Wikipedia

Esmeralda (1896)

Esmeralda – krążownik pancerny Marynarki Chile z przełomu XIX i XX wieku, zbudowany w Wielkiej Brytanii. Pojedynczy okręt tego typu. Służył do lat 30. XX wieku, nie biorąc udziału w działaniach wojennych. Był czwartym okrętem o tej nazwie.

Esmeralda
Ilustracja
„Esmeralda”
Klasa

krążownik pancerny

Typ

pojedynczy okręt

Historia
Stocznia

Armstrong Whitworth w Newcastle upon Tyne Anglia

Położenie stępki

4 lipca 1895

Wodowanie

14 kwietnia 1894

 Armada de Chile
Nazwa

Esmeralda

Wejście do służby

4 września 1896

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność

7000 ts normalna

Długość

142,72 m

Szerokość

16,2 m

Zanurzenie

6,17 m

Napęd
2 maszyny parowe VTE o mocy 16 000 hp, 6 kotłów parowych, 2 śruby
Prędkość

22,25 węzła

Zasięg

7200 Mm / 10 w

Uzbrojenie
2 działa 203 mm (2×I),
16 dział 152 mm (16×I),
8 dział 76 mm,
3 wt 450 mm
Opancerzenie
burty 152 mm (Harvey), pokład do 51 mm,
artyleria 114 mm
Załoga

500

Multimedia w Wikimedia Commons
Zobacz też: inne jednostki pływające o tej nazwie.

Historia

edytuj

Od lat 80. XIX wieku Chile zaczęło nabywać dla swojej marynarki wojennej nowoczesne krążowniki, przede wszystkim budowane w przodującej w świecie brytyjskiej stoczni Armstrong Mitchell (od 1897 roku: Armstrong Whitworth) w Elswick (dzielnica Newcastle upon Tyne)[1]. Początkowo były to krążowniki pancernopokładowe, zaczynając od pierwszego krążownika o tradycyjnej dla chilijskiej floty nazwie „Esmeralda”, wodowanego w 1883 roku[2]. 15 listopada 1894 roku krążownik ten został sprzedany Japonii, po czym Chile ogłosiło przetarg na budowę nowego krążownika pancernopokładowego o wyporności 4800 ton, zwiększonej następnie do 6000 ton[3]. 15 maja 1895 roku zlecono budowę okrętu również stoczni Armstronga[3]. 4 lipca 1895 roku położono stępkę pod budowę okrętu[1][a]. Głównym projektantem był sir Philip Watts[3]. W lipcu tego roku Chile wniosło jednak o zmianę projektu i zbudowanie zamiast tego krążownika pancernego, wyposażonego w pancerz burtowy, na co stocznia wyraziła zgodę[3]. W tym czasie krążowniki pancerne były jeszcze stosunkowo mało rozpowszechnioną klasą okrętów na świecie, a marynarka brytyjska nie zamawiała takich okrętów dla siebie[4]. Kadłub wodowano 14 kwietnia 1896 roku[b]. Okręt ukończono już 4 września 1896 roku[1]. Według jednak niektórych publikacji z epoki, okręt ukończono w 1897 roku[5][6].

Otrzymał tradycyjną dla marynarki Chile nazwę „Esmeralda” jako czwarty okręt z kolei[7].

W chwili budowy krążownik „Esmeralda” wywarł duże wrażenie w kręgach fachowych, uznawany za jeden z najsilniejszych krążowników na świecie, przenoszący wyjątkowo silne uzbrojenie jak na okręt tej wielkości, w całości z szybkostrzelnych dział[8]. Oceniano nawet, że energia ognia, jaki może być wystrzelony na minutę, jest „większa, niż w jakimkolwiek pływającym okręcie”[9].

Opis

edytuj
 
„Esmeralda” w latach 1896-97

Okręt miał kadłub gładkopokładowy, z dziobem taranowym[1]. Charakterystycznym elementem sylwetki były dwa szeroko rozstawione proste kominy na śródokręciu[1]. Na większości długości okrętu ciągnęła się jednokondygnacyjna pokładówka z dość rozłożystą piramidową nadbudówką dziobową z mostkiem oraz niską nadbudówką rufową[10]. Wzdłuż pokładówki ciągnęły się nadburcia, za którymi ustawiono działa burtowe[10]. Sylwetkę uzupełniały dwa palowe proste maszty z marsami bojowymi, szeroko rozstawione blisko krańców okrętu, przy czym maszt dziobowy znajdował się przed mostkiem[10][1]. Kadłub dzielił się na 18 przedziałów wodoszczelnych[5]. Dno było pokryte z zewnątrz deskami i blachą miedzianą[5].

Wyporność normalna okrętu była podawana jako 7000 ton angielskich[c]. Długość całkowita wynosiła 142,72 m, a między pionami 132,89 m[11][d]. Szerokość wynosiła 16,21 m, a zanurzenie średnie 6,17 m[e].

Załoga okrętu nominalnie była określana jako 500 osób[5][6]. Inne publikacje wymieniają 513 osób załogi[12].

Uzbrojenie

edytuj

Artylerię główną stanowiły dwa działa kalibru 203 mm (8 cali) i 16 dział kalibru 152 mm (6 cali), umieszczone w pojedynczych stanowiskach na pokładzie, chronione maskami pancernymi[11]. Działa kalibru 203 mm (dokładnie 203,3 mm) o długości lufy 40 kalibrów (L/40) stanowiły armaty eksportowego wzoru P Armstronga (Pattern P)[11]. Ich długość lufy wynosiła 8197 mm i strzelały pociskami o masie 113,4 kg[13]. Umieszczone były w osi symetrii okrętu, na pokładzie dziobowym i rufowym, z szerokim polem ostrzału. Działa kalibru 152 mm (dokładnie 152,4 mm), również o długości lufy L/40, stanowiły armaty eksportowego wzoru W2 Armstronga[12]. Ich długość lufy wynosiła 6096 mm i strzelały pociskami o masie 45,4 kg[13]. Rozmieszczone były po osiem na każdej z burt, w tym sześć na pokładzie i po jednym na dolnej kondygnacji nadbudówki dziobowej i rufowej, ponad skrajnymi działami pokładowymi[10]. Teoretycznie ogień na wprost w kierunku dziobu i rufy mogło prowadzić jedno działo 203 mm i cztery działa 152 mm, lecz w praktyce mogło to być utrudnione z uwagi na podmuch wystrzałów[12]. Około 1910 roku usunięto cztery działa kalibru 152 mm z pokładów nadbudówek, pozostawiając 12 dział tego kalibru[1].

Uzbrojenie pomocnicze stanowiło przede wszystkim osiem pojedynczych dział kalibru 76,2 mm (12-funtowych) Armstrong N L/40[12]. Uzupełniały je lżejsze działa, lecz publikacje są rozbieżne w tym zakresie; według jednej z wersji było to dziewięć dział kalibru 57 mm (6-funtowych) systemu Hotchkissa L/40 i dwa działa kalibru 47 mm (3-funtowe) Hotchkiss L/40[f]. Trzy spośród dział 76 mm na każdej z burt były rozmieszczone na pokładzie na śródokręciu pomiędzy działami kalibru 152 mm, a rufowa para była umieszczona na pokładzie nadbudówki rufowej przed umieszczoną tam parą dział kalibru 152 mm[5]. Lżejsze działa był umieszczone na nadbudówkach i marsach bojowych oraz w stanowiskach burtowych na dziobie i rufie[5]. Okręt przenosił też 4 lub 8 karabinów maszynowych Maxima[g].

Broń podwodną stanowiły trzy wyrzutnie torpedowe kalibru 450 mm (nominalnie 18 cali), z tego jedna stała nadwodna w stewie dziobowej i dwie podwodne w burtach[h].

Opancerzenie

edytuj
 
Schemat opancerzenia i rozmieszczenia uzbrojenia

Opancerzenie pionowe było wykonane ze stali Harveya[1]. Burty były chronione tylko przez główny pas pancerny w rejonie linii wodnej o grubości 152 mm (6 cali)[1]. Miał on długość 100 metrów (328 stóp) i wysokość 213 cm, z tego 61 cm znajdowało się powyżej linii wodnej, a 152 mm poniżej[1]. Rozciągał się na większości długości okrętu, od działa dziobowego do rufowego[5]. Na końcach pas zamknięty był grodziami poprzecznymi o grubości również 152 mm, tworzącymi cytadelę[1]. Oprócz pasa pancernego okręt miał wewnętrzny pokład pancerny w rejonie linii wodnej, z bocznymi skosami dochodzącymi do burt przy dolnej krawędzi pasa pancernego[14]. W rejonie chronionym przez pas pancerny pokład miał grubość 38 mm, zarówno w części płaskiej i na skosach, a poza pasem na dziobie i rufie miał grubość 51 mm[i]. Dodatkową ochronę przeciw pociskom wybuchowym i małokalibrowym stanowiły zasobnie węglowe nad skosami pokładu pancernego i pasem pancernym w rejonie siłowni[14].

Maski dział artylerii głównej (203 mm i 152 mm) były wykonane z płyt pancernych grubości 114 mm[5]. Takiej samej grubości pancerzem były chronione też szyby amunicyjne wiodące spod pokładu pancernego[j]. Najgrubszy pancerz 203 mm miała wieża dowodzenia(inne języki)[1].

Napęd

edytuj

Okręt napędzały dwie czterocylindrowe pionowe maszyny parowe potrójnego rozprężania (VTE) firmy Humphrys Tennant & Co, poruszające dwie śruby[5][15]. Parę wytwarzało sześć dwustronnych kotłów cylindrycznych (płomieniówkowych), opalanych węglem[15]. Siłownia okrętowa miała projektową łączną moc indykowaną 16 000 hp przy ciągu naturalnym w kotłach, pozwalającą na osiąganie prędkości średniej 22,25 węzła[1][5]. Na próbach okręt osiągnął moc indykowaną 16 000 hp i prędkość 23,05 węzła[k]. Według innych źródeł, moc na próbach przy ciągu wymuszonym wynosiła 18 000 hp[1].

Normalny zapas węgla wynosił 550 ton, natomiast maksymalny 1347 ton[l]. Zasięg określany był na 7200 Mm przy prędkości 10 węzłów[m].

Służba

edytuj
 
„Esmeralda” ok. 1903

Po wejściu do służby krążownik został okrętem flagowm Eskadry Ewolucji (Escuadra de Evoluciones)[12].

18 grudnia 1907 roku „Esmeralda” brała udział z innymi krążownikami w transporcie wojsk z Valparaiso w celu stłumienia wystąpień robotników kopalni saletry w Iquique[12]. 2 maja 1910 roku wraz z krążownikiem „O'Higgins” popłynął do Buenos Aires w celu wzięcia udziału w rewii morskiej z okazji stulecia Republiki Argentyńskiej, a 14 września wziął udział w rewii morskiej z okazji stulecia Chile[7].

W 1910 roku okręt został poddany modernizacji, podczas której wymieniono kotły cylindryczne na kotły wodnorurkowe Niclausse′a[7]. Usunięto też wówczas cztery działa 152 mm z pokładów nadbudówek[12].

Okręt został wycofany ze służby w 1929[1] lub 1930 roku[7][12]. Został złomowany w 1931 roku[12] lub według innych źródeł 1933 roku[7].

Uwagi

edytuj
  1. ↑ 4 czerwca 1895 według Crucero Esmeralda 4° ↓.
  2. ↑ Wodowanie 14 kwietnia 1896 według Sobański 2016 ↓, s. 40, natomiast Gardiner, Chesneau, Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 412-413 podają oczywiście mylnie 14 kwietnia 1894 roku (wcześniej od daty położenia stępki).
  3. ↑ Wyporność 7000 ton według Jane’s Fighting Ships 1905/6 ↓, s. 354 i Gardiner, Chesneau, Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 412, natomiast Brassey 1905 ↓, s. 259 podaje 7020 ton, a Sobański 2016 ↓, s. 41 podaje 7145 ton.
  4. ↑ Źródła na ogół podają tylko długość między pionami 132,89 m (436 stóp) (Gardiner, Chesneau, Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 412, Jane’s Fighting Ships 1905/6 ↓, s. 354).
  5. ↑ Tak według Gardiner, Chesneau, Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 412, natomiast Sobański 2016 ↓, s. 41 podaje szerokość 15,98 m i zanurzenie 6,25 m; Jane’s Fighting Ships 1905/6 ↓, s. 354 szerokość 16,15 m (53′) i również zanurzenie średnie 6,17 m (20¼′); Brassey 1905 ↓, s. 259 szerokość 16,23 m (53¼′) i zanurzenie 6,78 m (22¼′).
  6. ↑ Tak według Jane’s Fighting Ships 1905/6 ↓, s. 354, natomiast Sobański 2016 ↓, s. 42 podaje tylko 10 dział 57 mm, a Brassey 1905 ↓, s. 259 tylko dwa działa 3-funtowe (47 mm). W czasie budowy Brassey 1896 ↓, s. 56 podawał 12 dział 57 mm. Gardiner, Chesneau, Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 412 w ogóle nie wymieniają lżejszych dział.
  7. ↑ Jane’s Fighting Ships 1905/6 ↓, s. 354 wymienia 8 km-ów Maxima, Sobański 2016 ↓, s. 42 i Brassey 1905 ↓, s. 259 podają 4 niesprecyzowane km-y.
  8. ↑ Tak według Sobański 2016 ↓, s. 42 i Jane’s Fighting Ships 1905/6 ↓, s. 354, natomiast Gardiner, Chesneau, Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 412-413 podają, że stała wyrzutnia była na rufie. Źródła podają wyrzutnie kalibru 18 cali lub 457 mm (Sobański), lecz torpedy 18-calowe miały rzeczywisty kaliber 450 mm (17,7 cala) (Friedman 2011 ↓, s. II/1: British torpedoes).
  9. ↑ Tak według Jane’s Fighting Ships 1905/6 ↓, s. 354, a także Gardiner, Chesneau, Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 412, z tym, że w tabelce źródło to podaje dwukrotnie minimalną grubość pokładu: 38 mm (1½″), a w tekście: 25 mm (1″) (druga liczba może być błędem). Sobański 2016 ↓, s. 42 podaje grubość od 25,4 mm do 38,1 mm.
  10. ↑ Tak według Jane’s Fighting Ships 1905/6 ↓, s. 354. Na schemacie zaznaczono tylko dwa szyby dla amunicji 203 mm na dziobie i rufie.
  11. ↑ Tak Jane’s Fighting Ships 1905/6 ↓, s. 354; Sobański 2016 ↓, s. 41 podobnie pisze o mocy na próbach 16 020 KM i prędkości 23,03 węzła.
  12. ↑ Tak według Sobański 2016 ↓, s. 41, tak samo normalny zapas według Gardiner, Chesneau, Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 412 (maksymalny 1300 t) i Jane’s Fighting Ships 1905/6 ↓, s. 354 (maksymalny 1350 t).
  13. ↑ Tak według Sobański 2016 ↓, s. 41, przy tym autor ten podaje, że niektóre źródła mówią o 5500 ton.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Gardiner, Chesneau, Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 412-413
  2. ↑ Sobański 2016 ↓, s. 30.
  3. ↑ a b c d Sobański 2016 ↓, s. 40.
  4. ↑ Gardiner, Chesneau, Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 68.
  5. ↑ a b c d e f g h i j Jane’s Fighting Ships 1905/6 ↓, s. 354
  6. ↑ a b Brassey 1905 ↓, s. 259.
  7. ↑ a b c d e Crucero Esmeralda 4° ↓.
  8. ↑ Brassey 1896 ↓, s. 55-56.
  9. ↑ Brassey 1896 ↓, s. 56, 153.
  10. ↑ a b c d Na podstawie rysunków Sobański 2016 ↓, s. 41, Gardiner, Chesneau, Kolesnik (red.) 1979 ↓, s. 413 i Jane’s Fighting Ships 1905/6 ↓, s. 354.
  11. ↑ a b c Sobański 2016 ↓, s. 41-42.
  12. ↑ a b c d e f g h i Sobański 2016 ↓, s. 42.
  13. ↑ a b Friedman 2011 ↓, s. I/1: British guns.
  14. ↑ a b Na podstawie rysunków w Jane’s Fighting Ships 1905/6 ↓, s. 354
  15. ↑ a b Sobański 2016 ↓, s. 41.

Bibliografia

edytuj
  • Conway’s All The World’s Fighting Ships 1860–1905. Robert Gardiner, Roger Chesneau, Eugene Kolesnik (red.). Londyn: Conway Maritime Press, 1979. ISBN 0-85177-133-5. (ang.).
  • Crucero "Esmeralda" 4°. Armada.cl [oficjalna strona Marynarki Chile]. [dostęp 2023-10-12]. (hiszp.).
  • Jane’s Fighting Ships 1905/6. Fred T. Jane (red.). Wyd. 1970 (reprint). New York: ARCO Publishing Company, 1905. (ang.).
  • Norman Friedman: Naval weapons of World War One. Seaforth Publishing, 2011. ISBN 978-1-84832-100-7. (ang.).
  • Maciej Sobański. Krążowniki Chile przełomu XIX i XX stulecia. „Okręty Wojenne”. Nr specjalny 58: Krążowniki jedynaki. Część I, 2016. Tarnowskie Góry. ISSN 1231-014X. 
  • The Naval Annual, 1896. T.A. Brassey (red.). Portsmouth: J. Griffin and Co., 1896. (ang.).
  • The Naval Annual, 1905. T.A. Brassey (red.). Portsmouth: J. Griffin and Co., 1905. (ang.).
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Esmeralda_(1896)&oldid=74467870”