Edward Uściński

Edward Uściński (ur. 20 sierpnia 1909 w Guzowie, zm. 3 stycznia 1984 we Włocławku) – porucznik broni pancernych Wojska Polskiego II RP, major broni pancernych Polskich Sił Zbrojnych, kawaler Krzyża Srebrnego Orderu Wojennego Virtuti Militari, przez władze RP na uchodźstwie awansowany do stopnia podpułkownika.

Edward Uściński

por. Edward Uściński
major broni pancernych
Data i miejsce urodzenia	20 sierpnia 1909 Guzów
Data i miejsce śmierci	3 stycznia 1984 Włocławek
Przebieg służby
Lata służby	1933–1947
Siły zbrojne	Wojsko Polskie Polskie Siły Zbrojne
Jednostki	1 pułk strzelców konnych Szkoła Podchorążych Broni Pancernych w Centrum Wyszkolenia Broni Pancernych 2 batalion czołgów (Francja) 1 pułk czołgów (Szkocja) 66 batalion czołgów (16 Brygada Czołgów) 2 pułk pancerny
Stanowiska	dowódca plutonu kawalerii dowódca plutonu szkolnego instruktor oficer strzelecki dowódca szwadronu pancernego zastępca dowódcy pułku
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa: kampania francuska 1940 kampania zachodnioeuropejska
Odznaczenia

Patent oficerski Edwarda Uścińskiego wystawiony w dniu 6 sierpnia 1933

Porucznik broni pancernych Edward Uściński

Por. Edward Uściński (stoi z prawej) w Szkocji - rok 1941

Kapitan Edward Uściński opatrywany po walkach o „Maczugę”

Kpt. Edward Uściński (drugi od prawej) oczekuje na dekorację Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari. Generał Stanisław Maczek przypina order dowódcy 2 pułku pancernego ppłk. Stanisławowi Koszutskiemu (Belgia, grudzień 1944)

Major Edward Uściński (z prawej) w Wilhelmshaven (1945)

Baretki odznaczeń ppłk. Edwarda Uścińskiego

Grób Edwarda Uścińskiego na włocławskim cmentarzu

Dokumenty archiwalne

Zaproszenie na raut u prezydenta RP Ignacego Mościckiego (6.10.1933)

Świadectwo ukończenia Szkoły Podchorążych Kawalerii (5.8.1933)

Akt mianowania na stopień porucznika (22.12.1935)

Zaświadczenie o ukończeniu kursu aplikacyjnego na oficerów broni pancernych (12.10.1937)

Zaświadczenie z okresu pobytu we Francji (9.10.1939)

Legitymacja z okresu pobytu we Francji (18.10.1939)

Legitymacja z okresu służby w 2 batalionie czołgów (6.7.1940)

Potwierdzenie nadania „Gwiazdy za Niemcy i Francję” (22.10.1945)

Legitymacja nadania Krzyża Srebrnego Orderu Wojennego Virtuti Militari (6.11.1945)

Belgijska karta członkowska (1945)

Legitymacja nadania Krzyża Walecznych (12.3.1946)

Potwierdzenie nadania „Croix du combattant volontaire 1939–1945” (1946)

Legitymacja nadania Medalu Wojska – trzykrotnie (9.4.1947)

Zaświadczenie demobilizacyjne (29.7.1947)

Zaświadczenie o nadaniu Krzyża Srebrnego Orderu Wojennego Virtuti Militari (20.6.1972)

Zaświadczenie o dwukrotnym nadaniu Krzyża Walecznych (20.6.1972)

Potwierdzenie nadania Krzyża 1 Dywizji Pancernej (15.8.1987)

Legitymacja nadania Odznaki Pamiątkowej 2 Pułku Pancernego

Legitymacja nadania Odznaki Pamiątkowej 16 Brygady Pancernej „Smok”

Życiorys

Urodzony w miejscowości Guzów (województwo warszawskie). Syn Edwarda (lekarza fabrycznego) i Jadwigi. Ukończył Gimnazjum Państwowe im. Lelewela w Warszawie, uzyskując w roku 1929 świadectwo maturalne. Następnie rozpoczął studia na Wydziale Rolnym Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. W sierpniu 1930 r. został powołany do czynnej służby wojskowej w grudziądzkiej Szkole Podchorążych Rezerwy Kawalerii (V rocznik, 1930–1931). Po odbyciu służby czynnej wstąpił do Szkoły Podchorążych Kawalerii.

W Szkole Podchorążych Kawalerii kształcił się w okresie od dnia 15 października 1931 r. do dnia 15 sierpnia 1933 roku. Ukończył ją z wynikiem celującym i lokatą 4/75 (absolwent X promocji im. Bitwy Ostrołęckiej). W dniu 5 sierpnia 1933 roku prezydent RP Ignacy Mościcki mianował go podporucznikiem ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1933 roku i 5. lokatą w korpusie oficerów kawalerii, a minister spraw wojskowych wcielił do 1 pułku strzelców konnych w Garwolinie.

Podporucznik Edward Uściński brał udział w zawodach konnych o Mistrzostwo Wojska, odbywających się w okresie od 25 do 28 lipca 1935 r. w Suwałkach. Startując na koniu „Zefir” zajął w tych zawodach 54. miejsce indywidualnie oraz IV miejsce zespołowo wraz z drużyną 1 pułku strzelców konnych. Rok później zawody te odbyły się w Łucku w dniach od 23 do 26 lipca. Porucznik Uściński startował w nich na klaczy „Wierna”, która nie została przez jury dopuszczona do czwartej próby (skutkiem tego por. Uściński nie był klasyfikowany indywidualnie, a reprezentacja 1 psk – drużynowo). Przy 1 pułku strzelców konnych działał klub sportowy, w którym zorganizowano (w 1934 roku) sekcję piłki nożnej. Jej kierownikiem został ówczesny podporucznik Edward Uściński.

Awansowany do stopnia porucznika został ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1936 roku oraz 27. lokatą w korpusie oficerów kawalerii. Do końca września 1936 r. zajmował stanowisko dowódcy plutonu w 1 pułku strzelców konnych, po czym został skierowany na VIII-my 11 miesięczny Kurs Aplikacyjny na Oficerów Broni Pancernych do modlińskiego Centrum Wyszkolenia Broni Pancernych. Kurs ten, trwający w okresie od dnia 17 listopada 1936 r. do dnia 12 października 1937 r., ukończył z wynikiem pomyślnym, otrzymując stosowne zaświadczenie z rąk komendanta CWBPanc. – ppłk. dypl. Jerzego Levittoux. Następnie przeniesiony został z korpusu oficerów kawalerii do korpusu oficerów broni pancernych.

Do wybuchu II wojny światowej pełnił służbę w Szkole Podchorążych Broni Pancernych, w której był dowódcą plutonu podchorążych służby stałej, zastępcą dowódcy plutonu podchorążych rezerwy oraz instruktorem (na dzień 23 marca 1939 r. piastował stanowisko oficera strzeleckiego w 2 kompanii podchorążych rezerwy tejże szkoły). W marcu 1939 roku zajmował 7. lokatę wśród poruczników korpusu oficerów broni pancernych w swoim starszeństwie (z dnia 1 stycznia 1936 roku).

Wziął udział w wojnie obronnej 1939 roku, uniknął niewoli i 28 września na rozkaz przełożonych przekroczył granicę polsko-węgierską. Został internowany w obozie Vác koło Budapesztu, skąd uciekł. W ambasadzie RP w Budapeszcie otrzymał paszport na „lewe” nazwisko oraz wizę i koleją przez Jugosławię i Włochy dotarł do Francji. Z dniem 7 października 1939 r. wstąpił do formowanych na terenie Francji Polskich Sił Zbrojnych. Po upadku Francji przedostał się w czerwcu 1940 r. do Anglii (od dnia 29 czerwca 1940 r. pełnił już służbę w polskich oddziałach na terenie Wielkiej Brytanii). W dniu 18 marca 1943 r. został skierowany na IV trzytygodniowy Kurs Taktyczny Broni Pancernej dla polskich oficerów sztabowych zorganizowany w Officers Tactical School RAC Oxford (tam bowiem została w 1942 r. przeniesiona brytyjska szkoła wojsk pancernych). Po ukończeniu kursu został awansowany do stopnia kapitana (rozkaz NW L.2500/Tjn.Pers.43).

Od momentu przedarcia się do Francji Edward Uściński pełnił służbę w 2 batalionie czołgów (jednostka ta powstała 29 stycznia 1940 r. we francuskim Camp de Coëtquidan, w roku 1941 stacjonowała w szkockim Blairgowrie)), 1 pułku czołgów (istniejącym w Szkocji od 01.10.1940 r. do 19.09.1941 r.; w listopadzie 1940 r. został kierownikiem sekcji piłki nożnej klubu sportowego „Pancerni” działającego w 2 batalionie czołgów 1 pułku czołgów), 66 batalionie czołgów (powstałym po przeformowaniu 1 pułku czołgów i wchodzącym w skład 16 Brygady Czołgów) oraz w 2 pułku pancernym (powstałym 13 sierpnia 1942 roku w wyniku przeformowania 66 batalionu czołgów z 16 Brygady Czołgów).

Podczas inwazji aliantów we Francji walczył w składzie 1 Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka, jako dowódca 1 szwadronu pancernego w 2 pułku pancernym (szwadron ten podczas przełamywania obrony niemieckiej pod Caen, w dniu 8 sierpnia 1944 r., walczył w szpicy czołowej I rzutu polskiej dywizji i poniósł dotkliwe straty). Jego szlak bojowy wiódł przez Francję, Belgię, Holandię do Niemiec (brał udział w walkach o grzbiet „Maczuga”). W uznaniu czynów męstwa i odwagi w czasie walk pościgowych od Sekwany do Gandawy, za walki o Gandawę – Hulst – Terneuzen, oraz za obronę rejonu Alfen w 1944 r. – prezydent RP odznaczył kapitana Edwarda Uścińskiego Orderem Wojennym Virtuti Militari kl. 5 (zarządzenie L.dz. 1231/GNW/44 z dnia 7 grudnia 1944 r., nadanie ogłoszono w londyńskim Dzienniku Personalnym Naczelnego Wodza i Ministra Obrony Narodowej Nr 6 z dnia 30 grudnia 1944 r.). Dwukrotnie ranny w czasie walk – w dniach 18 i 20 sierpnia 1944 r. Z dniem 28 października 1944 r. dowódca 2 pułku pancernego – ppłk Stanisław Koszutski – został oddelegowany do Wielkiej Brytanii celem pełnienia obowiązków komendanta kursu pancernego w Centrum Wyszkolenia Pancernego i Technicznego. Wówczas obowiązki dowódcy 2 pułku panc. przejął jego etatowy zastępca dowódcy – kapitan Uściński. W dniu 1 lutego 1945 roku Edward Uściński, w uznaniu zasług bojowych, został mianowany do stopnia majora. Do kwietnia 1947 r. pełnił służbę okupacyjną na terenie Niemiec (jako zastępca dowódcy 2 pułku pancernego), a następnie przez okres czterech miesięcy zajmował stanowisko dowódcy ośrodka demobilizacyjnego. Dnia 8 sierpnia 1947 r. powrócił do Polski razem z ostatnim transportem zdemobilizowanych żołnierzy i kadrą ośrodka (w dniu 13.08.1947 r. przybył do Szczecina). W latach późniejszych został przez władze Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie awansowany do stopnia podpułkownika broni pancernych.

Po powrocie do kraju, jako przedwojenny oficer i żołnierz generała Maczka, doświadczał licznych szykan i kłopotów. Był członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej, a po jej zjednoczeniu z Polską Partią Robotniczą – członkiem PZPR, z której został usunięty w 1951 roku jako były oficer zawodowy. W tym też roku zamieszkał wraz z żoną we Włocławku. Pracował w cukrowni Guzów, warszawskim „Motozbycie” (kierownik działu technicznego), Państwowej Centrali „Las” (dyrektor ekspozytury w Słupsku i w Szczecinie), Spółdzielni Przemysłu Ludowego i Artystycznego (kierownik działu ekonomicznego), Miejskim Przedsiębiorstwie Gospodarki Komunalnej we Włocławku (kierownik sekcji ekonomicznej), Prezydium Miejskiej Rady Narodowej we Włocławku (starszy planista, kierownik Wydziału Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej), ponownie w Miejskim Przedsiębiorstwie Gospodarki Komunalnej (dyrektor), Miejskim Przedsiębiorstwie Komunikacyjnym we Włocławku (dyrektor od dnia 1 stycznia 1961 r.) oraz Przedsiębiorstwie Budownictwa Rolniczego we Włocławku.

Edward Uściński był aktywnym działaczem sportowym na terenie Włocławka. Pełnił między innymi funkcje: wiceprezesa Okręgowego Związku Piłki Nożnej we Włocławku, działacza Terenowego Koła Sportowego „Sparta” oraz klubów „Zryw”, „Spójnia” i „Sparta”. Przez okres dwudziestu lat (1954–1974) zasiadał w zarządzie Klubu Sportowego „Kujawiak” (aż do rozwiązania tego klubu). Przyczynił się w znacznej mierze do odrodzenia „Kujawiaka” w roku 1983. W klubie tym zajmował stanowiska: kierownika sekcji piłki nożnej, wiceprezesa do spraw piłki nożnej i prezesa klubu. Za swą działalność na polu sportu otrzymał, między innymi, srebrną i złotą odznaki Polskiego Związku Piłki Nożnej.

We wrześniu 1973 r. podpułkownik Uściński przebywał wraz z żoną w szkockim Edynburgu, na zjeździe byłych żołnierzy 2 pułku pancernego.

Rodzina

Żonaty był z Marią z domu Kurkiewicz (ur. 16.05.1915 r., zm. 07.03.2000 r.), z którą miał trzy córki. Przyszłą żonę, sanitariuszkę Armii Krajowej z powstania warszawskiego, poznał w wyzwolonym przez pododdziały 1 Dywizji Pancernej obozie Oberlangen (stalag VI C). Edward Uściński miał dwie siostry: Marię i Wandę – studentkę medycyny, żołnierza AK, poległą w powstaniu warszawskim w dniu 8 sierpnia 1944 r.

Podpułkownik Edward Uściński zmarł w dniu 3 stycznia 1984 roku we Włocławku i pochowany został na tamtejszym Cmentarzu Komunalnym – sektor 107, rząd 2, grób 22.

Awanse

• podporucznik (15.8.1933)
• porucznik (1.1.1936)
• kapitan (10.10.1943)
• major (1.2.1945)
• podpułkownik (awansowany przez władze RP na uchodźstwie)

Ordery i odznaczenia

• Odznaka za Rany i Kontuzje – dwukrotnie
• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 10527
• Krzyż Walecznych – dwukrotnie
• Medal Wojska – trzykrotnie
• Medal Zwycięstwa i Wolności 1945
• Gwiazda za Wojnę 1939–1945 – odznaczenie brytyjskie
• Gwiazda Francji i Niemiec – odznaczenie brytyjskie
• Medal Obrony – odznaczenie brytyjskie
• Medal Wojny 1939–1945 – odznaczenie brytyjskie
• Krzyż Kombatanta-Ochotnika – odznaczenie francuskie
• Krzyż Kombatanta – odznaczenie francuskie
• Medal Pamiątkowy Wojny 1939–1945 – odznaczenie francuskie
• Medal Rannych na Wojnie – odznaczenie francuskie
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1940–1945 – odznaczenie belgijskie
• Odznaka Pamiątkowa 2 Pułku Pancernego
• Odznaka Pamiątkowa 16 Brygady Pancernej „Smok”
• Odznaka Pamiątkowa „Krzyż 1 Dywizji Pancernej”
• Odznaka Grunwaldzka
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego
• Brązowa Odznaka „Zasłużony Działacz LOK”
• Srebrna Odznaka Polskiego Związku Piłki Nożnej
• Złota Odznaka Honorowa Polskiego Związku Piłki Nożnej
• Odznaka „100-lecia Sportu Polskiego”
• Złota Odznaka „Za zasługi dla województwa włocławskiego”
• Złota Odznaka za zasługi położone w rozwoju sportu i wychowania fizycznego Federacji Sportowej „SPARTA”
• Honorowa Odznaka Okręgowego Związku Piłki Nożnej we Włocławku
• Złota Odznaka Honorowa Okręgowego Związku Piłki Nożnej w Koninie
• Jubileuszowa Odznaka 50-lecia Bydgoskiego Związku Piłki Nożnej
• Złota Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury Fizycznej”
• Srebrna Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury Fizycznej”
• Odznaka Prezydium Miejskiej Rady Narodowej we Włocławku „Za zasługi dla rozwoju miasta”

Bibliografia

• Ryszard Jarzembowski: Włocławski sport. Włocławskie Towarzystwo Naukowe, 1992.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik Oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w wojsku polskim 1935–1939. Warszawa: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2003. ISBN 978-83-7188-691-1.
• Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych z lat 1920–1937. [dostęp 2018-02-24].
• Zbigniew Gnat-Wieteska: 1 Pułk Strzelców Konnych 1806–1944. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen, 1995. ISBN 83-11084-15-7.
• Przegląd Kawaleryjski. [dostęp 2018-03-03].
• Juliusz S. Tym, Zbigniew Lalak: Śladami polskich gąsienic 1939–1947. Polskie oddziały pancerne na Zachodzie. 2 Pułk Pancerny. T. 3. Warszawa: Edipresse – Kolekcje Sp. z o.o., 2014. ISBN 978-83-7989-102-3.
• Lista żołnierzy odznaczonych zestawiona przez płk. dypl. Antoniego Grudzińskiego. [dostęp 2018-02-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
• Zrzeszenie Kół Oddziałowych Broni Pancernej: Komunikat Informacyjny Zrzeszenia Kół Oddziałowych Broni Pancernej. Londyn: Z.K.O.Br.Panc., 1984.Sprawdź autora:1.
• Rajmund Szubański: Szkoła Podchorążych Broni Pancernych 1936–1939. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1993. ISBN 83-85621-31-8.
• Mieczysław Wojciechowski: Zasłużeni dla Włocławka (XIII–XX wiek) pod redakcją Mieczysława Wojciechowskiego. Włocławek: Włocławskie Towarzystwo Naukowe, 1991. ISBN 83-85289-00-3.
• Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza: Nr 228 z dnia 24 września 1973. Londyn: 1973.Sprawdź autora:1.
• Tadeusz Sławiński: W żołnierskiej służbie. Włocławek: Włocławskie Towarzystwo Naukowe, 2005. ISBN 83-60150-03-6.
• Praca zbiorowa żołnierzy 2 Pułku Pancernego: 2 Pułk Pancerny. Hanower: Wydawnictwo Polskiego Związku Wychodźctwa Przymusowego, 1946.Sprawdź autora:1.
• Bydgoski OZPN: 50 lat pomorskiego piłkarstwa. Bydgoszcz: BOZPN, 1972.Sprawdź autora:1.
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].