Eardwulf z Nortumbrii
Eardwulf z Nortumbrii, Eardulfus, Eard, Ardwulfus – władca anglosaskiego królestwa Nortumbrii od roku 796 do 806, kiedy został obalony i wygnany.
| Król Nortumbrii | |
| Okres | |
|---|---|
| Koronacja | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Dane biograficzne | |
| Data urodzenia | |
| Data śmierci |
po 808 |
| Miejsce spoczynku | |
| Ojciec |
Eardwulf |
| Dzieci | |
Źródła informacji
edytujNajcenniejszym źródłem informacji na temat Eardwulfa są listy mnicha Alkuina, których adresatami są zarówno Eardwulf, jak i mercyjski patrycjusz Osbert oraz obalony wcześniej król Nortumbrii, Osbald. Szersze tło wydarzeń politycznych w państwach anglosaskich znane jest z wymiany listów między królem Franków Karolem Wielkim a papieżem Leonem III.
Pochodzenie
edytujNiewiele wiadomo o pochodzeniu Eardwulfa. Należał do arystokracji Nortumbrii. W 790 roku pełnił funkcję ealdormana[1]. Był również athelingiem, czyli potencjalnym konkurentem króla Etelreda I do tronu. Z kolei Symeon z Durham w swojej kronice zapisał, że ojciec Eardwulfa miał również na imię Eardwulf i że obu przysługiwał tytuł dux. Może to wskazywać, że Eardwulf był potomkiem syna króla Edwulfa – Eanwine’a, zabitego w 740 roku na rozkaz króla Eadberta. Z drugiej strony w liście Alkuina wysłanym w 797 roku do Kentu autor ubolewał, iż nowi władcy Nortumbrii i Mercji (Eardwulf i Offa) nie pochodzą ze starych dynastii królewskich[2]. Pochodzenie Eardwulfa nie jest więc pewne.
Życiorys
edytujZamach na życie Eardwulfa
edytujPo raz pierwszy imię Eardwulfa pojawia się w źródłach pod rokiem 790. Symeon z Durham relacjonuje, że w tym roku król Etelred I pojmał Eardwulfa i uwięził w Ripon[3]. Rozkazał zabić Eardwulfa, jednak zamach się nie powiódł i uznanego za martwego porzucono go przed bramą tamtejszego klasztoru[4]. Mnisi zaopiekowali się ciałem i złożyli je w kościele, odprawiając nad nim modły. Według legendy po północy Eardwulf został znaleziony żywy w kaplicy. W swym liście do Eardwulfa Alkuin stwierdza, że uniknął on śmierci na skutek cudu[5].
Nieznane są losy Eardwulfa po jego ocaleniu. W tym czasie Etelred uporał się z pozostałymi athelingami: na jego rozkaz zginęli obaj synowie Elfwalda I – Elf i Elfwine, a kiedy Osred II (wcześniej zdetronizowany, postrzyżony i zmuszony do wstąpienia do klasztoru) spróbował odzyskać tron, również stracił życie. 18 kwietnia 796 roku sam Etelred padł ofiarą spisku możnych i został zamordowany. Po jego śmierci zapanowała anarchia, którą wykorzystał ealdorman Osbald, przejmując władzę. Został jednak zdetronizowany po 27 dniach rządów i zmuszony do ucieczki do Piktów.
Objęcie władzy
edytuj14 maja 796 roku królem Nortumbrii został Eardwulf. Kronika anglosaska podaje, że został koronowany 26 maja w katedrze York Minster przez Eanbalda I, arcybiskupa Yorku, oraz biskupów: Etelberta z Hexham, Beadwulfa z Whithorn i Hygebalda z Lindisfarne[5][6][7]. Uroczysta koronacja miała nie tylko być wyrazem poparcia dla króla ze strony duchowieństwa, ale również uprawomocnić jego potomków na tronie, co nie było bez znaczenia w szarpanej konfliktami dynastycznymi VIII-wiecznej Nortumbrii[6].
W momencie objęcia władzy Eardwulf był żonaty. Żona, nieznana z imienia, urodziła mu syna, Eanreda. Wkrótce po koronacji król porzucił ją jednak, biorąc sobie konkubinę, co wyrzucał mu Alkuin w swym liście, ostrzegając jednocześnie, że może przez to stracić królestwo jak jego poprzednicy, gdyż naraził się na gniew Boga[2].
Wewnętrzne konflikty dynastyczne
edytujNiedługo po koronacji Eardwulfa zmarł arcybiskup Eanbald I. Jego następca, Eanbald II, nie należał do zwolenników króla[2]. – nawet Alkuin zauważał ze zdziwieniem poparcie, jakiego arcybiskup udzielał wrogom Eardwulfa[1]. Najgroźniejszym przeciwnikiem Eardwulfa był jednak ealdorman Wada, jeden z przywódców spisku, który obalił Etelreda[2][5]. Jest prawdopodobne, że Wada nie chciał władzy dla siebie, a jedynie był przedstawicielem stronnictwa popierającego przywrócenie na tron Osbalda. 2 kwietnia 798 roku Eardwulf pokonał Wadę na Billington Moor, w pobliżu Whalley. Przegrany udał się na wygnanie do Mercji. W tym samym roku Alkuin napisał list do Osbalda, przebywającego w klasztorze. Odwodził go od ulegania ambicjom politycznym i podejmowania kolejnych interwencji w Nortumbrii oraz zachęcał do poświęcenia się Bogu. Osbald najwyraźniej wziął sobie rady przyjaciela do serca, gdyż aż do swej śmierci w 799 roku pełnił funkcję opata[8].
Stronnictwo popierające Osbalda nie było jedynym, z którym musiał się zmierzyć Eardwulf, aby zachować tron. Kolejnym athelingiem, który upomniał się o swe prawa, był ealdorman Moll[2][5], prawdopodobnie krewny Etelreda, którego ojcem był Etelwald Moll. Został zabity na rozkaz Eardwulfa w 799 roku[2]. Rok później stronicy króla zabili innego potencjalnego rywala władcy – Alkmunda, syna króla Alhreda[2][9][5]. Alkmund został uznany za męczennika i otoczony kultem w Derby, w Mercji.
Konflikt z Mercją
edytujW 801 roku Eardwulf stanął na czele armii i skierował się przeciw królowi Mercji, Coenwulfowi[2], który udzielił schronienia jego wrogom (prawdopodobnie powiązanym z królem Etelredem I, żonatym z mercyjską księżniczką Elfledą, krewną Coenwulfa)[5]. Wojna nie wybuchła, gdyż ostatecznie Coenwulf ustąpił i doszło do zawarcia porozumienia[10] dzięki mediacji biskupów obu królestw[5].
Sytuacja gospodarcza Nortumbrii
edytuj
Po rozwiązaniu konfliktu z Mercją, Eardwulf mógł skupić się na sytuacji wewnętrznej. Nie zachowały się żadne źródła pisane, które pozwalałyby ocenić jego panowanie. Zazwyczaj w takiej sytuacji historycy sięgają po pomoc do znalezisk archeologicznych. Szczególnie pomocne w analizie gospodarki państw anglosaskich pod rządami kolejnych królów jest badanie bitych na ich rozkaz monet, a zwłaszcza zawartości w nich srebra. Do 1990 roku nie znano żadnych monet Eardwulfa, co interpretowano jako znak niestabilności gospodarczej Nortumbrii pod jego rządami i osłabienie królewskiego skarbca. Przyczyną tego stanu mogła być konieczność płacenia daniny na rzecz dominujących królów Mercji, Offy i Coenwulfa, lub też konieczność zmagania się z atakami wikingów w latach 90. VIII wieku[11]. W 1990 roku zidentyfikowano dwie monety Eardwulfa, liczba ta jest jednak znikoma w porównaniu do monet innych królów. Dopiero jego syn Eanred rozkazał wybić znaczną liczbę nowych monet[12].
Detronizacja i wygnanie
edytujW roku 806 doszło do zamachu stanu, w wyniu którego Eardwulf został zdetronizowany. Nieznane są okoliczności tych wydarzeń, ale korespondencja między Karolem Wielkim a papieżem Leonem III sugeruje, iż zamieszany był w nie Coenwulf z Mercji[9]. Kolejnym władcą Nortumbrii został Elfwald II.
Podobnie jak wielu wcześniejszych władców, Eardwulf po obaleniu zdecydował się na ucieczkę z kraju[13], przy czym (w przeciwieństwie do poprzedników związanych z klasztorem Lindisfarne, chroniących się u Piktów) zdecydował się udać do kraju Franków, gdzie przebywał jakiś czas na dworze Karola Wielkiego[5]. W kronice Annales Lindesfarnenses znajduje się zapis, iż na wygnaniu poślubił córkę Karola Wielkiego[14]. Znane są związki wszystkich legalnych dzieci Karola, ale możliwe, że Eardwulf poślubił córkę z nieprawego łoża[14]. Wiadomo również, że zdecydował się odbyć pielgrzymkę do Rzymu[5].
Ponowne panowanie?
edytujPod eskortą wysłanników papieskich i zbrojnych Karola Wielkiego Eardwulf powrócił do Nortumbrii[14]. Źródła frankijskie relacjonują, iż ponownie rządził Nortumbrią[15], ale zachowane źródła anglosaskie tego nie potwierdzają[14]. Historycy spierają się, czy następcą Elfwalda został Eardwulf[potrzebny przypis] czy też jego syn Eanred[potrzebny przypis]. Jeśli ponownie zasiadał na tronie, to jego panowanie rozpoczęło się w 808 roku i trwało do 811/820[potrzebny przypis] lub nawet do około 830 roku[potrzebny przypis].
Śmierć i miejsce spoczynku
edytujNieznana jest data śmierci Eardwulfa. Część historyków identyfikuje go jako świętego Hardulfa, pochowanego w mercyjskim opactwie w Breedon on the Hill[5]. Znajduje się tam królewski kościół poświęcony Najświętszej Maryi Pannie i św. Hardulfowi. Jest to jednak kontrowersyjna hipoteza, której dotąd nie udowodniono bez żadnych wątpliwości.
Przypisy
edytuj- ↑ a b Yorke 2009 ↓, s. 133.
- ↑ a b c d e f g h Kirby 2000 ↓, s. 132.
- ↑ Symeon, A.D.790, s. 455.
- ↑ Yorke 2009 ↓, s. 127.
- ↑ a b c d e f g h i j Williams, Smyth i Kirby 1991 ↓, s. 119.
- ↑ a b Kirby 2000 ↓, s. 131.
- ↑ Kronika Anglosaska, A.D.796.
- ↑ Kirby 2000 ↓, s. 131–132.
- ↑ a b Yorke 2009 ↓, s. 135.
- ↑ Yorke 2009 ↓, s. 169.
- ↑ Yorke 2009 ↓, s. 138.
- ↑ Medieval European Coinage.
- ↑ Kronika Anglosaska, A.D.806.
- ↑ a b c d Yorke 2009 ↓, s. 136.
- ↑ Kronika Annales Regni Francorum.
Bibliografia
edytuj- Prosopography of Anglo-Saxon England: Eardwulf
- Barbara Yorke: Królowie i królestwa Anglii w czasach Anglosasów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009. ISBN 978-83-01-16169-9.
- Symeon z Durham: The historical works of Simeon of Durham, tr., with preface and notes, by J. Stevenson. Oxford University, 1855.
- D.P. Kirby: The earliest English kings. Routledge, 2000. ISBN 978-0-415-24210-3.
- Ann Williams, Alfred P. Smyth, D.P. Kirby: A biographical dictionary of dark age Britain: England, Scotland, and Wales, c. 500-c. 1050. Routledge, 1991. ISBN 1-85264-047-2.
- Philip Grierson, Mark Blackburn: Medieval European Coinage: Volume 1, The Early Middle Ages (5th-10th Centuries). Cambridge University Press, 2007. ISBN 0-521-03177-X.