Dokarmianie ptaków

Dokarmianie ptaków – dostarczanie pożywienia ptakom żyjącym na wolności, zazwyczaj w zimie, gdy krótki dzień oraz niesprzyjające warunki (szczególnie marznący deszcz lub mżawka) nie pozwalają im wystarczająco zaspokoić głodu.

Klasyczny karmnik na balkonie
Karmnik dla kolibrów

Dokarmianie ptaków pobudza zainteresowanie ornitologią i wyzwala przeżycia estetyczne związane z obserwacją ptaków, a organizowane w szkołach kształtuje zachowania proekologiczne. Prawidłowo prowadzone dokarmianie może być jedną z form aktywnej ochrony przyrody. Podobną funkcję może spełniać pozostawianie do dyspozycji ptaków niektórych roślin (chwastów), traw z nasionami, owoców na drzewach i krzewach.

Z punktu widzenia ekologicznego, dokarmianie ptaków nie ma jednak dużego znaczenia dla przeżywalności i późniejszego sukcesu lęgowego – dostępność pokarmu jest bowiem tylko jednym z czynników na nie wpływających[1].

Rodzaje karmników

edytuj
 
Mazurki przy karmniku-tubie
  • Platforma z daszkiem, najczęściej drewniana, pozbawiona ścian, zazwyczaj umieszczona na ok. 2 m palu wbitym w ziemię. W Polsce najczęściej spotykana odmiana karmnika.
  • Pionowa przezroczysta tuba, z otworami, przez które ptaki wyciągają nasiona. W miarę wyjadania, zawartość sama obsuwa się w dół. Bywa wykonana z surowców wtórnych, np. butelki PET. Karmniki tego typu nazywane są również karmnikami automatycznymi, ponieważ nie trzeba ich uzupełniać tak często, jak karmników opisanych wyżej.
  • Wisząca siatka wypełniona ziarnami czy orzechami, sypkimi lub zlepionymi tłuszczem w kulę.
  • Karmnik w kształcie dzwonu, np. zrobiony z doniczki zawieszonej do góry dnem i wypełnionej tłuszczem i nasionami.
  • Wiszący kawałek niesolonej słoniny.
  • Karmniki dla kolibrów – zawierające płynny roztwór cukru, czasem z dodatkiem barwnika (który jednak nie jest konieczny, a może być wręcz szkodliwy dla ptaków) – substytut nektaru.
  • Karmniki naziemne w formie jednospadowego daszka – dla kuropatw i bażantów.
 
Bogatka w karmniku ze słonecznikiem

W polskich warunkach podstawowe rodzaje karmy dla ptaków to:

Argumenty za dokarmianiem ptaków

edytuj
 
Karmnik-siatka z kulą tłuszczowo-nasienną
  • Dokarmianie ułatwia ptakom przetrwanie ciężkich warunków zimowych – niskiej temperatury i opadów. Lot aktywny wymaga wiele energii, a równocześnie nie pozwala na gromadzenie wewnątrz ciała znacznych zapasów (niekorzystny wzrost ciężaru). Dlatego dla ptaków, zwłaszcza tych małych, szczególnie ważne jest regularne i wystarczająco obfite odżywianie.
  • Zimą dni są krótkie i ptaki mają mniej czasu na zdobycie pokarmu wystarczającego do przetrwania długiej i zimnej nocy.
  • Zimą ptaki mają ograniczony dostęp do innych źródeł pokarmu wskutek zalegania pokrywy śnieżnej.
  • Karma przygotowana przez człowieka nie jest atrakcyjniejsza niż naturalna i jeżeli ptaki będą miały dostęp do naturalnego pokarmu, to nie będą korzystać z dokarmiania.
  • Człowiek silnie wpływa na środowisko, w znacznym stopniu ograniczając naturalną bazę pokarmową, a dokarmianie zwierząt może nieco złagodzić skutki tych niekorzystnych zmian.
  • Dokarmiając ptaki, człowiek zbliża się do nich, uczy się, pobudza swoje zainteresowanie i uwrażliwia na przyrodę, a także zyskuje poczucie, że robi coś dobrego.
  • Liczniejsza populacja ma większe możliwości przystosowania się do niespodziewanych zmian w środowisku, a niewielkie i lokalne osłabienie doboru naturalnego, wobec wielu negatywnych przekształceń w środowisku będących dziełem człowieka, nie ma wielkiego znaczenia.

Argumenty przeciw dokarmianiu ptaków

edytuj
 
Karmienie kaczek i łabędzi
  • Ptaki są często dokarmiane w sposób przypadkowy i nieprzemyślany, a niewłaściwy rodzaj pokarmu powoduje więcej szkód niż pożytku. Duża ilość chleba w pożywieniu wywołuje poważną chorobę – kwasicę, nieuleczalny u dorosłych ptaków zespół anielskiego skrzydła oraz biegunki, a zjedzenie pokarmu solonego często prowadzi do śmierci wskutek zaburzenia gospodarki wodnej organizmu. Bardzo niebezpieczny jest pokarm zepsuty (np. spleśniały chleb) lub pieczywo namoczone i zamarznięte. Karma dostarczana przez człowieka jest zazwyczaj mało urozmaicona, co powoduje u ptaków niedobory składników pokarmowych i w efekcie osłabienie odporności.
  • Dokarmianie zwiększa ryzyko rozprzestrzeniania się chorób, gdyż ptaki gromadzą się w jednym miejscu, poza tym często karma miesza się z odchodami. Do karmników przylatują ptaki różnych gatunków, które w naturze zwykle nie stykają się ze sobą bezpośrednio, rośnie więc ryzyko przenoszenia chorób i pasożytów.
  • Karmnik dla małych ptaków, jeżeli jest umieszczony w niewłaściwym miejscu, może stać się karmnikiem dla drapieżników, np. kotów lub krogulców, które szybko się uczą, gdzie można znaleźć łatwy łup.
  • Dokarmianie zmienia naturalne zachowania – np. ptaki zimują zamiast odlecieć na południe, tracą wrodzony lęk przed człowiekiem lub też przyzwyczajają się do jednego źródła pokarmu i przestają go poszukiwać. Gdy, np. z powodu gorszej pogody, człowiek przerywa dokarmianie, może to powodować śmierć ptaków oczekujących biernie na pożywienie. Niektóre występujące w Polsce ptaki wodne, np. łabędzie nieme, niemal całkowicie zatraciły instynkt wędrówkowy.
  • Dokarmianie ogranicza działanie naturalnej selekcji i przez to osłabia całą populację.

Podstawowe zasady dokarmiania

edytuj
 
Przykład nieprawidłowo umieszczonego karmnika – kot ma zbyt łatwy dostęp
  • Karmnik powinien być regularnie oczyszczany z zalegających resztek jedzenia i odchodów, gdyż ich pozostawienie może sprzyjać szerzeniu się wśród dokarmianych ptaków chorób zakaźnych.
  • Karmnik powinien mieć taką konstrukcję, aby chronił karmę przed zawilgoceniem (przed deszczem i śniegiem).
  • Karma musi być zawsze świeża, nie zepsuta, nigdy nie solona. Jeżeli nie jest od razu zjadana, należy ją często zmieniać, np. słonina po upływie 2 tygodni jest już zjełczała. Pieczywo należy stosować tylko uzupełniająco, nie jako karmę podstawową.
  • Karmnik powinien być umieszczony z dala od krzewów czy innych miejsc stanowiących dobrą kryjówkę dla kotów polujących na ptaki, a równocześnie zapewniać ptakom nieskrępowany dostęp i drogę ucieczki. Zawieszenie karmnika na drucie lub postawienie go na słupie z drucianym kołnierzem ochronnym zainstalowanym od dołu pomoże zapobiegać atakom drapieżników. Nietypowe karmniki typu siatka należy wieszać w miejscach osłoniętych, np. na ganku, pod okapem, na gałęzi samotnego świerka.
  • Do wykładania karmy należy wybierać miejsce suche, np. takie gdzie pod ziemią przebiegają rury ciepłownicze. Wilgotne, zamarzające pokarmy uszkadzają ptakom przełyki oraz nadmiernie wyziębiają organizmy. W indywidualnych gospodarstwach, gdzie nie ma niebezpieczeństwa wandalizmu, można przygotować niewielką platformę z desek. Po zakończeniu karmienia można ją odwracać – nie będzie ulegać zaśnieżeniu, a jeśli spód będzie miał inny kolor niż wierzch, stanie się sygnałem, że aktualnie do jedzenia nic nie ma.
  • Nie należy dokarmiać ptaków wiosną, latem i jesienią. Zbyt wczesne rozpoczęcie dokarmiania powoduje zaburzenie instynktu wędrówkowego, zwłaszcza u ptaków wodnych.
  • Rozpoczęte dokarmianie należy kontynuować przez całą zimę. Na jesieni, do miejsc z pożywieniem ptaki przylatują coraz częściej, a w miarę zbliżania się wiosny coraz rzadziej. Dokarmianie powinno być rozpoczęte najwcześniej w październiku – listopadzie, a zakończone w marcu – na początku kwietnia (krócej na zachodzie Polski, gdzie klimat jest nieco łagodniejszy). Rozpoczęcie dokarmiania powinno być jednak uzależnione nie od daty, ale od pogody. W cieplejszych okresach zimy dokarmianie powinno być mniej intensywne niż podczas mrozu.
  • W pobliżu karmnika warto ustawić poidło. Jest ono chętnie odwiedzane przez ptaki nie tylko latem, ale także zimą, gdy występują trudności w zdobyciu wody, gdy naturalne jej źródła zamarzają[2].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Einhard Bezzel Podglądanie ptaków, op.cit., s. 71–73
  2. Jak zrobić i gdzie powiesić poidełko dla ptaków? [online], Poradzimy24.pl, 3 sierpnia 2020 [dostęp 2021-01-28] (pol.).

Bibliografia

edytuj