Dionizy Skarżyński
Dionizy Skarżyński herbu Bończa (ur. 18 kwietnia 1820 w Bendrach, powiat sejneński, zm. 19 czerwca 1903 w Dojnowie, powiat białostocki) – polski szlachcic, działacz niepodległościowy i zesłaniec, w czasie powstania styczniowego – członek Rządu Narodowego (dyrektor Wydziału Skarbu).
 herb szlachecki Bończa | |
| Data i miejsce urodzenia |
18 kwietnia 1820 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
19 czerwca 1903 |
| Narodowość | |
| Tytuł naukowy | |
| Alma Mater | |
| Stanowisko |
członek dyrekcji |
| Pracodawca | |
| Rodzice |
Łukasz Józef Skarżyński |
| Małżeństwo |
Jadwiga z Orłowskich |
| Krewni i powinowaci |
Onufry Skarżyński (brat) |
Życiorys
edytujDzieciństwo i młodość
edytujUrodził się w majątku rodowym Bendry, jako drugi syn Łukasza Józefa Skarżyńskiego i Anny z Michniewiczów[1][2]. Razem z bratem, Onufrym[3][4], uczęszczał do gimnazjum w Sejnach, a później obaj bracia studiowali w Królewcu (zob. Uniwersytet „Albertyna”). Nawiązali kontakty ze środowiskiem konspiracyjnym[1].
Przygotowania do powstania
edytujPo powrocie do kraju Skarżyńscy zajmowali się rozpowszechnianiem wydawnictw emigracyjnych Towarzystwa Demokratycznego Polskiego, które otrzymywali od agenta TDP, dr. Piotrowskiego (zm. 1848). W związku z tą działalnością w roku 1843 warszawska Komisja Wojenno-Śledcza przeprowadziła – za zgodą Iwana Paskiewicza – rewizję w domu Skarżyńskich, jednak nie potwierdzono informacji uzyskanych w czasie przesłuchań aresztowanego członka Związku Narodu Polskiego[1].
W kolejnych latach Skarżyńki uczestniczył w przygotowaniach do wybuchu powstania, które miało się rozpocząć w roku 1846. Spotykał się z emisariuszami patriotycznych środowisk emigracyjnych, m.in. z Tomaszem Malinowskim i Napoleonem Kamieńskim. Na prośbę Anicetego Reniera sprowadzał i rozpowszechniał wydawnictwa emigracyjne (z pomocą ks. Krzysztofa Szwernickiego, vel Szwermickiego[5]). Zajmował się też werbowaniem uczestników planowanego powstania. Na działalność obu braci zwróciły uwagę policji zeznania aresztowanych wówczas spiskowców (m.in. Ludwika Mierosławskiego); 12 listopada 1846 roku Iwan Paskiewicz podpisał nakaz ich aresztowania. Zostali uwięzieni początkowo w Wilnie, a następnie (od kwietnia 1847) w Cytadeli Warszawskiej. Ich ojciec został oddany pod tajny nadzór policyjny i obciążony kosztami śledztwa, które trwało do sierpnia 1850 roku i skończyło się wyrokiem bezterminowej katorgi „za udział w przygotowaniach umysłów do buntu”. Wyrok został konfirmowany w styczniu 1852 roku, a w lutym tego roku Paszkiewicz zmniejszył tę karę do trzech lat robót na Syberii[1].
Bracia Skarżyńscy z ks. Szwernickim zostali przewiezieni kibitkami przez Moskwę do Syberii Zachodniej. Dionizy Skarżyński został skierowany do miejscowości Jekatierińskoje (rejon tarski), gdzie pracował w gorzelni (w sierpniu 1853 został osiedlony w gminie łoginowskiej). Od roku 1855 mieszkał w Tobolsku. Pracował m.in. w jednym z przedsiębiorstw Alfonsa Koziełł-Poklewskiego. Zgodę na powrót do kraju otrzymał w roku 1858[1].
Początkowo przebywał w Kownie (Aleksota), gdzie założył i prowadził Dom Zleceń Rolników Nadniemeńskich, a następnie przeniósł się do Warszawy. Działał w Towarzystwie Rolniczym i Towarzystwie Kredytowym Ziemskim oraz należał do stronnictwa „białych”[1].
Powstanie styczniowe
edytujW lipcu 1863 roku Dionizemu Skarżyńskiemu powierzono stanowisko dyrektora Wydziału Skarbu w Rządzie Narodowym Karola Majewskiego. Główną kasę, za którą był odpowiedzialny, ukrywał u swojej krewnej. Stanowiska zrzekł się we wrześniu, po uformowania rządu „wrześniowego” (z przewagą stronnictwa „czerwonych”. Nie wszedł w skład kolejnego rządu powstańczego – rządu Romualda Traugutta[1].
Okres po powstaniu
edytujPo wycofaniu się ze składu rządu wyjechał do Francji, a podjął studia w Niemczech. Studiował prawo w Heidelbergu, uzyskując stopień doktora. W kolejnych latach (od ok. 1870) przebywał w Krakowie. Pracował jako członek dyrekcji w Banku Galicyjskim dla Handlu i Przemysłu (1872–1887) i Galicyjskiego Zakładu Kredytowego Ziemskiego (od roku 1886)[1]. Był członkiem Krakowskiego Towarzystwa Gospodarczo-Rolniczego[1].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i Wiktoria Śliwowska: Skarżyński Dionizy (1820–1903). W: Polski Słownik Biograficzny. T. XXXVIII: Skarbek Aleksander – Słomka Jan. Wrocław Warszawa Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wyd. PAN, 1997–1998, s. 97–98.
- ↑ Jerzy Świątkowski: Skarżyński Dionizy (1820–1903). www.genealogia.okiem.pl, 2009-11-14. [dostęp 2013-01-03]. (pol.).
- ↑ Wiktoria Śliwowska: Skarżyński Onufry (1818–po 1858). W: Polski Słownik Biograficzny. T. XXXVIII: Skarbek Aleksander – Słomka Jan. Wrocław Warszawa Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wyd. PAN, 1997–1998, s. 102–103.
- ↑ Jerzy Świątkowski: Skarżyński Onufry Jan Łukasz (1818–1896) h. Bończa. www.genealogia.okiem.pl, 2010-06-03. [dostęp 2013-01-03]. (pol.).
- ↑ o. Krzysztof Szwernicki. [w:] Strona internetowa Stowarzyszenia Księży Marianów [on-line]. www.marianie.pl. [dostęp 2013-01-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-17)]. (pol.).