Dīpankara
Budda Dīpankara lub Dīpaṃkara (Budda Latarnik) (pali: दीपन्कर बुद्ध, pali sanskryt: दीपंकर बुद्ध[1], bengalski: দীপঙ্কর Dipankar, chiń. trad.: 燃燈佛 pinyin: Rándēng Fo, tybetański: མར་མེ་མཛད། Wylie: mar me mdzad) – pierwszy z buddów przeszłych czasów, który według buddyjskiej tradycji przepowiedział przebudzenie Siakjamuniego.
_(8436396688).jpg)
Późnokanoniczna palijaska Buddhavamsa (Rodowód buddów) umieściła go na pierwszym miejscu w linii 24 oświeconych, którzy przewidzieli ostateczne przebudzenie Siakjamuniego. Wraz z Gautamą (czyli buddą teraźniejszości) oraz Maitreją (buddą przyszłości) Dīpankara tworzy triadę „Buddów Trzech Czasów”.
Jego kult rozpoczął się najprawdopodobniej na północno-zachodnich rubieżach Indii, w regionie Gandhary.
Źródła i historia
edytuj.jpg)
Już na wczesnym etapie rozwoju buddyjskiej doktryny uświadomiono sobie, że logika nauczania Siakjamuniego sprawia, iż nie może on być uznany za jedynego oświeconego. Pierwsza wzmianka o buddach wcześniejszych czasów pojawiła się w Samyutta Nikayi[2], w postaci rozważań o stanie umysłu przebudzonych. Jednak to dopiero Mahāvadāna Sutta[3] wspomina o sześciu buddach poprzedzających Gautamę[4].
Pełny wywód 24 buddów wcześniejszych czasów, wraz z opisem Buddy Dīpankary, odnaleźć można w późnym palijskim tekście Buddhavamsa (Rodowód buddów), wchodzącym w skład Khuddaka Nikayi[5]. Znacznie bardziej szczegółowy obraz Dīpankary znajduje się jednak w Mahāvastu[6], dziele łączonym z jedną z wczesnych szkół Lokottarāvadą[7].
W okresie średniowiecza Dīpankara stał się bohaterem jednej z dżatak[8], znanej również z chińskich tłumaczeń[7][9].
Dipankara i Siakjamuni
edytujZgodnie z przekazem literackim, Dīpankara był pierwszym buddą, którego spotkał na swej drodze bodhisattwa (późniejszy Siakjamuni). Będąc, w jednym z wcześniejszych wcieleń, braminem o imieniu Sumedha (w innej wersji Sumati lub Megha), bardzo pragnął spotkać buddę swoich czasów. Usłyszawszy, że ten przebywa w sąsiednim mieście, z wielką trudnością zdobył wiązankę kwiatów i bez wahania wybrał się na jego spotkanie. Przybywszy na miejsce i odczekawszy aż Dipankara przechodził w pobliżu, rozrzucił nad jego głową podarek, a ponieważ droga była w złym stanie, rzucił się na ziemię i zaoferował swoje długie włosy jako kobierzec. Dīpankara widząc oddanie bodhisattwy, przepowiedział jego oświecenie[10].
Sam Dīpankara opisywany jest jako człowiek, który zanim osiągnął oświecenie, zbudował miasto znacznie przewyższające znaczeniem inne. Ukończywszy swoje dzieło, poddał się w nim życiowym przyjemnościom, po czym w wyniku przemiany spalił je jako moralną nauczkę[10].
Kult i artefakty
edytujZarówno Mahavastu Lokottarāvady, jak i późniejsze „Zapiski z podróży po krajach zachodnich”[11] (autorstwa chińskiego mnicha Xuanzanga), zdają się wskazywać na to, iż centrum kultu Dīpankary były indyjskie rubieże północno-zachodnie. Potwierdzają to licznie odnajdowane w tym regionie artefakty (głównie płaskorzeźby), z których najważniejszym był kolosalny posąg Dīpankary z Bamian w Afganistanie (jeden z posągów buddów z Bamian). Jego rozmiar znacznie przewyższał towarzyszące mu wyobrażenie Siakjamuniego (obydwa wysadzone przez Talibów w 2001)[10].
Liczne przedstawienia Dīpankary łączące go ze światłem i płomieniami skłaniają do przypuszczeń, iż jego imię (Budda Latarnik) może mieć związek ze staroirańskim kultem ognia. W tradycji chińskiej oddawano mu cześć w związku z typowym dla tego regionu kultem przodków[10].
Przypisy
edytuj- ↑ TS Huệ Dân: Who was Dīpaṃkara Buddha. [w:] Who were the Buddhas in the past ? [on-line]. buddhasa.com. [dostęp 2014-05-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-12)]. (ang.).
- ↑ Samyutta Nikaya. [w:] The Tipitaka [on-line]. metta.lk. [dostęp 2014-05-09]. (ang.).
- ↑ T.W. i C.A.F.Rhys Davids: Dialogues of the Buddha. Translated from the Pali of the Digha Nikaya. Part II. Oksford: Henry Frowde. Oxford University Press, 1910, s. 5.
- ↑ F.E. Reynolds, Ch. Hallisey: Buddha. W: Encyclopedia of Religion, Second Edition Vol.II (pod red. L.Jones). Detroit, Nowy Jork, Londyn, Monachium: MacMillan Reference USA, Thomson Gale, 2005, s. 1066-1067. ISBN 0-02-865735-7.
- ↑ U. Ko Lai, U. Tin Lwin: The Great Chronicle of Buddhas. Vol. I, part 2. Dagon, Rangun: Ti=Ni Publishing Center, 1992, s. 130-293.
- ↑ The Mahāvastu. Translated from Buddhist Sanskrit by J.J.Jones Vol.I. Londyn: Luzac & Company Ltd., 1949, s. 152-188.
- ↑ a b J. Nattier: Dīpaṃkara. W: Encyclopedia of Buddhism (pod red. E.D.Bushwella). Nowy Jork: Thomson, Gale, 2004, s. 230. ISBN 0-02-865720-9.
- ↑ TW. Rhys Davids: Buddhist Birth Stories. Londyn, Nowy Jork: George Routledge & Sons, E.P.Dutton & Co., 1880, s. 82-115. ISBN 978-81-206-1345-4.
- ↑ S. Beal. The Legend of Dipañkara Buddha. Translated from the Chinese. „Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain & Ireland (New Series)”. VI (2), s. 377-395, lipiec 1873. The Royal Asiatic Society. DOI: 10.1017/S0035869X00016270. ISSN 1474-0591. (ang.).
- ↑ a b c d A.Coburn Soper: Literary Evidence for Early Buddhist Art in China. Ascona: Atribus Asiae Publishers, 1959, s. 178-180.
- ↑ Si-Yu-Ki: Buddhist Records of the Western World Vol.I (tłum. S.Beal). Londyn: Trübner & Co., Ludgate Hill, 1906, s. 91-93, seria: Trübner's Oriental Series.