Sztuka naiwna
Sztuka naiwna – określenie twórczości artystów nieprofesjonalnych. Obrazy „naiwne” charakteryzują się deformacją przestrzeni i perspektywy lub jej brakiem[1], skrajnie subiektywnym punktem widzenia, prostymi technikami oraz przywiązaniem do szczegółu[2], odwołaniami do świata magicznego i symbolicznego, lecz także do życia codziennego[2].
Geneza i historia
edytujSzczególne zainteresowanie cywilizacji świata Zachodu dla rodzimego malarstwa naiwnego zbiegło się z odkryciami antropologicznymi i fascynacją kulturami pochodzenia nieeuropejskiego. Kultury te wyrażały się w „prostej” sztuce, miały wiele cech wspólnych, mimo pochodzenia z odległych od siebie miejsc na kuli ziemskiej i wydawały się bardzo odległe od percepcji Europejczyka[3]. Sztuka tych ludów nosi ogólną nazwę sztuki prymitywnej[4], w odróżnieniu od sztuki naiwnej z europejskiego kręgu kulturowego.
Pod koniec XIX wieku w rozumieniu sztuki nastąpił przełom. Polegał on na krytycznym przeszacowaniu schematów umysłowych i estetycznych narzuconych przez zachodni racjonalizm. Od dostrzeżenia sztuki ludów nieeuropejskich, dzieci, osób z zaburzeniami psychicznymi i amatorów, nastąpił krok następny – uznanie tego rodzaju sztuki za wartościową na równi z zawodową sztuką wykształconych artystów[5]. Autorem terminu „sztuka naiwna” był krytyk sztuki Oto Bihalji-Merin[6].
W 1884 powstał Salon Artystów Niezależnych (Salon des indépendants). Wówczas było to opiniotwórcze serce Paryża, centrum sztuki światowej. W pierwszych latach istnienia promowano w nim sztukę prymitywną[7]. Na początku XX wieku sztuka naiwna zdobywała coraz szersze uznanie nie tylko wśród artystów i teoretyków sztuki, ale i wśród szerokiej publiczności, cenili ją sobie także surrealiści[8].
Przykłady sztuki naiwnej
edytuj
Pierwszym i największym malarzem naiwnym, który spotkał się ze światowym uznaniem, był Henri Rousseau „Celnik” (1844–1910), zwany tak od swojego zawodu. Obrazy Rousseau często przedstawiają dżunglę[9]; są malowane z precyzją w prostym, lekko zgeometryzowanym stylu[10]. Charakterystyczne dla twórczości Rousseau są żywe kolory[11].
Niemiecki pisarz Wilhelm Uhde, propagator malarstwa naiwnego, spopularyzował malarstwo Séraphine de Senlis (1864–1934), która była przez pewien czas jego gosposią[12][a]. Jej obrazy przedstawiają głównie kwiaty ogrodowe, malowane z niezwykłą precyzją. Kształty układające się z maleńkich listków przypominają ludowe wzory roślinne.
Z podobną pieczołowitością pracował Louis Vivin (1861–1936), znany najlepiej ze swych „widokówek”, na których przy pomocy uproszczonych środków przedstawiał sceny podmiejskie i miejskie. Na obrazach Vivina nie ma głębi perspektywicznej ani cieniowania, są za to niezwykle żywe kolory i ostre kontrasty barw, przywodzące na myśl dziecięce obrazki pastelowe. Z późniejszego okresu popularności sztuki naiwnej można wymienić także André Bauchanta[14], René Rimberta, Dominique Peyronnet[15], Camille Bombois[16].
Najsłynniejszymi polskimi malarzami naiwnymi byli Nikifor Krynicki[17], Teofil Ociepka[18], Karol Kostur[19].
Zobacz też
edytujUwagi
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Jackowski 1982 ↓, s. 14.
- ↑ a b Bogaczyk 2006 ↓, s. 241.
- ↑ Jackowski 1997 ↓, s. 192.
- ↑ Kisielewski 2006 ↓, s. 279.
- ↑ Jackowski 1997 ↓, s. 195–196.
- ↑ Jackowski 1997 ↓, s. 195.
- ↑ Brodskaya 2011 ↓, s. 25.
- ↑ Brodskaya 2011 ↓, s. 24.
- ↑ Stabenow 2001 ↓, s. 71.
- ↑ Stabenow 2001 ↓, s. 57.
- ↑ Temkin 2012 ↓, s. 12.
- ↑ Jodeau-Belle i Maleval 2011 ↓, s. 621–622.
- ↑ Bouillet 2011 ↓, s. 146.
- ↑ Brodskaya 2011 ↓, s. 86.
- ↑ Piotr Kosiewski, Nienaiwni twórcy [online], Tygodnik Powszechny, 17 marca 2020 [dostęp 2024-06-22] (pol.).
- ↑ Camille BOMBOIS Naive Art [online], www.galeriedesmodernes.art [dostęp 2024-06-22] (ang.).
- ↑ Karolina Nos, Pociągnięcia pędzla zamiast słów. Nikifor i jego dzieło » Niezła sztuka [online], Niezła sztuka, 4 sierpnia 2018 [dostęp 2024-06-22] (pol.).
- ↑ Karolina Nos, Teofil Ociepka i jego uniwersum. Malarstwo, okultyzm i podróże w kosmos » Niezła sztuka [online], Niezła sztuka, 9 grudnia 2018 [dostęp 2024-06-22] (pol.).
- ↑ Anna Szopińska, Sztuka Karola Kostura – z nostalgii i fascynacji [online], podhaleregion.pl, 17 maja 2021 [dostęp 2024-06-22] (pol.).
Bibliografia
edytuj- Małgorzata Bogaczyk, Sztuka Inna. O sztuce prymitywnej, naiwnej i surowej, „Filo-Sofija”, 1 (6), 2006, s. 239-256.
- Alain Bouillet, Co to jest art brut?, „Konteksty” (01), 2011, s. 141–152 [dostęp 2024-06-22].
- Nathalia Brodskaya, Naive Art, Parkstone International, 2011, ISBN 1-78042-321-7 (ang.).
- Aleksander Jackowski, O sztuce różnie nazywanej, „Polska Sztuka Ludowa”, 51 (1–2), 1997, s. 192–196.
- Aleksander Jackowski, Sztuka naiwnych, „Polska Sztuka Ludowa”, 1 (4), 1982, s. 13–22.
- Laetitia Jodeau-Belle, Jean-Claude Maleval, Le sacrifice fait à Dieu de Séraphine de Senlis, „L'Évolution Psychiatrique”, 76 (4), 2011, s. 617–630, DOI: 10.1016/j.evopsy.2011.08.002 [dostęp 2024-06-22].
- Andrzej Kisielewski, „Prymitywne” źródła awangardowej sztuki, [w:] Alicja Kisielewska, Natalia Szydłowska (red.), Kultura i przyszłość, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2006, s. 279–290, DOI: 10.12797/9788381386548.04 [dostęp 2024-06-22].
- Cornelia Stabenow, Henri Rousseau, Taschen, 2001, ISBN 3-8228-1366-4 (hiszp.).
- Ann Temkin, Rousseau, The Museum of Modern Art, 2012, ISBN 0-87070-830-9 (ang.).
