Bodhisattwa

Bodhisattwa (skt.: बोधिसत्त्व bodhisattva, dosł. przebudzone dobro; tyb. བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་, Wylie: byang chub sems dpa' , dosł. bohater umysłu oświecenia; chiń. 菩薩, pinyin: púsà, kor. 보살 posal; jap. bosatsu; wiet. bồ tát) – w buddyzmie tradycji mahāyāna istota, która przez systematyczne ćwiczenie wyzwalających działań (skt. paramita) dąży do stanu buddy, kierując się altruistyczną motywacją przynoszenia pożytku innym.

Boddhisattva Mandźuśri (Monju), Japonia

Sakralny posąg buddyjski (Bodhisattwa Kannon), 2. połowa XIX wieku, Japonia, Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie

Etymologia

• bodhi = przebudzenie
• sattwa = dobro, czystość

Charakterystyka

Słowa Buddy z Sutry Dziesięciu Szlachetnych Bhumi:

Łagodny i pozbawiony arogancji, wolny od fałszu i obłudy

Oraz pełen miłości dla wszystkich czujących istot -

Taki jest bodhisattwa.

Według popularnych, powierzchownych opinii, bodhisattwa świadomie rezygnuje z wkroczenia do pełnej nirwany, dopóki nie wyzwoli wszystkich istot. Jest to jednak pogląd błędny, niezgodny z naukami buddyzmu mahajany. "Rezygnacja z własnego oświecenia" ma charakter dydaktyczny i symboliczny, obrazując wagę altruistycznej motywacji ponad własne osiągnięcia. Według terminologii mahajany istnieje 10 kolejnych poziomów bodhisattwy (sanskryt bhumi), na których coraz głębiej rozpoznaje współzależność wszystkich zjawisk oraz brak rzeczywistej natury tych zjawisk (siunjata). Ukoronowaniem tej ścieżki jest stan buddy, czyli "Trzy ciała Buddy". Stan ten ma największe możliwości przynoszenia pożytku istotom. Jest niczym mityczny "Wszystko-spełniający Klejnot", całkowicie spontaniczny i bezwysiłkowy dla dobra "czujących istot".

W buddyzmie theravady istnieje pojęcie "bodhisatta", co oznacza "Przyszły Budda" (dosł. "Szukający Oświecenia"). Bodhisattą zostaje istota, która osiągnęła doskonałość w dziesięciu cnotach (pali. parami - które są nieco inne niż mahajanistyczne) oraz złożyła ślubowanie bodhisatty.

Najbardziej znani bodhisattwowie

• Awalokiteśwara (chiń. 觀世音 Guānshìyīn, jap. Kannon, kor. Kwan Seum Bosal) – bodhisattwa uosabiający wielkie współczucie
• Mandziuśri (chiń. 文殊師利 Wénshū shī lì, jap. Monju, kor. Munsusari Bosal) – bodhisattwa uosabiający wielką mądrość
• Samantabhadra (chiń. 普賢 Pǔxián, jap. Fugen, kor. Pohyon Bosal) – bodhisattwa uosabiający wspaniałe czyny
• Kszitigarbha (chiń. 地藏 Dìcáng, jap. Jizō, kor. Chijang Bosal) – bodhisattwa wyzwolenia z cierpienia; strażnik martwych dzieci (urodzonych nieżywych lub po aborcji), kobiet w ciąży, strażaków, podróżników i pielgrzymów.

Buddyzm tybetański uważa za bodhisattwów współcześnie żyjących mistrzów, którzy realizują "Trzy ciała Buddy" poprzez metody tantryczne, m.in. Dalajlamę, Karmapę, Szamarpę.