].
- ↑ Nagrody miasta Krakowa na 1960 r., „Życie Literackie (1951–1991)” (24), 12 czerwca 1960, s. 5.
Bibliografia
edytuj- Archiwum Akademii Muzycznej w Krakowie, Biblioteka Narodowa w Warszawie.
- Kazimierz Wiłkomirski: Wspomnienia, „Zródła Pamiętnikarsko-Literackie do Dziejów Muzyki Polskiej”, tom XI, 1971, Kraków, Polskie Wydawnictwo Muzyczne.
- Kazimierz Wiłkomirski: Pamięci Eugenii Umińskiej, „Ruch Muzyczny” 1981, nr 5, s. 5–7.
- Katarzyna Marczak: Eugenia Umińska : dama wiolinistyki we wspomnieniach Kai Danczowskiej, Kraków, Akademia Muzyczna w Krakowie, 2019.
Linki zewnętrzne
edytuj- Eugenia Umińska na stronie Polskiego Centrum Informacji Muzycznej
- Eugenia Umińska na stronie Culture.pl
- Hasło w niem. leksykonie kobiet. mugi.hfmt-hamburg.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-12)].
- Artykuł o inwigilacji Umińskiej przez SB
- Eugenia Umińska na zdjęciach w bibliotece Polona