Dimetylortęć
Dimetylortęć – związek chemiczny, kompleks alkilowy rtęci. Jest bardzo niebezpieczną trucizną. Jej cząsteczka ma strukturę liniową.
| |||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Wzór sumaryczny |
C2H6Hg | ||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Inne wzory |
H | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Masa molowa |
230,66 g/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Wygląd |
bezbarwna ciecz[1] | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Identyfikacja | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Numer CAS | |||||||||||||||||||||||||||||||
| PubChem | |||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||
| Podobne związki | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Inne kationy | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Podobne związki | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | |||||||||||||||||||||||||||||||
Dimetylortęć ma dużą gęstość i w warunkach standardowych jest cieczą, dlatego stężenie atomów rtęci w czystej substancji (13 M) jest znacznie większe, niż stężenia uzyskiwane w roztworach wszelkich innych związków rtęci. Jest to szczególnie istotne w rtęciowym NMR (199
Hg NMR i 201
Hg NMR), gdyż jądra atomów rtęci są mało czułe. Dimetylortęć uważana jest za najlepszy związek odniesienia w tej technice[4][5].
W laboratoriach związek ten otrzymuje się przez reakcję chlorku rtęci(II) (HgCl
2) z dimetylomagnezem (Mg(CH
3)
2). Związek ten powstaje też samorzutnie przez powolną reakcję siarczku rtęci(II) (HgS). Powstaje także in vivo (w organizmach żywych) w przypadku zatrucia rtęcią[potrzebny przypis].
Działanie toksyczne
edytujZwiązek ten przenika przez typowe zabezpieczenia stosowane w laboratoriach (rękawice gumowe, fartuchy) i jest wchłaniany przez skórę do układu krwionośnego. Nie jest znana dokładna dawka LD50 dla tego związku. Wiadomo jednak, że dawka rzędu 0,05 ml wchłonięta przez skórę jest śmiertelna dla ludzi[potrzebny przypis].
Dane te pochodzą z opisu przypadku śmierci jednej z ofiar tego związku Karen Wetterhahn, profesor toksykologii z Dartmouth College w stanie New Hampshire, w USA. Karen Wetterhahn jako doświadczony toksykolog miała świadomość, że pracuje z trucizną, ale nie wiedziano jeszcze wtedy, że związek ten potrafi przeniknąć przez typowe rękawice laboratoryjne. Jak wynika z jej zeszytu laboratoryjnego 14 sierpnia 1996 wykonywała ona eksperymenty z dimetylortęcią, w trakcie których pękła fiolka z tym związkiem o pojemności 0,5 ml. Jako doświadczony toksykolog pracowała z tym związkiem pod wyciągiem, w odpowiednim stroju i rękawicach gumowych. Po wykonaniu eksperymentu zdjęła ona prawidłowo rękawice i umieściła je w specjalnym koszu na toksyczne odpady. Na początku stycznia 1997 pojawiły się u niej pierwsze symptomy zatrucia dimetylortęcią. 28 stycznia 1997 r. zbadano stężenie dimetylortęci w jej krwi i stwierdzono, że przekracza 4 mg/l – co 80-krotnie przekracza graniczne stężenie śmiertelne tego związku i było już w tym momencie wiadomo, że nic nie jest w stanie uratować już jej życia. Zmarła 8 lipca 1997, w wieku 48 lat[6].
Toksyczne działanie dimetylortęci wynika z jego działania na układ nerwowy człowieka. Związek tworzy kompleks z cysteiną, który bez trudu pokonuje barierę krew-mózg i silnie wpływa na jego funkcjonowanie, przez zaburzanie procesów przekazywania sygnałów przez synapsy. Związek ten powoduje ataksję (utratę koordynacji ruchów), efekty halucynacyjne oraz utratę pamięci. Proces tworzenia kompleksu z cysteiną jest bardzo powolny i jednocześnie związek ten nie wchodzi w żadne inne reakcje w organizmie człowieka, nie jest więc z niego wydalany. Stąd efekt zatrucia jest bardzo odsunięty w czasie od momentu wniknięcia trucizny do organizmu i zaczyna się powoli ujawniać dopiero w kilka miesięcy po wchłonięciu dawki śmiertelnej. Nie jest znane żadne antidotum na tę truciznę[potrzebny przypis].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c d Dimethylmercury [online], karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich, 27 lipca 2021, numer katalogowy: 328081 [dostęp 2022-06-21]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ a b c d e f g h CRC Handbook of Chemistry and Physics, William M. Haynes (red.), wyd. 97, Boca Raton: CRC Press, 2016, s. 3-212, 6-107, ISBN 978-1-4987-5429-3 (ang.).
- ↑ Dimethylmercury, [w:] ChemIDplus [online], United States National Library of Medicine [dostęp 2022-06-21] (ang.).
- ↑ Thomas V. O’Halloran, Christopher P. Singer, 199Hg-NMR Standards [online], 10 marca 1998 [dostęp 2009-05-03] [zarchiwizowane z adresu 2011-11-15] (ang.).
- ↑ Roy Hoffman, (Hg) Mercury NMR [online], 21 lutego 2007 [dostęp 2009-05-03] (ang.).
- ↑ David W. Nierenberg i inni, Delayed Cerebellar Disease and Death after Accidental Exposure to Dimethylmercury, „The New England Journal of Medicine”, 338, 1998, s. 1672–1676, DOI: 10.1056/NEJM19980604338230, PMID: 9614258 (ang.).