Wikipedia

Eesti merejõud

Marynarka wojenna Estonii w latach 1918–1940
(Przekierowano z Eesti Merevägi (1918–1940))

Eesti merejõud[5] (Estońskie Siły Morskie) – marynarka wojenna Estonii, część estońskich sił zbrojnych działająca w latach 1918–1940.

Eesti merejõud
Historia
Państwo

 Estonia

Sformowanie

21 listopada 1918[1][2]

Rozformowanie

30 września 1940[1]

Tradycje
Święto

20 grudnia 1918[3]

Rodowód

Batalion Morski[3]

Kontynuacja

Eesti Merevägi

Dowódcy
Pierwszy

kmdr por. Rudolf Schiller[4]

Ostatni

kmdr ppor. Johannes Santpank[4][1]

Działania zbrojne
Wojna estońsko-bolszewicka
Organizacja
Rodzaj sił zbrojnych

marynarka wojenna

Podległość

Eesti Kaitsevägi

Walka o niepodległość Estonii

edytuj
Osobny artykuł: Wojna estońsko-bolszewicka.

Zalążkiem marynarki wojennej Estonii był Batalion Morski utworzony 4 marca 1918 roku. Jego dowódcą był porucznik August Schönberg. Batalion, jako część armii został rozwiązany 15 maja z polecenia zajmujących w tym czasie Estonię Niemców. Eesti merejõud zostało utworzone 21 listopada 1918, 10 dni po kapitulacji Cesarstwa Niemieckiego. Szybkiemu utworzeniu marynarki wojennej sprzyjał fakt, że Ententa zdecydowała o przekazaniu Estonii części okrętów należących do Kaiserliche Marine, głównie tych, które Niemcy zdobyli na Marynarce Wojennej Imperium Rosyjskiego[3]. Pierwszym okrętem wojennym wcielonym do Eesti merejõud była kanonierka „Lembit”, we flocie rosyjskiej nosząca nazwę „Bobr”, zaś w niemieckiej „Biber”. Zaraz potem do służby weszły niszczyciele min, para uzbrojonych parowców i 19 mniejszych jednostek przeznaczonych głównie do trałowania[6]. Marynarka wojenna rozpoczęła działania zbrojne natychmiast po wprowadzeniu okrętów do służby. Okręty estońskie współdziałały z Royal Navy, której okręty pojawiły się w Tallinnie 12 grudnia, w walce z bolszewikami i Landeswehrą[3]. Kiedy 26 grudnia dwa bolszewickie niszczyciele prowadziły ostrzał portu w Tallinnie, zostały przejęte przez Brytyjczyków i po kilku dniach przekazane Estonii. Weszły do służby jako „Lemuk” i „Wambola”[7].

Dwudziestolecie międzywojenne

edytuj

Współpraca z Finlandią

edytuj

Po uzyskaniu niepodległości i zakończeniu wojny z bolszewikami Estonia nie była pewna swojego bezpieczeństwa. Przyjazne stosunki łączyły ją z Łotwą na południu i z Finlandią na północy, jednak stosunki ze Związkiem Radzieckim były wciąż napięte, na co wskazywała próba przewrotu komunistycznego przeprowadzona pod czujnym okiem Moskwy 1 grudnia 1924 w Tallinnie[8]. Flota Bałtycka rozbita podczas I wojny światowej i interwencji brytyjskiej zaczęła w latach 20 odbudowywać swoje siły. Na przełomie lat 30. powiększyła się ona o 4 pancerniki, 2 krążowniki, 2 dywizjony niszczycieli oraz liczne okręty podwodne różnych typów[9]. Finlandia, zagrożona w podobny stopniu przez rozbudowę sił morskich Radzieckiej Marynarki Wojennej zaproponowała na początku 1930 roku współpracę Estończykom w zablokowaniu Zatoki Fińskiej.

Plan został wypracowany przez dowódcę estońskiej floty – admirała Hermana von Salzę i zaakceptowany przez Finlandię[10]. Zakładał on koordynacje baterii nadbrzeżnych oraz postawienie zagrody minowej w najwęższym miejscu zatoki. W razie przedarcia się okrętów nieprzyjaciela przez ten system zabezpieczeń, miały one zostać zaatakowane przez okręty podwodne sojuszników wspomagane przez fińskie pancerniki obrony wybrzeża. Do tego celu miało być użytych 5 okrętów podwodnych Finlandii oraz 2 należące do Estonii. Ponieważ Estonia nie posiadała w owym czasie żadnych okrętów podwodnych, postanowiono je zamówić.

Przebudowa floty

edytuj

Jeszcze w 1923 roku na rozkaz admirała von Salzy została powołana komisja mająca za zadanie ustalenie wytycznych techniczno-operacyjnych dla przyszłych okrętów Marynarki Estońskiej. Pierwszą propozycję pozyskania jednostek podwodnych Estonia otrzymała 14 kwietnia 1924 roku od niemieckiej firmy Ingenieurskaantor voor Scheepsbouw działającej pod holenderskim szyldem. Oferta dotyczyła projektu Pu. 22 – okrętu podwodnego o wyporności 245 ton, została jednak odrzucona z powodów finansowych[11].

Pomimo ciągłego braku własnych jednostek podwodnych, minister wojny Jaan Soots zaaranżował kurs dla przyszłych ich dowódców – porucznika Alfreda Pontaka i porucznika Ferdinanda Schmiedehelma. Szkolenie odbyło się w Wielkiej Brytanii między 14 sierpnia 1926 a 8 czerwca 1927. Obejmowało ono praktyki na okrętach Royal Navy, oraz teoretyczne wykłady z budowy okrętów podwodnych i dowodzenia nimi[11].

Z powodu kryzysu ekonomicznego rząd Estonii zdecydował się na sprzedaż obydwu niszczycieli[12]. Estończycy skierowali najpierw ofertę sprzedaży do sojuszniczej Finlandii, oferując za dwa niszczyciele 1,5 mln koron, Finowie jednak odmówili z powodu ograniczonych finansowych[13], które zamierzali spożytkować na rozbudowę armii lądowej i lotnictwa[14]. Kontrakt sprzedaży podpisano więc z Peru. Transakcja zawarta 7 lipca 1933 roku opiewała na kwotę 410 tysięcy dolarów, co zależnie od przyjętego kursu odpowiadało 2312400[13], 2314000[6] lub 2414000[15] koronom estońskim.
Środki pozyskane ze sprzedaży zdecydowano się przeznaczyć na budowę 2 okrętów podwodnych. Ponieważ jednak suma ta stanowiła jedynie około połowę z wymaganej kwoty, postanowiono zrealizować zbiórkę pieniężną. Powołany 31 maja 1933 roku specjalnie w tym celu „Fundusz na rzecz okrętu podwodnego” uzbierał do końca 1934 roku 53 tysiące koron. Jako że było to około sześćdziesiąt razy mniej niż przewidywana potrzebna suma, zbiórkę pieniędzy postanowiono kontynuować z przeznaczeniem na znacznie tańszy ścigacz okrętów podwodnych, czego rezultatem było zamówienie patrolowca „Pikker”[13]. Pozostałą część kosztów okrętów podwodnych zdecydowano się pokryć z budżetu państwa. Riigikog odpowiednie rozporządzenie uchwalił 21 grudnia 1933 roku[11]. Podjęto rozmowy z 13 przedsiębiorstwami między innymi z Francji, Wielkiej Brytanii i Finlandii, jednak z przyczyn politycznych zdecydowano się zawęzić wybór do firm brytyjskich[10].

Estończycy postanowili prowadzić negocjacje drogą oficjalną, z konsulem na kraje bałtyckie sir Hughem Knatchbull-Hugessen, jednak do Tallinna przyjechał specjalny wysłannik firmy Vickers-Armstrong sir Trevor Dawson, który samodzielnie prowadził rozmowy z Marynarką. Po długich negocjacjach Eesti merejõud zdecydowała się na ofertę Vickersa. Kontakt został zawarty 12 grudnia 1934 roku. Zakładał on, że w ciągu dwóch lat stocznia w Barrow-in-Furness dostarczy dwa okręty podwodne Estonii, za które otrzyma 360000 funtów szterlingów rozłożone w ratach przez 6 lat. Dodatkowo sir Dawson uzyskał od Foreign Office zgodę na praktykę estońskich załóg na brytyjskich okrętach[13].

Budowę okrętów rozpoczęto w 1935 roku (pierwszego w maju, drugiego w czerwcu). Wodowanie odbyło się 7 lipca 1936, okręty otrzymały nazwy „Kalev” i „Lembit”. „Kalev” reprezentował Estonię 20 maja 1937 w cieśninie Spithead, na morskiej rewii koronacyjnej Jerzego VI[16].

Sowiecka okupacja

edytuj

Po aneksji Estonii przez Związek Radziecki okręty Eesti merejõud zostały wcielona do Radzieckiej Marynarki Wojennej – oficjalny rozkaz został wydany 18/19 sierpnia 1940[17]. NKWD rozpoczęło stopniowe aresztowania, zsyłki i rozstrzeliwania oficerów estońskich służących w marynarce. Na jednostkach pozostawiono część estońskiej załogi, uzupełniając etaty radzieckimi marynarzami i oficerami[18]. Pod sowiecką banderą okręty brały udział w II wojnie światowej, walcząc przeciwko siłom morskim Niemiec i Finlandii, ich główną akcją bojową była ewakuacja Tallinna. Wiele z poestońskich okrętów przetrwało działania wojenne[19]. „Pikker” został przebazowany do Sewastopola, gdzie służył jako jacht dla przywódców ZSRR, a następnie okręt badawczy Uniwersytetu Moskiewskiego do 1972 roku[17]. „Lembit” przetrwał zaś cały okres sowieckiej okupacji jako okręt eksperymentalny, a od 5 maja 1995 – muzealny, by wejść do służby jako pierwszy okręt odrodzonej Estońskiej Marynarki Wojennej – Eesti Merevägi[20].

Struktura

edytuj

Dowódcy

edytuj
Stopień Imię i nazwisko Okres urzędowania
początek koniec
kmdr por. Rudolf Schiller 21 listopada 1918 5 stycznia 1919
kontradm. Johan Pitka 15 stycznia 1919 27 listopada 1919
kmdr Johannes Eduard Herm 27 listopada 1919 1 marca 1925
kontradm. Herman Alexander von Salza 1 marca 1925 15 marca 1932
kmdr Valentin Martin Grenz 15 marca 1932 1 listopada 1938
kmdr Valev Mere 1 listopada 1938 18 września 1939
kmdr ppor. Johannes Santpank 18 września 1939 30 września 1940

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c Eesti Kaitsevägi 2014 ↓.
  2. ↑ Chała i Czajkowski 2011 ↓, s. 25.
  3. ↑ a b c d Ehlers 2012a ↓, s. 44.
  4. ↑ a b Ehlers 2012a ↓, s. 45.
  5. ↑ Õun 2014 ↓.
  6. ↑ a b Ehlers 2012a ↓, s. 49.
  7. ↑ Ehlers 2012a ↓, s. 48-49.
  8. ↑ Lewandowski 2001 ↓, s. 98-99.
  9. ↑ Glock 2008 ↓.
  10. ↑ a b Bartelski i Morozow 2014 ↓, s. 39.
  11. ↑ a b c Bartelski i Morozow 2014 ↓, s. 40.
  12. ↑ Ehlers 2012a ↓, s. 46.
  13. ↑ a b c d Bartelski i Morozow 2014 ↓, s. 41.
  14. ↑ Baszkirow i in. 2002d ↓, s. 25.
  15. ↑ Mitrofanov 2008a ↓, s. 46.
  16. ↑ Bartelski i Morozow 2014 ↓, s. 42.
  17. ↑ a b Malinowski i Myszor 2010 ↓.
  18. ↑ Bartelski i Morozow 2014 ↓, s. 45.
  19. ↑ Ehlers 2012a ↓, s. 48.
  20. ↑ Bartelski i Morozow 2014 ↓, s. 50.

Bibliografia

edytuj
  • Hartmut Ehlers. Marynarka Wojenna i Paramilitarne Siły Morskie Estonii 1918-1940. „Okręty Wojenne”, s. 46–49, 2012. Tarnowskie Góry: Wydawnictwo „Okręty Wojenne”. ISSN 1231-014X. 1/2012 (111). (pol.). 
  • Hartmut Ehlers. Marynarka Wojenna i Paramilitarne Siły Morskie Estonii 1918-1940. „Okręty Wojenne”, s. 51–58, 2012. Tarnowskie Góry: Wydawnictwo „Okręty Wojenne”. ISSN 1231-014X. 2/2012 (112). (pol.). 
  • Eesti Kaitsevägi » Merevägi » Ajalugu. [dostęp 2014-06-06]. (est. • ang.).
  • Marcin Chała, Dariusz Czajkowski. Siły morskie krajów bałtyckich. „Morze, Statki i Okręty”, s. 24–26,31, 2011. Magnum X. ISSN 1426-529X. 12/2011 (118). (pol.). 
  • Andrzej S. Bartelski, Mirosław Morozow. Okręty podwodne Estonii. „Morze, statki i okręty”, s. 38–50, marzec/kwiecień 2014. Warszawa: Magnum X. ISSN 1426-529X. 3/4 2014 (143). (pol.). 
  • Aleksandr Mitrofanov. „LEMBIT” Bądź godny swojego imienia, część I. „Okręty Wojenne”, s. 46–53, 2008. Tarnowskie Góry: Wydawnictwo „Okręty Wojenne”. ISSN 1231-014X. 4/2008 (90). (pol.). 
  • Aleksandr Mitrofanov. „LEMBIT” Bądź godny swojego imienia, część II. „Okręty Wojenne”, s. 52–59, 2008. Tarnowskie Góry: Wydawnictwo „Okręty Wojenne”. ISSN 1231-014X. 5/2008 (91). (pol.). 
  • Michał Glock. Fińsko-estońska zapora ze stali i ognia. „Okręty Wojenne”, s. 46–49, 2008. Tarnowskie Góry: Wydawnictwo „Okręty Wojenne”. ISSN 1231-014X. 3/2008 (89). (pol.). 
  • Leonid G. Baszkirow, Andres Waldre, Nikołaj W. Mitiuckow, John A. Rodriges. Niszczyciele Spartak i Awtroił cz. I. „Okręty Wojenne”, s. 26–36, 2002. Tarnowskie Góry: Wydawnictwo „Okręty Wojenne”. ISSN 1231-014X. Nr 51 (1/2002). (pol.). 
  • Leonid G. Baszkirow, Andres Waldre, Nikołaj W. Mitiuckow, John A. Rodriges. Niszczyciele Spartak i Awtroił cz. II. „Okręty Wojenne”, s. 16–20, 2002. Tarnowskie Góry: Wydawnictwo „Okręty Wojenne”. ISSN 1231-014X. Nr 52 (2/2002). (pol.). 
  • Leonid G. Baszkirow, Andres Waldre, Nikołaj W. Mitiuckow, John A. Rodriges. Niszczyciele Spartak i Awtroił cz. III. „Okręty Wojenne”, s. 18–26, 2002. Tarnowskie Góry: Wydawnictwo „Okręty Wojenne”. ISSN 1231-014X. Nr 53 (3/2002). (pol.). 
  • Leonid G. Baszkirow, Andres Waldre, Nikołaj W. Mitiuckow, John A. Rodriges. Niszczyciele Spartak i Awtroił cz. IV. „Okręty Wojenne”, s. 24–28, 2002. Tarnowskie Góry: Wydawnictwo „Okręty Wojenne”. ISSN 1231-014X. Nr 54 (4/2002). (pol.). 
  • Jarosław Malinowski, Oskar Myszor. „Zaginiony” flagowiec estońskiej floty. „Okręty Wojenne”, s. 65–67, 2010. Tarnowskie Góry: Wydawnictwo „Okręty Wojenne”. ISSN 1231-014X. 2/2010 (100). (pol.). 
  • Jan Lewandowski: Estonia. Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2001, seria: Historia Państw Świata w XX Wieku. ISBN 83-88542-04-4.
  • Mati Õun, Eesti Merejõudude laevu 1918–40, Tallinn: Sentinel, 2014 (est.).
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Eesti_merejõud&oldid=74875269”