Wikipedia

Dom im. Wojciecha Sawickiego w Warszawie

budynek w Warszawie

Dom im. Wojciecha Sawickiego – zabytkowy budynek znajdujący się przy ul. Zagórnej 3 w Warszawie.

Dom im. Wojciecha Sawickiego
w Warszawie
Zabytek: nr rej. 1492-A z 29 lipca 1991[1]
Ilustracja
Budynek od strony ul. Zagórnej (2022)
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

Warszawa

Adres

ul. Zagórna 3

Styl architektoniczny

secesja[2]

Rozpoczęcie budowy

1915

Ukończenie budowy

1915

Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, w centrum znajduje się punkt z opisem „Dom im. Wojciecha Sawickiegow Warszawie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Dom im. Wojciecha Sawickiegow Warszawie”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Dom im. Wojciecha Sawickiegow Warszawie”
52,226389°N 21,041292°E/52,226389 21,041292
Multimedia w Wikimedia Commons

Opis

edytuj

Dom został wzniesiony w 1915 z inicjatywy dyrektora Banku Handlowego w Warszawie Wojciecha Sawickiego z przeznaczeniem na sierociniec dla ubogich dzieci (przede wszystkim dziewcząt) z Powiśla[3][4]. Pierwotnie miał adres Zagórna 9[5][6], jego numer zmieniono po II wojnie światowej[7].

Secesyjny budynek przypominający wielkomiejską kamienicę został przykryty mansardowym dachem[2][4]. Trzy piętra i użytkowe poddasze zostały ujęte dwoma zryzalitowanymi pionami klatek schodowych[4]. Na fasadzie umieszczono zachowane do dzisiaj pamiątkowe tablice: z napisem Dom Imienia Wojciecha Sawickiego 1915 i z przedstawieniem Matki Boskiej Częstochowskiej[4].

Od 1919 w podarowanym przez Wojciecha Sawickiego magistratowi budynku mieściła się Szkoła Powszechna nr 29[5][8][9]. Była ona uważana za jedną z najlepszych szkół w mieście[10]. Dojeżdżali do niej uczniowie z innych dzielnic i spoza Warszawy[10], m.in. w latach 1930–1931 jej uczniem był Jan Bytnar (dojeżdżając z Piastowa)[11]. Obok budynku znajdowało się boisko szkolne[12].

W 1940 nieruchomość została zajęta przez zmotoryzowaną jednostkę Wehrmachtu[4].

W sierpniu 1944 w czasie powstania warszawskiego ulica Zagórna znalazła się na terenie opanowanym przez Polaków, a w budynku zorganizowano szpital powstańczy[8] (szpital polowy nr 2)[13][14]. Jego organizatorem i komendandantem był chirurg dr Jerzy Nowakowski[14]. 16 września 1944, w czasie pacyfikacji Czerniakowa, Niemcy wtargnęli do budynku, w którym znajdowało się ok. 200 rannych[15]. Chorych mogących chodzić oraz grupę ciężko rannych kobiet poprowadzono do al. Szucha, gdzie dokonano egzekucji młodych mężczyzn[16][17]. Spośród ok. 80 rannych, którzy pozostali w budynku[17], wielu zamordowano w piwnicach[15][18] oraz na rogu ulic Czerniakowskiej i Górnośląskiej[19]. W częściowo opróżnionym budynku urządzono szpital dla rannych Niemców[20].

Uszkodzony budynek przetrwał wojnę[21]. Po 1945 mieściły się tam kolejno: szkoła, Dom Dziecka nr 10, Instytut Badań nad Młodzieżą oraz Instytut Badań Problemów Młodzieży[7].

Od 1991 nieruchomość znajduje się w trwałym zarządzie Kancelarii Sejmu[4]. Mieści się w nim Biuro Ekspertyz i Oceny Skutków Regulacji[22] i Wydział Wydawnictwa Sejmowego Biura Komunikacji Społecznej[23]. W tym samym roku budynek został wpisany do rejestru zabytków[1].

W 2018 na działce przylegającej do nieruchomości od strony wschodniej i południowej powstał budynek hotelu Ibis Styles Warszawa Centrum[24].

Galeria

edytuj
  •  
    Sala gimnastyczna w Szkole Powszechnej nr 29 w latach 20. XX wieku
  •  
    Dom im. Wojciecha Sawickiego i hotel „Solec” (1983)
  •  
    Tablica informacyjna na ogrodzeniu od strony ul. Zagórnej
  •  
    Tablica na na fasadzie z wizerunkiem Matki Boskiej Częstochowskiej
  •  
    Tablica pamiątkowa na parterze budynku

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków (księga A) - stan na 30 czerwca 2024 roku. Woj. mazowieckie (Warszawa). [w:] Narodowy Instytut Dziedzictwa [on-line]. nid.pl. s. 62. [dostęp 2024-11-08].
  2. ↑ a b Juliusz A. Chrościcki, Andrzej Rottermund: Atlas architektury Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1977, s. 217.
  3. ↑ Małgorzata Omilanowska, Katarzyna Uchowicz: POW. Ilustrowany atlas architektury Powiśla. Warszawa: Fundacja Centrum Architektury, 2017, s. 10. ISBN 978-83-943750-8-9.
  4. ↑ a b c d e f Marek Czapelski: Gmachy Sejmu i Senatu. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2010, s. 111. ISBN 978-83-7666-062-2.
  5. ↑ a b Lech Królikowski: Szkolnictwo dawnej Warszawy od połowy XVII wieku do wybuchu drugiej wojny światowej. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2008, s. 583. ISBN 978-83-88477-81-2.
  6. ↑ Stanisław Komornicki: Na barykadach Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1964, s. 254.
  7. ↑ a b Zagórna 3. [w:] Biuro Analiz Sejmowych [on-line]. bas.sejm.gov.pl. [dostęp 2017-11-22].
  8. ↑ a b Bożena Wierzbicka: Sejm i Senat. Architektura i wnętrza. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 1997, s. 31. ISBN 83-7059-298-8.
  9. ↑ Ryszard Mączewski: Warszawa między wojnami. Łodź: Księży Młyn, 2009, s. 16. ISBN 978-83-61253-51-8.
  10. ↑ a b Jerzy Kasprzycki: Warszawa nieznana. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1982, s. 65.
  11. ↑ Barbara Wachowicz: Rudy, Alek, Zośka. Gawęda o bohaterach „Kamieni na szaniec”. Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2007, s. 61, 68. ISBN 978-83-7399-219-1.
  12. ↑ Ryszard Czugajewski: Na barykadach, w kanałach i gruzach Czerniakowa. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1970, s. 9.
  13. ↑ Maria Wiśniewska, Małgorzata Sikorska: Szpitale powstańczej Warszawy. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm, 1991, s. 168. ISBN 83-85249-04-4.
  14. ↑ a b Piotr Rozwadowski (red. nauk.): Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powstania Warszawskiego. Tom 2.. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona i Fundacja „Warszawa Walczy 1939–1945”, 2005, s. 58. ISBN 83-11-09261-3.
  15. ↑ a b Władysław Bartoszewski: 1859 dni Warszawy. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2008, s. 818. ISBN 978-83-240-1057-8.
  16. ↑ Maria Wiśniewska, Małgorzata Sikorska: Szpitale powstańczej Warszawy. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm, 1991, s. 169. ISBN 83-85249-04-4.
  17. ↑ a b Piotr Rozwadowski (red. nauk.): Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powstania Warszawskiego. Tom 2.. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona i Fundacja „Warszawa Walczy 1939–1945”, 2005, s. 59. ISBN 83-11-09261-3.
  18. ↑ Adam Borkiewicz: Powstanie warszawskie. Zarys działań natury wojskowej. Warszawa: Instytut wydawniczy PAX, 1969, s. 461.
  19. ↑ Ryszard Czugajewski: Na barykadach, w kanałach i gruzach Czerniakowa. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1970, s. 135, 138, 141.
  20. ↑ Ryszard Czugajewski: Na barykadach, w kanałach i gruzach Czerniakowa. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1970, s. 135, 137.
  21. ↑ Maciej Piekarski: Tak zapamiętałem. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 19879, s. 259. ISBN 83-06-00115-X.
  22. ↑ Dane teleadresowe. [w:] Biuro Ekspertyz i Oceny Skutków Regulacji Kancelarii Sejmu [on-line]. [dostęp 2024-04-29].
  23. ↑ Kontakt z Biurem Komunikacji Społecznej, Wydawnictwem Sejmowym. [w:] Biuro Komunikacji Społecznej Kancelarii Sejmu [on-line]. [dostęp 2024-04-29].
  24. ↑ Michał Wojtczuk. Prześpij się w Warszawie. „Gazeta Stołeczna”, s. 4, 8–9 grudnia 2018. 

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Dom_im._Wojciecha_Sawickiego_w_Warszawie&oldid=75180006”