Działania specjalne

Działania specjalne to pojęcie stosowane w przypadku przedsięwzięć o charakterze wojskowym. Operacja specjalna to odpowiednik stosowany w przypadku przedsięwzięć cywilnych służb specjalnych.

Angielskie tłumaczenie to clandestine operation.

Początki operacji specjalnych

Eugène-François Vidocq – twórca Brygad Bezpieczeństwa

1. Major Robert Rogers w 1756 roku. Rangersi Robertsa, biorący udział w wojnie z Francuzami i Indianami, są klasycznym przykładem oddziałów specjalnych walczących z rdzennymi żołnierzami. Kamuflowali się, zabierali broń i prowadzili wojnę partyzancką (m.in. cichy patrol i atak z zaskoczenia).
2. Utworzenie w 1812 r. Brygady Bezpieczeństwa (fr. Brigade de Sûreté) we francuskiej policji. Jej twórca, Eugène-François Vidocq, zastosował metodę polegającą na wnikaniu w środowiska przestępcze, zbieraniu informacji i stosowaniu prowokacji. Nieodłącznym elementem tych działań był kamuflaż.
3. Techniki charakterystyczne dla operacji specjalnej wykorzystywano na długo przed powstaniem FBI, np. działalność detektywistyczna Pinkretona. „W Seymour, twierdzy bandy Reno, która 6 października 1866 r. dokonała pierwszego napadu na pociąg na zachodzie Ameryki, osiedlił się jeden z ludzi Pinkertona, Dick Winston, jako właściciel baru i z wolna zaprzyjaźnił się z bandą Reno. A potem wywabił Johna Reno na peron w Seymour w momencie, kiedy Allan Pinkerton i sześciu jego ludzi zajechało na stację małym pociągiem specjalnym. Pochwycono Johna Reno i pociąg z więźniem odjechał, zanim reszta bandy pojęła, co się stało”.

Działania specjalne

Działania specjalne - działania zmierzające do zniszczenia lub osłabienia potencjału władzy, gospodarki oraz potencjału związanego z obroną przeciwnika. Działania specjalne, zależnie od sił i środków oraz sposobów realizacji, dzielą się na partyzanckie, dywersyjne, sabotażowe, przeciwpartyzanckie i psychologiczne. Mogą być prowadzone na terytorium przeciwnika, terenach przez niego okupowanych lub administrowanych. Prowadzone są przez żołnierzy pododdziałów specjalnych, pododdziały wojny psychologicznej i partyzanckie (w Polsce; Wojska Specjalne realizują, bądź realizowały je w ramach Polskich Kontyngentów Wojskowych podczas MOOTW). Podczas działań specjalnych komandosi współpracują z żołnierzami wywiadu wojskowego, którzy wspierają ich zdobytymi informacjami i specjalistycznymi, specyficznymi umiejętnościami i wiedzą ekspercką.

Celem działań specjalnych może być: wsparcie obrony prowadzonej przez wojska konwencjonalne (głównie: lądowe, powietrzne, morskie), udzielanie pomocy wojskom walczącym na froncie zewnętrznym w wykonywaniu określonych działań operacyjno-strategicznych bądź stworzenie sprzyjających warunków polityczno-wojskowych w interesie polityczno-wojennym państwa, którego wojska prowadzą działania wojenne, uzyskanie efektu ważnego dla polityki państwa. Prowadzenie działań specjalnych wymaga: skrytości, umiejętności nieszablonowego działania i jego elastyczności, gwałtowności, zaskoczenia i mylenia przeciwnika.

Działania specjalne mogą polegać na:

• utrudnianiu przerzutu wojsk przeciwnika na front zewnętrzny, wiązaniu sił i środków przeciwnika na zapleczu, niszczeniu jego ważnych obiektów, urządzeń komunikacyjnych i systemu dowodzenia wojskami;
• dezorganizowaniu systemu logistycznego wojsk;
• niszczeniu lub unieruchamianiu środków produkcji, zakładów przemysłowych i sprzętu komunikacyjnego;
• niszczeniu głębokiego zaplecza;
• zdobywaniu, niszczeniu celów wysokiej wartości (ang. High-Value Target) ludzi, obiektów;
• tworzeniu i pogłębianiu chaosu w życiu gospodarczym i politycznym państwa;
• stosowaniu aktów terroru np. zamach (terroryzm);
• prowadzeniu rozpoznania specjalnego.
• prowadzeniu działań psychologicznych, wojny psychologicznej mających wpływ na postawy cywili i morale żołnierzy strony broniącej, ale i atakującej

Operacja specjalna

Operacje specjalne są prowadzone zarówno przez służby specjalne, jak i przez Policję.

W polskiej Policji w 1994 roku po utworzeniu Centralnego Biura Śledczego (obecnie Centralne Biuro Śledcze Policji) w jego strukturze wyodrębniono Zarząd Operacji Specjalnych.

Działania przydatne przy przeprowadzaniu operacji specjalnych

Typologia form czynności operacyjno-rozpoznawczych, które są podstawą przeprowadzania operacji specjalnych została zaproponowana przez J. Widackiego:

• wywiad – może być prowadzony w sposób jawny albo w sposób dyskretny (tajny);
• przetwarzanie danych – wykorzystywanie informacji zaczerpniętych z rozmaitych baz danych;
• kontrola operacyjna, w której skład wchodzi:
  1. podsłuch telefoniczny – polega na rejestrowaniu rozmów prowadzonych za pośrednictwem telefonii stacjonarnej lub komórkowej;
  2. podsłuch pomieszczeń – umieszczenie w określonym obiekcie mikrofonu i urządzenia transmitującego lub rejestrującego informację akustyczną;
  3. podgląd pomieszczeń – technika pokrewna do podsłuchu pomieszczeń, polega na podglądzie z użyciem jednej z technik telewizyjnych (otwór na obiektyw specjalnej kamery jest mniejszy niż ślad po ukłuciu szpilki);
  4. kontrola korespondencji – zapoznanie się przez funkcjonariuszy z treścią lub zawartością przesyłki;
• obserwacja – działanie polegające na tajnym śledzeniu osoby, celem udokumentowania i rozpoznania jej zachowań;
• prowokacja policyjna (zakup kontrolowany) – złożenie określonej, podejrzewanej o popełnienie przestępstwa osobie propozycji nabycia, przejęcia lub sprzedaży przedmiotów pochodzących z przestępstwa, ulegających przepadkowi lub takich, których wytwarzanie, posiadanie czy obrót nimi jest zakazany;
• przesyłka (dostawa) niejawnie kontrolowana – służba policyjna nadzoruje ruch zakazanych lub pochodzących z przestępstwa przedmiotów aby stwierdzić tożsamość uczestników przestępstwa;
• „przykrycie” – stworzenie ściśle zakonspirowanej sytuacji organizacyjnej, kamuflującej zainteresowanie służby policyjnej lub specjalnej określonym celem, np. wprowadzenie policjanta do gangu;
• legalizacja – dostarczanie funkcjonariuszowi tożsamości niezgodnej z rzeczywistością;
• tajni informatorzy – osoba tkwiąca w środowisku przestępczym, która przekazuje informacje służbom.

Dodatkowo można wyróżnić kombinację operacyjną, która łączy w sobie kilka typów czynności operacyjno-rozpoznawczych. Kombinacja operacyjna to zaplanowane i przygotowane przedsięwzięcie realizowane przy użyciu pozostałych metod pracy operacyjnej, wykorzystujące błędne przeświadczenie osób, przeciwko którym jest skierowane, co do faktycznego znaczenia zaangażowanych zdarzeń oraz osób w nich występujących, służące osiągnięciu celów pracy operacyjnej. Jest to przedsięwzięcie uprzednio zaplanowane i ukierunkowane na osiągnięcie celów związanych z realizacją funkcji wykrywczych i dowodowych.

Cele operacji specjalnej

Ogólne cele operacji specjalnej mieszczą się w celach czynności operacyjno-rozpoznawczych. Te ostatnie zostały wyróżnione przez J. Gołębiewskiego następująco: ustalanie źródeł dowodowych w postępowaniu karnym, ustalanie składów osobowych grup przestępczych, ujawnianie przestępstw, umożliwienie zatrzymywania sprawców, ustalanie miejsc ukrywania się osób poszukiwanych przez organy ścigania, miejsc pobytu osób zaginionych oraz miejsc przetrzymywania osób uprowadzonych.

Typy operacji specjalnych

Zaproponowana przez W. Jasińskiego typologia przedstawia się w następujący sposób:

• operacje infiltracyjne – są one przeprowadzane, gdy nie ma innych możliwości wykrycia sprawców W tej sytuacji operacyjnej nie ma żadnych możliwości uzyskania dowodów;
• operacje zakupów kontrolowanych – eksponuje się tu funkcję dowodową. Odbywa się to przez przyjęcie pieniędzy, które mają być wymienione lub uczestniczenie w sprzedaży nieruchomości lub mienia ruchomego za fundusze nielegalne;
• operacje specjalne polegające na kontrolowanym wręczeniu lub przyjęciu korzyści majątkowej;
• operacje maskujące – są to operacje, które służą przygotowaniu bazy dla następnych operacji. Ich celem jest maskowanie działań służb policyjnych oraz przy[1]gotowanie legendy dla policjantów działających pod przykryciem. Mogą one być wykorzystywane w innych przedsięwzięciach.

W powyższej typologii należy zwrócić uwagę na punkt drugi oraz punkt trzeci, które zasadniczo dotyczą tej samej czynności, ale powinny być odróżnione od siebie na podstawie regulacji ustawowych.

Zasady prowadzenia operacji specjalnych

• Tajność – obowiązek zachowania tajemnicy podejmowanych działań, ewentualne odstępstwa mogą być uzasadnione wymogami proceduralnymi lub określonymi względami taktycznymi.
• Organizacja walki – dyrektywa skutecznego działania, którego granice wyznacza nie tylko prawo, lecz także etyka zawodowa.
• Subsydiarność – inicjowanie operacji specjalnych jest zasadne wówczas, gdy nie istnieją lub zostały wyczerpane inne możliwości działań wykrywczych i dowodowych.
• Planowanie operacji specjalnych – obejmuje wszystkie poszczególne elementy operacji specjalnej, takie jak: dotarcie do rozpracowywanej grupy i jej najbliższego otoczenia, taktyka zabezpieczenia policjantów działających pod przykryciem, całokształt spraw związanych z maskowaniem policjantów pod przykryciem (scenariusze „awaryjne”, modyfikacja legendy itd.), finansowanie kolejnych etapów operacji, wykorzystywanie materiałów uzyskanych w toku ich przeprowadzania na potrzeby postępowania karnego, rozłożenie odpowiedzialności za poszczególne czynności lub całą operację specjalną.

Zobacz też

• Grupa Wawelberg
• Siły specjalne Sił Zbrojnych PRL
• Wojska Specjalne

Bibliografia

• pod red. Marian Laprus: Leksykon wiedzy wojskowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1979, s. 104.
• Stanisław Koziej: Teoria sztuki wojennej. Warszawa: „Bellona”, 1993. ISBN 83-11-08264-2. Brak numerów stron w książce
• AAP-6: Słownik terminów i definicji NATO [online], wcnjk.wp.mil.pl, s. 347 [zarchiwizowane z adresu 2013-07-17] .

Linki zewnętrzne

• Vademekum elewa