Dom Bez Kantów
Dom Bez Kantów[2] – zwyczajowa nazwa budynku Funduszu Kwaterunku Wojskowego znajdującego się przy ul. Krakowskie Przedmieście 11 róg ul. Królewskiej w Warszawie[3].
 nr rej. 1521-A z 9 listopada 1992
| |
 Dom Bez Kantów od strony ulic Królewskiej i Krakowskiego Przedmieścia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Krakowskie Przedmieście 11/ ul. Królewska 2 |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt | |
| Inwestor | |
| Rozpoczęcie budowy | |
| Ukończenie budowy | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie Warszawy  | |
 52°14′28″N 21°00′55″E/52,241111 21,015278
| |
Opis
edytujModernistyczny budynek jest jednym z najlepszych przykładów tzw. warszawskiej szkoły architektonicznej[4]. Został wzniesiony w latach 1933–1935 w miejscu rozebranych dawnych Kuźni Saskich według projektu Czesława Przybylskiego, wybranego w zamkniętym konkursie[4]. Autorem konstrukcji był Stefan Bryła[4]. Budynek powstał z inicjatywy Ministerstwa Spraw Wojskowych w celu kwaterunku dla oficerów i żonatych podoficerów zawodowych. Inwestorem był Fundusz Kwaterunku Wojskowego. Cechował go wysoki standard wykończenia[4].
Przed 1939 rokiem na parterze budynku znajdowały się sklepy[5].
Zwyczajowa nazwa „dom Bez Kantów” związana jest z zaokrąglonymi narożami budynku[6]. Stanowiły one nawiązanie do sąsiedniego Hotelu Europejskiego[7]. Wiąże się z tym anegdota, według której nazwa budynku i jego kształt pochodzą od Józefa Piłsudskiego, który akceptując projekt miał odpowiedzieć: „tylko mi Panowie budować bez kantów” – mając na myśli machlojki finansowe. Projektanci Czesław Przybylski i Stefan Bryła dosłownie zrozumieli słowa marszałka i wybudowali gmach o zaokrąglonych narożnikach. Do dziś warszawiacy nazywają budynek „domem bez kantów”[8][1].
Budynek ma szesnastoosiową elewację od strony ul. Królewskiej, piętnastoosiową fasadę od strony Krakowskiego Przedmieścia oraz pięcioosiową elewację od strony ul. Tokarzewskiego-Karaszewicza[9]. Wzdłuż ul. Królewskiej i Krakowskiego Przedmieścia powstały arkadowe podcienia w związku z poszerzeniem tej pierwszej ulicy do 28 metrów[4].
Budynek przetrwał II wojnę światową. Na niektórych ścianach widoczne są ślady kul[9].
W 1992 dom Bez Kantów został wpisany do rejestru zabytków[10].
W 2019 budynek przeszedł kompleksowy remont elewacji zewnętrznych; pracom konserwatorskim zostały wtedy również poddane zachowane ślady kul z okresu II wojny światowej znajdujące się na okładzinie piaskowcowej od strony ul. Królewskiej[11].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Dom bez kantów. jpilsudski.org, 2012-05-15.
- ↑ Ekspertyza Zespołu Ortograficzno-Onomastycznego. [w:] Rada Języka Polskiego [on-line]. rjp.pan.pl. [dostęp 2016-12-01].
- ↑ Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. T. 7 - Krakowskie Przedmieście. Warszawa: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, 2001, s. 79. ISBN 83-88372-14-9.
- ↑ a b c d e Marta Leśniakowska: Architektura w Warszawie 1918–1939. Warszawa: Arkada Pracownia Historii Sztuki, 2006, s. 25. ISBN 83-60350-00-0.
- ↑ Gmach Funduszu Kwaterunku Wojskowego w Warszawie. „Wschód”. Nr 116, s. 8, 5 lutego 1939.
- ↑ Kwiryna Handke: Dzieje Warszawy nazwami pisane. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2011, s. 209. ISBN 978-83-62189-08-3.
- ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 141. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ Trakt Królewski - Strona 3 | WarsawTour - Oficjalny portal turystyczny m.st. Warszawy [online], www.warsawtour.pl [dostęp 2017-11-22] [zarchiwizowane z adresu 2017-06-12] (pol.).
- ↑ a b Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. T. 7 - Krakowskie Przedmieście. Warszawa: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, 2001, s. 80. ISBN 83-88372-14-9.
- ↑ Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków - stan na 30 września 2016 r.. [w:] Narodowy Instytut Dziedzictwa [on-line]. nid.pl. s. 34. [dostęp 2016-12-01].
- ↑ Ciąg dalszy warszawskich konserwacji. Dom bez kantów przy ul. Królewskiej 2. [w:] Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków [on-line]. zabytki.um.warszawa.pl, 23 grudnia 2019. [dostęp 2019-12-27].