Dow Ber Meisels
Dow (Dov, Dob) Ber (Beer, Berisz, Berush) Meisels (ur. 1798 w Szczekocinach, zm. 15 lutego 1870 w Warszawie) – rabin (krakowski, następnie warszawski), przedsiębiorca, polityk. Opowiadał się za udzielaniem poparcia przez Żydów Polakom walczącym z Rosjanami, sympatyzował z powstaniami narodowowyzwoleńczymi.
.jpg)
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Miejsce pochówku | |
| Naczelny rabin Warszawy | |
| Okres sprawowania |
1856–1870 |
| Naczelny rabin Krakowa | |
| Okres sprawowania |
1832–1856 |
| Wyznanie | |
Życiorys
edytujUrodził się w Szczekocinach. Potem wraz z rodzicami zamieszkał w Kamieńcu Podolskim, w którym jego ojciec pełnił funkcję rabina (Dow Ber kształcił się u niego). W 1820 roku Dow Ber Meisels ożenił się i wraz z żoną wyjechał do Krakowa, gdzie razem z teściem założył spółkę handlową oraz bank z Bornsteinem i Halbersteinem[1]. Działalność tę prowadził także w późniejszym czasie, m.in. dostarczając broń dla walczących w powstaniu listopadowym.
Od 1832 roku był naczelnym rabinem krakowskim, brał także udział w powstaniu krakowskim w 1846 roku. W tym czasie był w ciągłym sporze z Senatem Wolnego Miasta Krakowa, walcząc o zniesienie przepisów dyskryminujących Żydów. Kiedy miasto stało się częścią Austrii, rabin zaangażował się jeszcze bardziej w politykę. W 1848 roku wydał odezwę do Żydów polskich, w której wzywał ich do poparcia dążeń uczestników Wiosny Ludów. W tym samym roku został wybrany do parlamentu austriackiego oraz do rady miejskiej Krakowa.
W 1856 roku Meisels został nadrabinem w Warszawie, dzięki poparciu działaczy i zwolenników ruchu asymilacyjnego. Od tego czasu w synagogach warszawskich wzywał po polsku do jedności Żydów z Polakami w walce wyzwoleńczej. Meisels używał tytułu rabin krakowski zamieszkały w Warszawie, gdyż, pomimo że Warszawa była wówczas największym skupiskiem żydowskim w Europie, pozycja Krakowa w hierarchii religijnej była wyższa.
W 1861 roku nakazał zamknięcie synagog warszawskich, na znak solidarności z duchowieństwem katolickim, które zamknęło kościoły po zbezczeszczeniu ich przez Kozaków rozbijających pochody niepodległościowe. Podobnie uczynili rabini Izaak Kramsztyk i Markus Jastrow. Uczestniczył w pogrzebie pięciu poległych 2 marca 1861, który przeistoczył się w demonstrację solidarności różnych stanów społeczeństwa Królestwa Kongresowego. Za udział w tej manifestacji społeczno-politycznej został aresztowany. Osadzono go w Cytadeli Warszawskiej.
Kiedy wybuchło powstanie styczniowe w 1863 roku, został zmuszony przez władze carskie do opuszczenia Królestwa Polskiego. Przebywał m.in. w Wiedniu. Po kilku latach pozwolono mu wrócić, ale od tego czasu jego działalność była ściśle kontrolowana.
Zmarł 15 lutego 1870 w Warszawie[2][a]. Pogrzeb odbył się 16 lutego 1870[3]. Uroczystość przerodziła się w manifestację polsko-żydowskiej jedności przeciw carskiej Rosji. Ciało rabina zostało pochowane na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie (kwatera 1, rząd 6)[4][5].
Upamiętnienie
edytuj- Ulica Rabina Meiselsa w Krakowie. 16 marca 2024 przy tej ulicy odbyła się zorganizowana przez Stowarzyszenie FestivALT pierwsza edycja Święta Meiselsa[6].
- W 1933 jego imieniem nazwano ulicę w Warszawie[7], jednak nie ona została odtworzona w nowej siatce ulic po 1945[8]. W 2021 jego imieniem ponownie nazwano ulicę na Muranowie[9].
- We Lwowie do 1939 roku istniała ulica Meiselsa ciągnąca się wzdłuż Starego Cmentarza Żydowskiego od ulicy Kleparowskiej do ulicy Szpitalnej[10]. Obecnie to ul. Browarna.
Uwagi
edytuj- ↑ Odnośnie daty śmierci istnieją w literaturze wątpliwości: Kroszczor podał ogólnie 1879, Przysuskier 1869, Polski Słownik Biograficzny 1870, zaś baza nagrobków cmentarza żydowskiego 20 lutego 1870
Przypisy
edytuj- ↑ Meisels Beer [online], encyklopediakrakowa.pl [dostęp 2024-10-07].
- ↑ Artur Goldstadt. Rocznica rabina-patrjoty. „Kurjer Poranny”. Nr 66, s. 3, 7 marca 1930.
- ↑ Kurjerek. „Dziennik Warszawski”. Nr 29, s. 279, 5 (17) lutego 1870.
- ↑ Grób Dow Bera Meiselsa w bazie danych Cmentarza Żydowskiego przy ul. Okopowej w Warszawie.
- ↑ Cmentarze m. st. Warszawy. Cmentarze żydowskie. Warszawa: Rokart, 2003. ISBN 83-916419-3-7.
- ↑ Klaudia Niewęgłowska: Święto Meiselsa na krakowskim Kazimierzu. To okazja, by poznać bliżej postać patrona ulicy, naczelnego rabina Krakowa. krakow.wyborcza.pl, 2024-02-29. [dostęp 2024-05-06].
- ↑ Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 341. ISBN 83-86619-97X.
- ↑ Tomasz Urzykowski: Po 80 latach Warszawa znów ma ulicę rabina Meiselsa. Żyda, który wspierał walkę Polaków o wolność. warszawa.wyborcza.pl, 1 października 2021. [dostęp 2021-10-06].
- ↑ Uchwała nr LIII/1651/2021 Rady miasta stołecznego Warszawy z dnia 26 sierpnia 2021 r. w sprawie nadania nazwy obiektowi miejskiemu w Dzielnicy Śródmieście m.st. Warszawy. [w:] Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego nr 7857 [on-line]. 8 września 2021. [dostęp 2021-10-06].
- ↑ Plan Miasta Lwowa, Lwów-Warszawa 1931, Książnica Atlas.
Bibliografia
edytuj- Alina Cała, Hanna Węgrzynek, Gabriela Zalewska, Historia i kultura Żydów polskich. Słownik, Warszawa 2000, s. 210.
- Barbara Olszewska, Hanna Szwankowska, Jerzy Waldorff, Umarli, znajomi, kochani – Powązki 1790–1990 w poezji i prozie, Warszawa 1990.
- Andrzej Żbikowski, Żydzi, Wrocław 2000, s. 89.
- Michał Galas, Mirosław Skrzypczyk (red.), Żydzi szczekocińscy. Osoby, miejsca, pamięć, Kraków – Budapeszt 2008, s. 145–188, 231–256.
- Henryk Kroszczor: Cmentarz Żydowski w Warszawie. Warszawa: PWN, 1983, s. 18–19. ISBN 83-01-04304-0.
- Stefan Kieniewicz i Marian Tyrowicz: Polski Słownik Biograficzny. T. 20. s. 387–388.
- Leon Przysuskier, Cmentarze żydowskie w Warszawie: przewodnik ilustrowany, Radom 1992, s. 16.
- Kupfer F., Ber Meisels i jego udział w walkach wyzwoleńczych narodu polskiego (1846, 1848, 1863-1864), Warszawa 1953.