Densztedia

Densztedia
	; Dennstaedtia bipinnata
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	telomowe
Gromada	naczyniowe
Klasa	paprocie
Podklasa	paprotkowe
Rząd	paprotkowce
Rodzina	denstediowate
Rodzaj	densztedia
	Nazwa systematyczna
	Dennstaedtia Bernh.; J. Bot. (Schrader) 1800(2): 124 (1801)
	Typ nomenklatoryczny
	D. flaccida (J. G. A. Forster) Bernhardi
Synonimy
	Adectum Link; Coptidipteris Nakai & Momose; Costaricia Christ; Emodiopteris Ching & S.K.Wu; Litolobium Newman; Paradennstaedtia Tagawa; Patania C.Presl; Sitobolium Desv.;
	Adectum Link; Coptidipteris Nakai & Momose; Costaricia Christ; Emodiopteris Ching & S.K.Wu; Litolobium Newman; Paradennstaedtia Tagawa; Patania C.Presl; Sitobolium Desv.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Densztedia^[5] (Dennstaedtia Bernh.) – rodzaj paproci z rodziny denstediowatych Dennstaedtiaceae. Obejmuje 57 gatunków^[3]. Są to szeroko rozprzestrzenione w świecie rośliny, spotykane głównie w strefie międzyzwrotnikowej poza kontynentalną Afryką. Zasięg rodzaju obejmuje oba kontynenty amerykańskie od środkowego Chile i północnej Argentyny, poprzez Amerykę Środkową po Teksas oraz wschodnią część Ameryki Północnej od Florydy po Ontario i Quebec na północy. Rośliny te rosną w południowej i wschodniej Azji od Pakistanu po Rosyjski Daleki Wschód, a poprzez Archipelag Malajski sięgają do wschodniej Australii. Rosną poza tym na Madagaskarze^[3]. Opisywane są jako rośliny bardzo ekspansywne^[6], często porastają rozległe przestrzenie na ubogich siedliskach^[7]. Są to paprocie naziemne^[8], czasem zasiedlające też szczeliny skalne, rosnące na nasłonecznionych skałach i w cienistych lasach^[6].

Niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne (zwłaszcza densztedia szorstkowłosa D. hirsuta, densztedia punktowana D. punctilobula i Dennstaedtia wilfordii^[6]). Dennstaedtia glauca wykorzystywana jest w Peru jako nawóz zielony^[7].

Nazwa rodzajowa upamiętnia niemieckiego botanika – Augusta Dennstaedta (1776–1826)^[6].

Morfologia

Odcinek liścia Dennstaedtia wilfordii od spodu, z kupkami zarodni

Pokrój i kłącze: Paprocie z kłączem podziemnym, długim lub krótkim, często tworzące mniej lub bardziej rozległe kolonie. Kłącze pokryte jest czerwonobrązowymi, wielokomórkowymi, zwykle sztywnymi włoskami^[8]^[9], nigdy zaś łuskami^[6].
Liście: Wyrastają z kłącza zwykle w odstępach^[10], czasem gęsto skupione^[8], są łukowato wygięte lub proste. Osiągają od 0,4 do 3 m długości. Ogonki liściowe są nagie lub (częściej^[9]) owłosione, na przekroju wiązki przewodzące układają się w kształcie litery U lub O. Blaszki są 2–4-krotnie pierzaste, w ogólnym zarysie są lancetowate, jajowate lub trójkątne. Końcowe odcinki liści są lancetowate lub jajowate, ząbkowane do wcinanych^[8]. Wiązki w blaszce są wolne, pierzaste^[8]^[10], nie sięgają brzegu blaszki i często są maczugowato rozszerzone na końcach^[10].
Zarodnie: Zebrane w koliste kupki zarodni tworzące się na końcach wiązek przewodzących, okryte miseczkowatą zawijką^[9].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Jeden z rodzajów z rodziny denstediowatych Dennstaedtiaceae. Jest rodzajem problematycznym taksonomicznie – w tradycyjnym ujęciu nie jest to takson monofiletyczny^[2].

Wykaz gatunków^[3]

Dennstaedtia ampla (Baker) Bedd.
Dennstaedtia anthriscifolia (Bory) T.Moore
Dennstaedtia antillensis C.Chr.
Dennstaedtia appendiculata (Wall. ex Hook.) J.Sm.
Dennstaedtia arborescens Ekman ex Maxon
Dennstaedtia arcuata Maxon
Dennstaedtia articulata Copel.
Dennstaedtia auriculata Navarrete & B.Øllg.
Dennstaedtia bipinnata (Cav.) Maxon
Dennstaedtia canaliculata Alderw.
Dennstaedtia cicutaria (Sw.) T.Moore
Dennstaedtia cornuta (Kaulf.) Mett.
Dennstaedtia davallioides (R.Br.) T.Moore
Dennstaedtia dennstaedtioides Copel.
Dennstaedtia dissecta (Sw.) T.Moore
Dennstaedtia distenta (Kunze) T.Moore
Dennstaedtia elmeri Copel.
Dennstaedtia flaccida (G.Forst.) Bernh.
Dennstaedtia fusca Copel.
Dennstaedtia glabrata (Ces.) C.Chr.
Dennstaedtia glauca C.Chr. ex Looser
Dennstaedtia globulifera Hieron.
Dennstaedtia hirsuta (Sw.) Mett. ex Miq. – densztedia szorstkowłosa^[5]
Dennstaedtia hooveri Christ
Dennstaedtia inermis (Baker) Brownlie
Dennstaedtia macgregorii Copel.
Dennstaedtia macrosora Navarrete & B.Øllg.
Dennstaedtia madagascariensis (Kunze) Tardieu
Dennstaedtia magnifica Copel.
Dennstaedtia mathewsii C.Chr.
Dennstaedtia merrillii Copel.
Dennstaedtia novoguineensis (Rosenst.) Alston
Dennstaedtia obtusifolia (Willd.) T.Moore
Dennstaedtia parksii Copel. ex Morton
Dennstaedtia paucirrhiza Navarrete & B.Øllg.
Dennstaedtia penicillifera Alderw.
Dennstaedtia philippinensis Copel.
Dennstaedtia producta Mett.
Dennstaedtia punctilobula (Michx.) T.Moore – densztedia punktowana^[5]
Dennstaedtia remota (Christ) Diels
Dennstaedtia resinifera (Blume) Mett.
Dennstaedtia rufidula C.Chr.
Dennstaedtia samoensis (Brack.) T.Moore
Dennstaedtia scandens (Blume) T.Moore
Dennstaedtia shawii Copel.
Dennstaedtia smithii (Hook.) T.Moore
Dennstaedtia spinosa Mickel
Dennstaedtia sprucei T.Moore
Dennstaedtia sumatrana Alderw.
Dennstaedtia terminalis Alderw.
Dennstaedtia tryoniana Navarrete & B.Øllg.
Dennstaedtia vagans Diels
Dennstaedtia werckleana (Christ) Navarrete & B.Øllg.
Dennstaedtia wercklei (Christ) R.M.Tryon
Dennstaedtia wilfordii (T.Moore) Christ
Dennstaedtia williamsii Copel.
Dennstaedtia zeylanica (Sw.) Zink ex Fraser-Jenk. & Kandel

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-07-02] (ang.).
↑ ^a ^b The Pteridophyte PhylogenyT.P.P. Group The Pteridophyte PhylogenyT.P.P., A community-derived classification for extant lycophytes and ferns, „Journal of Systematics and Evolution”, 54 (6), 2016, s. 563–603, DOI: 10.1111/jse.12229 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Dennstaedtia Bernh.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-07-02].
↑ Dennstaedtia Bernhardi. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-07-02].
↑ ^a ^b ^c Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 68. ISBN 978-83-925110-5-2.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e SueS. Olsen SueS., Encyclopedia of garden ferns, Portland, Or.: Timber Press, 2007, s. 198-199, ISBN 978-0-88192-819-8, OCLC 68693523 .
↑ ^a ^b David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 284, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Clifton E. Nauman, A. Murray Evans: Dennstaedtia Bernhardi. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-07-02].
↑ ^a ^b ^c Yan Yuehong, Qi Xinping, Shunshuke Serizawa: Dennstaedtia Bernhardi. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-07-02].
↑ ^a ^b ^c K. U. Kramer, P. S. Green: The Families and Genera of Vascular Plants. I. Pteridophytes and Gymnosperms. New York Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1990, s. 83-84. ISBN 0-387-51794-4.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-07-02] (ang.).

[ppgI-2] The Pteridophyte PhylogenyT.P.P. Group The Pteridophyte PhylogenyT.P.P., A community-derived classification for extant lycophytes and ferns, „Journal of Systematics and Evolution”, 54 (6), 2016, s. 563–603, DOI: 10.1111/jse.12229 .

[powo-3] Dennstaedtia Bernh.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-07-02].

[ing-4] Dennstaedtia Bernhardi. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-07-02].

[gawrys-5] Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 68. ISBN 978-83-925110-5-2.

[olsen-6] SueS. Olsen SueS., Encyclopedia of garden ferns, Portland, Or.: Timber Press, 2007, s. 198-199, ISBN 978-0-88192-819-8, OCLC 68693523 .

[mabb-7] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 284, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[america-8] Clifton E. Nauman, A. Murray Evans: Dennstaedtia Bernhardi. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-07-02].

[china-9] Yan Yuehong, Qi Xinping, Shunshuke Serizawa: Dennstaedtia Bernhardi. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-07-02].

[kramer-10] K. U. Kramer, P. S. Green: The Families and Genera of Vascular Plants. I. Pteridophytes and Gymnosperms. New York Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1990, s. 83-84. ISBN 0-387-51794-4.

[5]

[3]

[6]

[7]

[8]

[1]

[2]

[4]

[9]

[10]