Wikipedia

Edward Mosberg

polski Żyd ocalony z holokaustu

Edward „Ed” J. Mosberg (ur. 6 stycznia 1926 w Krakowie, zm. 22 września 2022 w Nowym Jorku[1]) – polski Żyd ocalały z Holokaustu.

Edward Mosberg
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

6 stycznia 1926
Kraków

Data i miejsce śmierci

22 września 2022
Nowy Jork

Narodowość

polska

Małżeństwo

Cesia Storch

Dzieci

trzy córki

Odznaczenia
Krzyż Wielki Orderu Zasługi RP Krzyż Komandorski Orderu Zasługi RP
Multimedia w Wikimedia Commons

Życiorys

edytuj

Urodził się 6 stycznia 1926 w Krakowie w rodzinie żydowskiej jako syn Leisera Mosberga (ur. 1887) i Beili z domu Blumenkranz (ur. 1893)[2][3][4]. W tym mieście dorastał w okresie II Rzeczypospolitej[3].

Podczas II wojny światowej, wkrótce po tym jak jego ojciec został zatrzymany na ulicy i prawdopodobnie zastrzelony przez Niemców, Edward Mosberg we wrześniu 1941 został osadzony w getcie krakowskim wraz z bliskimi (m.in. z dziadkami, matką i dwiema siostrami)[5][4]. Po likwidacji getta został przeniesiony do obozu koncentracyjnego Plaszow[3][4]. Tam pracował w biurze komendanta tego obozu, Hauptsturmführera SS Amona Götha[3]. Następnie przeniesiony na ziemie austriackie był robotnikiem przymusowym w obozie KL Mauthausen-Gusen i w fabryce Hermanna Göringa w Linzu[3]. W okresie uwięzienia nosił numer numer obozowy 85454[3]. U kresu wojny, 5 maja 1945 trafił do jaskini, mającej zostać zniszczoną ładunkami dynamitu, do czego ostatecznie nie doszło[3]. Łącznie w trakcie wojny śmierć poniosło 16 członków jego rodziny, w tym dziadkowie w obozie zagłady w Belzec, a matka i siostry w Auschwitz-Birkenau[3].

Po wojnie początkowo nadal mieszkał w Krakowie[3]. W drugiej połowie lat 40. jego żoną została Cesia Storch (także przeżyła niemiecki obóz koncentracyjny, była osadzona z siostrami E. Mosberga)[3][4]. Oboje w 1951 wyemigrowali do Stanów Zjednoczonych[3][4]. Tam zamieszkali w nowojorskim Harlemie, potem osiedli w hrabstwie Union w stanie New Jersey[2][6][4]. Mieli trzy córki, w tym Charlotte[3][4]. W USA Edward Mosberg pracował w różnych zawodach, ostatecznie związał się z branżą deweloperską[4]. Posiadał obywatelstwo polskie i amerykańskie[7].

Uczestniczył w uroczystościach upamiętniających w byłych obozach koncentracyjnych (np. w Mauthausen, wielokrotnie w Marszu Żywych w Auschwitz[8][9]) celem zaświadczenia o przeszłości[6][10]. Został także działaczem na rzecz poprawy stosunków polsko-żydowskich oraz upowszechniania wiedzy o holokauście[4][4]. Zaangażował się w działalność Fundacji Shoah oraz From the Depths[11]. Został patronem Odznaczenia From the Depths dla Sprawiedliwych[4]. Wystąpił w produkcji filmowej pt. Destination Unknown z 2017, przedstawiającej historię holocaustu[6][3]. Zdjęcie przedstawiające Edwarda Mosberga, wraz z wnuczką zapalającego pochodnię pamiątkową w czasie Marszu Żywych w Auschwitz-Birkenau, zostało wydrukowane na okładce albumu pt. Świadkowie: Światło pamięci niosą następne pokolenia autorstwa Eliego Rubensteina, wydanego w wersji polskojęzycznej w 2018.

Wielokrotnie bronił Polski przed fałszywymi oskarżeniami o jej udział w Holokauście lub antysemityzm.[12][13][14]

Zmarł w nocy z 21 na 22 września 2022 w Nowym Jorku[1][15].

Odznaczenia

edytuj

Postanowieniem prezydenta RP Andrzeja Dudy z 27 kwietnia 2019 został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej za wybitne zasługi w rozwijaniu polsko-żydowskiego dialogu, za upowszechnianie wiedzy o roli Polaków w ratowaniu Żydów[16][7], a w 2022 Krzyżem Wielkim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej w uznaniu wybitnych zasług w działalności na rzecz dialogu polsko–żydowskiego i rozwijaniu współpracy między narodami, za pielęgnowanie pamięci i popularyzowanie prawdy o Holokauście[17][18].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Anna Kruszyńska, Nie żyje ocalały z Holokaustu Edward Mosberg [online], PAP, 22 września 2022 [dostęp 2022-09-22] (pol.).
  2. ↑ a b Edward Mosberg. sejm-wielki.pl. [dostęp 2019-08-15].
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m Nick Hasted: Destination Unknown: Holocaust survivor Ed Mosberg on life in concentration camps and building a new life in the US. independent.co.uk, 2017-06-14. [dostęp 2019-08-15]. (ang.).
  4. ↑ a b c d e f g h i j k Odznaczenia From the Depths dla Sprawiedliwych im. Edwarda Mosberga. mkidn.gov.pl, 2018-08-19. [dostęp 2019-08-15].
  5. ↑ Plaszow Concentration Camp Survivor Edward Mosberg Shares His Heartbreaking Holocaust Testimony. historyanswers.co.uk, 2017-06-14. [dostęp 2019-08-15]. (ang.).
  6. ↑ a b c About. destinationunknownmovie.com. [dostęp 2019-08-15]. (ang.).
  7. ↑ a b Prezydent uhonorował Edwarda Mosberga. 2019-05-01. [dostęp 2019-08-15].
  8. ↑ Cnaan Liphshiz: Survivor Ed Mosberg, 93, is braving cancer to march at Auschwitz, perhaps for the last time. jta.org, 2019-05-01. [dostęp 2019-08-15]. (ang.).
  9. ↑ Aleksander Gurgul: Marsz Żywych przeszedł drogą śmierci z Auschwitz. krakow.wyborcza.pl, 2016-05-05. [dostęp 2019-08-15].
  10. ↑ Nowy Jork. Uroczystość z okazji 100. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości. 2018-09-24. [dostęp 2019-08-15].
  11. ↑ Edward Mosberg: Ocalałem. Moim obowiązkiem jest mówić światu o Holokauście. tvp.info, 2019-05-02. [dostęp 2019-08-15].
  12. ↑ Nie żyje Edward Mosberg. Ocalały z holokaustu polski Żyd miał 96 lat [online], plus.gazetawroclawska.pl, 22 września 2022 [dostęp 2024-01-27] (pol.).
  13. ↑ Edward Mosberg: Izrael nie ma lepszego przyjaciela niż Polska [online], Onet Wiadomości, 2 maja 2019 [dostęp 2024-01-27] (pol.).
  14. ↑ Israel Kac mówił, że Polacy "wyssali antysemityzm z mlekiem matki". Mosberg nazywa go "głupim idiotą" [online], gazetapl, 2 maja 2019 [dostęp 2024-01-27] (pol.).
  15. ↑ Nie żyje Edward Mosberg, polski Żyd ocalały z Holokaustu [online], tvp.info, 22 września 2022 [dostęp 2022-09-22] (pol.).
  16. ↑ M.P. z 2019 r. poz. 562.
  17. ↑ M.P. z 2022 r. poz. 1156
  18. ↑ Pożegnanie Edwarda Mosberga. prezydent.pl, 22 września 2022. [dostęp 2022-09-24].
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Edward_Mosberg&oldid=73160048”