Wikipedia

Dobra (powiat przeworski)

wieś w województwie podkarpackim, powiecie przeworskim
Zobacz też: Dobra w innych znaczeniach tego słowa.

Dobra – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie przeworskim, w gminie Sieniawa[5][4].

Dobra
wieś
Ilustracja
Kościół parafialny (dawna cerkiew)
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

przeworski

Gmina

Sieniawa

Liczba ludności (2021)

468[2]

Strefa numeracyjna

16

Kod pocztowy

37-530[3]

Tablice rejestracyjne

RPZ

SIMC

0611117[4]

Położenie na mapie gminy Sieniawa
Mapa konturowa gminy Sieniawa, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Dobra”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Dobra”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Dobra”
Położenie na mapie powiatu przeworskiego
Mapa konturowa powiatu przeworskiego, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Dobra”
Ziemia50°12′42″N 22°41′20″E/50,211667 22,688889[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Miejscowość jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa przemyskiego.

W pobliżu wsi znajduje się rezerwat przyrody Lupa.

Części wsi

edytuj
Integralne części wsi Dobra[5][4]
SIMC Nazwa Rodzaj
0611123 Buniowskie część wsi
0611130 Chatały część wsi
0611146 Iwanki część wsi
0611152 Ożgi część wsi
0611169 Pod Lupą część wsi
0611175 Poręby część wsi
0611181 Sławgóra część wsi
0611198 Twarde część wsi
0611206 Zagóra część wsi

Historia

edytuj

Pierwsze wspomnienie w źródłach pojawia się w 1470 roku, podczas ustanowienia Ordynacji Jarosławskiej. W dokumencie ustanowienia Ordynacji Jarosławskiej, obok Dobrej są wymieniane też pobliskie: Jarosław, Przeworsk, Radawa, Szówsko, Wiązownica, Leżachów, Dybków, Dąbrowica, Manasterz, Nielepkowice, Pełkinie, Grodzisko, Gniewczyna i Tryńcza. Wieś była wzmiankowana w regestrach poborowych, które zapisali poborcy podatkowi ziemi przemyskiej z 1515 roku, gdy wieś posiadała 9 łanów kmiecych[6]. Kolejne regestra z 1589 roku wzmiankują, że wieś posiadała 14 łanów kmiecych[7].

W 1594 roku część jej dóbr jarosławskich przypadło Katarzynie Sieniawskiej[8], która w 1593 roku została poślubiona przez Adama Hieronima Sieniawskiego. Ostatnią z rodu Sieniawskich była Zofia Czartoryska z Sieniawskich, która w 1731 roku została poślubiona przez Augusta Aleksandra Czartoryskiego i od tego czasu właścicielami dóbr Sieniawskich stali się Czartoryscy. W 1897 roku została utworzona Ordynacja Sieniawska Czartoryskich, która istniała do reformy rolnej w 1944 roku.

Wieś następnie wzmiankowana w latach: 1628 (14 łanów)[9], 1651 (14 łanów)[10] i 1658 (12 łanów)[11]. W 1674 roku w Dobrej były 72 domy (w tym 21 w folwarku dzierżawionym przez Łabęckiego, Kędzierskiego i Forca; oraz 51 domów wiejskich)[12].

W II Rzeczypospolitej wieś w powiecie jarosławskim województwa lwowskiego. W 1902 roku wybrano zwierzchność gminną, której naczelnikiem został Olech Lepech, a w 372 domach było 2090 mieszkańców[13]. W 1921 roku w Dobrej było 318 domów. W 1926 roku było 90 żydów, a w 1930 roku było 60 żydów. Według W. Kubijowicza w 1939 roku w Dobrej było 2530 mieszkańców (w tym: 1880 Ukraińców, 630 Polaków i 20 żydów).

W latach 1945–1946 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali tutaj 40 Polaków. Część ludności polskiej w obawie przed atakami schroniła się w okolicznych miejscowościach[14]. W latach 1945–1946 ludność ukraińska była z inicjatywy Polaków przybyłych z Wołynia wielokrotnie atakowana przez partyzantów z Sieniawy i Wylewy, którzy dokonywali licznych mordów i rabunków. Wieś była siedzibą Kuszcza Dobrzańskiego i działał oddział samoobrony SKW. 17 czerwca 1945 roku grupa 150 osób złożona z MO i partyzantów napadła na Dobrę, spaliła 270 domów, zdemolowała cerkiew i zamordowała 22 osoby. W 1945 roku na Ukrainę wysiedlono 706 osób z 160 domów. Na pozostałych mieszkańców w latach 1945–1946 napadów dokonywało WP, UB i partyzanci[15]. W 1947 roku następnych mieszkańców wysiedlono podczas Akcji „Wisła” na Ziemie Odzyskane[16].

Kościół

edytuj
Cerkiew greckokatolicka
Osobny artykuł: Cerkiew Najświętszego Serca Jezusa w Dobrej.

Według regestru poborowego już na jakiś czas przed 1515 rokiem istniała w Dobrej cerkiew. W 1880 roku zbudowano murowaną cerkiew. Podczas I wojny światowej cerkiew została uszkodzona, a w 1921 roku została wyremontowana. Parochia posiadała 32 morgi pola. Parochia greckokatolicka istniała do 1945 roku.

Kościół rzymskokatolicki
Osobny artykuł: Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa w Dobrej.

Ludność polska w Dobrej należała od końca XVI wieku do kościoła w pobliskim Dybkowie, który ufundował Jan Kostka aby zapobiec przechodzeniu polskich wiernych do cerkwi, gdyż w tamtych czasach Polacy z powodu dalekiej odległości od kościoła w Jarosławiu dość licznie przechodzili do miejscowych cerkwi. Po założeniu Sieniawy należeli do parafii w Sieniawie. Po wysiedleniu grekokatolików, cerkiew została zaadaptowana na kościół pw. Przenajświętszego Serca Pana Jezusa, a w 1968 roku została erygowana parafia[17].

Oświata

edytuj

Początki szkolnictwa w Dobrej są datowane na początek XIX wieku, gdy na jakiś czas przed 1830 rokiem przy cerkwi pw. Chrystusa Zmartwychwstałego, istniała szkoła parafialna (Schola Parochialis). W latach 1847–1849 nauczycielem był adjutor Jan Suchopałka, i było od 3 do 5 uczniów (Juv. 5).

W 1857 roku szkoła parafialna została zmieniona na szkołę trywialną, której nauczycielem został Michał Kiszakiewicz. Przydatnym źródłem archiwalnym do poznania dziejów oświaty w Galicji są austriackie Szematyzmy Galicji i Lodomerii, które podają wykaz szkół ludowych, wraz z nazwiskami ich nauczycieli. Od 1874 roku wszystkie szkoły w Galicji stały się publiczne reskryptem Rady szkolnej krajowej. Szkoły były najpierw tylko męskie, a od 1890 były już mieszane, czyli koedukacyjne. W 1908 roku szkoła w Dobrej stała się 2-klasowa. Od 1896 roku szkoła posiadała nauczycieli pomocniczych, którymi byli: Helena Połoszynowicz (1896–1897), Tekla Trembicka (1897–1898), Olga Trembicka (1900–1904), Stefania Pańkowska (1905–1907), Stefania Osierda (1908–1913), Osierdowa z Pańkowskich Stefania (1913–1914), Helena Natkowska (1908–1911), Wiktoria Palisak (1913–1914?). W 1897 roku zbudowano murowany budynek szkolny, w 1902 roku było 140 uczniów, a szkoła była ukraińskim językiem wykładowym[18].

20 maja 2009 roku odbyła się uroczystość nadania szkole imienia Unii Europejskiej.

Nauczyciele kierujący i kierownicy
1857–1858: Michał Kiszakiewicz[19].
1858–1862: Euzebiusz Dąbrowiecki[20].
1862–1892: Teofil Wańkowicz[21].
1892–1893: Władysław Różycki[22].
1893–1894: Emilia Makares[23].
1894–1896: Michał Stroiński[24].
1896–1906: Ferdynand Rożek[25].
1906–1934: Adam Osierda[26].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 24643
  2. ↑ Wieś Dobra w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2022-12-27], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 226 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
  5. ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. ↑ Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa. Aleksander Jabłonowski Źródła dziejowe. Tom XVIII, część I. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. Tom VII, część 1. Ziemie Ruskie, Ruś Czerwona Warszawa 1902. (str. 135) [dostęp 2018-01-27]
    [Cytat: Dobra lan. 9, mol. man. gr 6, tab. des, pop gr 15..]
  7. ↑ Aleksander Jabłonowski. Źródła Dziejowe. Tom XVIII. Część I. Polska XVI wieku pod względem Geograficzno-Statycznym. Tom VII. Część I. Ziemie Ruskie, Ruś Czerwona Warszawska Drukarnia Estetyczna. 1902. (str. 4) [dostęp 2018-01-27]
    [Cytat: Dobra lan. 14, pop ¼, taber. ¼, hort. c. agr. 20 hort. s. agr. 5, ing. c. pec. 5, ing. paup. 5.]
  8. ↑ Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa. ks. Jakub Makara Dzieje Parafii Jarosławskiej. Odbitka z czasopisma „Jarosławskie wiadomości parafialne” (str. 94-95)
  9. ↑ Zdzisław Budzyński i Kazimierz Przyboś. Polska południowo-wschodnia w epoce nowożytnej. Źródła dziejowe tom I, część 1. Rejestr poborowy ziemi przemyskiej 1628. Wydawnictwo WSP Rzeszów 1997 ISBN 83-87288-55-1 (str. 49)
    [Cytat:Dobra: de laneis 14 per gr 30; pop de 1 quarta agri gr 7/9; idem de sinagoga fl. 2; tabernator de 1 quarta agri gr 7/9; idem a propinatione vini cremati gr 6; hortulani in agris residentes 20 per gr 6; hortulani agris carentes 5 per gr 4; inquilini pauperes 5 per gr 2; inquilini pecora habentes 5 per gr 8...........................23/1/0.]
  10. ↑ Zdzisław Budzyński i Kazimierz Przyboś. Polska południowo-wschodnia w epoce nowożytnej. Źródła dziejowe tom I, część 2. Rejestr poborowy ziemi przemyskiej 1651. Wydawnictwo WSP Rzeszów 1997 ISBN 83-87288-55-1 (str. 31)
    [Cytat: Dobra:de laneis 14 gr 30, popo de 1 quata agri gr 7/9, sinagoga libera, tabernator de 1 quarta agri gr 7/9, a propinatione vini cremati gr 6, hortulani in agris 20 per gr 8, hortulani in agris 5 per gr 6, inquilini cum pecore 5 per 5 gr 8, inquilini pauperes 5 per gr 2 .........21/1/0[22/21/0]]
  11. ↑ Zdzisław Budzyński i Kazimierz Przyboś Polska południowo-wschodnia w epoce nowożytnej. Źródła dziejowe tom I, część 3. Rejestr poborowy ziemi przemyskiej 1658. Wydawnictwo WSP Rzeszów 2000 ISBN 83-87288-55-1 (str. 56)
    [Cytat: Dobra: de laneis 12 per gr 30, popo de 1 quarta agri gr 7/9, ecclesia libera, tabernator de 1 quarta agri gr 7/9, a propinatione vini cremati gr 6, hortulani in agris 20 per gr 6, hortulani in hortis 5 per gr 4, inquilini pauperes 5 per gr 2......19/1/0[17/21/0].
    Lanei vero 2 desolati et abiurati [16]54..........2/0/0    ]
  12. ↑ Zdzisław Budzyński i Kazimierz Przyboś. Polska południowo-wschodnia w epoce nowożytnej. Źródła dziejowe tom I, część 4. Rejestr pogłównego ziemi przemyskiej 1674. Wydawnictwo WSP Rzeszów 2000 ISBN 83-87288-55-1 (str. 90)
    [Cytat: Dobra, m[a]g[nifi]ci vexill[iferi] r[eg]ni: curiae g[e]n[er]osorum Labęcki, Kędzierski, Forc, a personis suis, consortis et familia curiali in summa fl. ................................21/15.
    A personis subditorum tam romanorum quam rutenorum utriusque sexus cum popone n[ume]ro quinquaginta in summa fl. ...................51/0.    ]
  13. ↑ Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa Skorowidz Powiatu Jarosławskiego na rok 1902 (str. 52) [dostęp 2018-01-29]
  14. ↑ Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 256-257, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
  15. ↑ Apokryf Ruski/Dobra
  16. ↑ Акція „Вісла” Список виселених в ході операції сіл та містечок (ua)
  17. ↑ Rocznik Archidiecezji Przemyskiej 1997 (str. 470) ISSN 1233-4685
  18. ↑ Skorowidz Powiatu Jarosławskiego na rok 1902 (str. 140) [dostęp 2018-11-15]
  19. ↑ Handbuch des Lemberger Statthalterei-Gebietez in Galizien fűr das Jahr 1858 (str. 197) [dostęp 2018-01-29]
  20. ↑ Handbuch des Lemberger Statthalterei-Gebietes in Galizien fűr das Jahr 1859 (str. 212) [dostęp 2018-01-29]
  21. ↑ Handbuch des Statthalterei-Gebietes in Galizien fűr das Jahr 1863 (str. 337) [dostęp 2018-01-29]
  22. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1893 (str. 436) [dostęp 2018-01-29]
  23. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1894 (str. 436) [dostęp 2018-01-29]
  24. ↑ Szematysm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1895 (str. 436) [dostęp 2018-01-29]
  25. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1897 (str. 407) [dostęp 2018-01-29]
  26. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1907 (str. 591) [dostęp 2018-01-29]

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Dobra_(powiat_przeworski)&oldid=72531779”