Erwin Sówka

polski malarz

Erwin Sówka (ur. 18 czerwca 1936 w Giszowcu, zm. 21 stycznia 2021[1]) – polski malarz zaliczany do prymitywistów, emerytowany górnik kopalni węgla kamiennego Wieczorek w Janowie, był ostatnim żyjącym twórcą Grupy Janowskiej (gdy z grupy odszedł Teofil Ociepka, wyznaczył go na swojego następcę jako poważnie podchodzącego do okultyzmu, mistyki i śląskiego genius loci).

Erwin Sówka
Ilustracja
Erwin Sówka (2018)
Data i miejsce urodzenia

18 czerwca 1936
Giszowiec

Data śmierci

21 stycznia 2021

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

malarstwo, prymitywizm

Odznaczenia
Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”
Honorowy dyplom przyznany E. Sówce

Życiorys

edytuj

Urodził się w rodzinie górniczej w Giszowcu. W wieku 16 lat podjął pracę w elektrowni Jerzy przy kopalni Giesche i już wtedy namalował swój pierwszy obraz. W krótkim czasie podjął pracę jako górnik w kopalni Giesche, gdzie pracował razem z Ewaldem Gawlikiem. Na emeryturę przeszedł w 1986.

W swojej twórczości nawiązywał do mitów górniczych i kultury starożytnego wschodu. Przedstawiał głównie akty kobiece na tle Nikiszowca, domów z wielkiej płyty, ogródków działkowych, górników i ich mieszkań.

Osiągnął światowy rozgłos. Jego prace prezentowane były w kraju i za granicą m.in. we Francji, Włoszech, i Chorwacji, a odnaleźć je można w zbiorach m.in.: Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, Muzeum Narodowego we Wrocławiu, Muzeum Śląskiego w Katowicach, Galerii „Barwy Śląska” oraz w wielu polskich i zagranicznych kolekcjach prywatnych. Posiada biogram w Światowej Encyklopedii Sztuki Naiwnej. O jego twórczości powstało kilka filmów dokumentalnych (m.in. Sówka Erwin Adama Sikory z 2005), a Lech Majewski nakręcił pełnometrażową opowieść o malarzu i Grupie Janowskiej pt. Angelus (2001).

W 2012 został laureatem Cegły Janoscha, nagrody przyznawanej przez katowicką redakcję Gazety Wyborczej za zasługi w zachowywaniu kulturowej tożsamości Górnego Śląska i rozsławianiu regionu. W 2013 odznaczony Złotą Odznaką Honorową za Zasługi dla Województwa Śląskiego[2]. W 2017 otrzymał srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”[3].

W 2014 wystąpił w teledysku grupy Pilar – w utworze Świt zagrał samego siebie.

Mieszkał w Katowicach w dzielnicy Zawodzie. Zmarł w wieku 84 lat[1]. Pogrzeb Erwina Sówki, w którym uczestniczył m.in. premier Mateusz Morawiecki odbył się 25 stycznia 2021. Po nabożeństwie w kościele św. Anny na Nikiszowcu został pochowany na tamtejszym na cmentarzu parafialnym[4].

Upamiętnienie

edytuj
  • 26 listopada 2020 r. Erwinowi Sówce został przyznany dyplom "Honorowego Świadka Koronnego Polskiej Kultury". Wyróżnienie wręczono 27 maja 2021 r. podczas pośmiertnego wernisażu w Salonie Hoffman przy Kujawsko-Pomorskim Ośrodku Kultury w Bydgoszczy rodzinie [5].
  • Na bocznej ścianie 4-piętrowego bloku, przy ulicy 1 Maja 162a-d w katowickiej dzielnicy Zawodzie powstał mural ku pamięci Erwina Sówki. Oficjalne odsłonięcie nastąpiło w sobotę 25 czerwca 2022 r. Mural powstał w ramach inicjatywy lokalnej, a wykonali go Raspazjan Jan i Karol Kobryń. Uroczyste odsłonięcie muralu odbyło się z udziałem władz miasta. [6].

Wybrane prace

edytuj
  • Barbara na Karmerze
  • Dwie żony
  • Echo
  • Eros
  • Inana
  • Kali
  • Nikisz
  • Nikisz (2)
  • Pokolenia
  • Trzy róże Nikiszu
  • Tryptyk śląski
  • W ogrodzie
  • Narodziny uczuć
  • Życie wewnętrzne

Wystawy

edytuj
rodzaj wystawy rok miasto miejsce tytuł i uwagi
Indywidualna 1979 Katowice X Ogólnopolskie Seminarium Nauk Politycznych, Uniwersytet Śląski Malarstwo Erwina Sówki
Indywidualna 1980 Kraków Galeria Piwnicy pod Baranami Erwin Sówka. Malarstwo
Indywidualna 1985 Sosnowiec Klub Twórczości Artystycznej „Impuls” Sosnowieckiej Spółdzielni Mieszkaniowej Erwin Sówka. Malarstwo
Indywidualna 1985 Kraków Galeria „Pisma Literacko-Artystycznego” Erwin Sówka. Tantryczne fascynacje
Indywidualna 1986 Katowice Galeria „Semafor”, Muzeum Śląskie Erwin Sówka
Indywidualna 1992 Warszawa Państwowe Muzeum Etnograficzne Erwin Sówka – od okultyzmu do księgi Genesis…
Indywidualna 1992 Kraków Uniwersytet Jagielloński Erwin Sówka – Mistycyzm i tantryzm
Indywidualna 2001 Katowice Muzeum Śląskie Od okultyzmu do Hare Kryszna – Jubileusz 45-lecia pracy twórczej
Indywidualna 2004 Rybnik Galeria Klubu Energetyka Wystawa prac Erwina Sówki
Indywidualna 2005 Katowice Galeria Sztuki Pogranicza – Muzeum Śląskie Bogini- Kochanka – Demon. Kobieta w malarstwie E. Sówki
Indywidualna 2008 Katowice Galeria ASP Rondo Sztuki Dusza Ziemi
Indywidualna 2008 Płock Galeria Oto Ja Z Ziemi do Nieba
Indywidualna 2010 Bydgoszcz Galeria Sztuki Ludowej i Nieprofesjonalnej WOKiS Mistrz i Uczeń
Indywidualna 2010 Katowice Miejski Dom Kultury Katowice-Zawodzie Wystawa prac Erwina Sówki
Indywidualna 2011 Płock Spichlerz – Muzeum Mazowieckie Erwin Sówka, czyli widzieć więcej
Indywidualna 2011 Gliwice Muzeum w Gliwicach Kopalnia kolorów
Indywidualna 2012 Katowice Muzeum Śląskie Sztukmistrz. E. Sówka retrospektywnie
Indywidualna 2014 Olsztyn BWA Galeria Sztuki Sztukmistrz ze Śląska
Indywidualna 2015 Katowice Walcownia Cynku – Katowice-Szopienice Erwin Sówka, czyli o znakach na niebie i ziemi
Indywidualna 2020 Racibórz Muzeum w Raciborzu Malarstwo Erwina Sówki
Indywidualna 2021 Bydgoszcz Kujawsko-Pomorskie Centrum Kultury w Bydgoszczy „Wizjoner (Cykl wystaw jubileuszowych)”
Indywidualna 2021 Płock Płocka Galeria Sztuki „Powyżej Saturna (Cykl wystaw jubileuszowych)”
Indywidualna 2021 Zamość BWA - Galeria Zamojska „W labiryncie znaczeń (Cykl wystaw jubileuszowych)”
rodzaj wystawy rok miasto miejsce tytuł i uwagi
Zbiorowa 1973 Rzym, Włochy Galeria La Feluca I naifs delia Polonia
Zbiorowa 1974 Szczecin Zamek Książąt Pomorskich I Triennale Plastyki Nieprofesjonalnej
Zbiorowa 1974 Kraków Pałac pod Baranami I Triennale Plastyki Nieprofesjonalnej
Zbiorowa 1977 Zagrzeb, Jugosławia Galerija Primitivne umjetnosti Medunarodni susret naivne umjetnosti Naivi ‘77
Zbiorowa 1979 Katowice Galeria Uniwersytecka, Muzeum Uniwersytetu Śląskiego Dziecko w malarstwie nieprofesjonalnym
Zbiorowa 1982 Nowy Sącz Muzeum Okręgowe W kręgu Teofila Ociepki
Zbiorowa 198. Zabrze Muzeum Regionalne Wizjonerzy w polskiej sztuce nieprofesjonalnej
Zbiorowa 1985 Radom Muzeum im. Jacka Malczewskiego Talent, pasja, intuicja
Zbiorowa 1986 Katowice Galeria „P” Muzeum Śląskiego Talent, pasja, intuicja
Zbiorowa 1988 Włocławek Muzeum Etnograficzne Alchemiczny krąg Teofila Ociepki
Zbiorowa 1991 Katowice Muzeum Śląskie Bóg, diabeł, demony..., czyli antropologia dobra i zła w polskiej sztuce nieprofesjonalnej
Zbiorowa 1991 Warszawa Państwowe Muzeum Etnograficzne Bóg, diabeł, demony..., czyli antropologia dobra i zła w polskiej sztuce nieprofesjonalnej
Zbiorowa 1992 Rouen, Francja ... III Światowy Festiwal Sztuki „Art Dechirure” – Sztuka i rozdarcie
Zbiorowa 2003 Sztokholm, Szwecja Instytut Polski Malarze metafizycy z Janowa na Śląsku
Zbiorowa 2003 Düsseldorf, Niemcy Instytut Polski Sówka, Ociepka, Wróbel – mistrzowie dnia siódmego
Zbiorowa 2003 Katowice Biuro Wystaw Artystycznych Katowicki Underground Artystyczny po 1953 roku
Zbiorowa 2004 Katowice Muzeum Śląskie Malarze metafizycy z Janowa. Od Teofila Ociepki do Erwina Sówki
Zbiorowa 2004 Rapperswil, Szwajcaria Muzeum Polskie Silesia Viva
Zbiorowa 2005 Radom, Warszawa, Nowy Sącz, Krynica-Zdrój Muzeum im. Jacka Malczewskiego, Państwowe Muzeum Etnograficzne, Galeria Dawna Synagoga, Muzeum Nikifora Talent, pasja, intuicja II (cykl wystawowy)
Zbiorowa 2006 Nakło Śląskie Zamek Wystawa inauguracyjna sztuki intuicyjnej
Zbiorowa 2006 Katowice Galeria Sztuki Pogranicza - Muzeum Śląskie 60 lat Grupy Janowskiej
Zbiorowa 2007 Dortmund, Niemcy Westfälisches Industriemuseum Silesia viva. Śląskie malarstwo naiwne ze zbiorów Muzeum Miejskiego w Zabrzu

Przypisy

edytuj
  1. a b Zmarł wybitny malarz prymitywista Erwin Sówka. onet.pl. [dostęp 2021-01-21]. (pol.).
  2. Wyróżnienie dla Erwina Sówki. insilesia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-02-14)]. insilesia.pl (pol.) [dostęp 2017-05-22].
  3. Odznaczenia dla zasłużonych dla kultury w Muzeum Śląskim. Muzeum Śląskie, 2017. [dostęp 2018-12-08].
  4. Pogrzeb Erwina Sówki w Katowicach. www.dziennikzachodni.pl. [dostęp 2021-01-25]. (pol.).
  5. Wystawa i wręczenie honorowego dyplomu w Bydgoszczy. kpck.pl. [dostęp 2021-05-31]. (pol.).
  6. Mural z Wizerunkiem Erwina Sówki. tvs.pl, 2022-06-28. [dostęp 2022-06-28].

Bibliografia

edytuj