Czesław Jarnuszkiewicz
Czesław Jarnuszkiewicz herbu Lubicz (ur. 27 sierpnia 1888 w Kochoniu, zm. 19 czerwca 1988 w Londynie) – generał brygady Wojska Polskiego, prezes Zarządu Okręgu Brześć nad Bugiem Związku Legionistów Polskich w latach 1936-1938[1].
| |
 generał brygady
| |
| Data i miejsce urodzenia |
27 sierpnia 1888 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
19 czerwca 1988 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
od 1914 |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki |
66 Pułk Piechoty |
| Stanowiska |
dowódca pułku piechoty |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
               
| |
.png){kind=small}
Działalność niepodległościowa
edytujUczył się w szkole handlowej w Warszawie[2]. Od 1906 działał w młodzieżowej Organizacji Bojowej PPS. Uczestnik strajku szkolnego 1905. Aresztowany przez władze carskie, skazany na 4 lata zesłania i zesłany na Syberię, skąd w 1910 zbiegł do Krakowa[2]. Był członkiem polskich organizacji wojskowo–niepodległościowych. Studiował malarstwo w Akademii Sztuk Pięknych[2]. Działał w Związku Strzeleckim[2]. W czasie I wojny światowej w latach 1914–1917 służył w Legionach Polskich – oficer 5 pułku piechoty – kapitan z 1915 i dowódca batalionu, który wsławił się m.in. bitwą nad Stochodem. Poza tym był uczestnikiem walk pod Opatowem, w Ksanach, Budach Michałowskich, pod Urzędowem i Jastkowem. Ze służby liniowej został odwołany w listopadzie 1915 roku i skierowany do Departamentu Wojskowego Naczelnego Komitetu Narodowego, w którym zajmował się m.in. projektami polskich mundurów, odznak i stopni wojskowych. Po kryzysie przysięgowym internowany w Beniaminowie[2]. Po zwolnieniu wszedł do Polskiej Siły Zbrojnej[2] jako dowódca batalionu – major z 1918, skąd automatycznie w Wojsku Polskim.
Służba w Wojsku Polskim
edytujW listopadzie 1918 wstąpił do Wojska Polskiego, dowódca batalionu w Grupie pułkownika Minkiewicza i Grupie pułkownika Serda-Teodorskiego w walkach na froncie ukraińskim i bolszewickim. Tam czasowo dowódca 8 pułku piechoty Legionów. Był w latach 1920–1927 dowódcą 66 pułku piechoty. 17 marca 1927 roku mianowany dowódcą piechoty dywizyjnej 16 Pomorskiej Dywizji Piechoty w Grudziądzu.
24 grudnia 1929 roku Prezydent RP Ignacy Mościcki mianował go zastępcą dowódcy Okręgu Korpusu Nr I w Warszawie[3]. 13 lipca 1931 roku został dowódcą tego Okręgu Korpusu. W 1935 roku przeniesiony na równorzędne stanowisko dowódcy Okręgu Korpusu Nr IX w Brześciu. W 1939 roku został inspektorem Przysposobienia Wojskowego i Wychowania Fizycznego w Państwowym Urzędzie Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego w Warszawie[4]. Był członkiem Rady Głównej Towarzystwa Rozwoju Ziem Wschodnich w 1939 roku[5].
We wrześniu 1939 roku, w czasie ewakuacji na wschód został zatrzymany przez NKWD i uwięziony w obozie w Starobielsku, skąd wywieziono go do więzienia na Łubiance w Moskwie. Po zwolnieniu w sierpniu 1941 formalnie w Armii Andersa, ale przydziału nie otrzymał i po ewakuacji na Bliski Wschód, od lutego 1942 w stanie nieczynnym w tzw. II grupie w Palestynie. Po zakończeniu II wojny światowej przeniesiony w stan spoczynku. Osiedlił się w Wielkiej Brytanii w Londynie, gdzie zmarł. Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 293-2-8)[6].
Był prezesem Towarzystwa Przyjaźni Polsko–Perskiej w Anglii. W 1986 ofiarował Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie cenną historyczną szablę. Opublikowano jego dwie książki: Wspomnienia gen. Czesława Jarnuszkiewicza. Od Sybiru do Łubianki (1996), oraz Szabla wschodnia i jej typy narodowe (Londyn 1973).
W okresie międzywojennym był opiekunem grupy oficerów – emigrantów tzw. „kaukazczyków”. Był też kolekcjonerem militariów, miłośnikiem dawnej broni, znawcą białej broni oraz autorem projektu orła Związku Strzeleckiego, orła Legionów i odznaki pamiątkowej 66 pułku piechoty. Prezes Stowarzyszenia Przyjaciół Muzeum Wojska i komendant Związku Rezerwistów.
Był jednym z dwóch generałów (obok gen. Jerzego Wołkowickiego), który uniknął zagłady w czasie zbrodni katyńskiej.
Awanse
edytuj- porucznik – 29 września 1914[7]
- kapitan – 5 lipca 1915[7]
- pułkownik – 31 marca 1924 ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1923 i 15. lokatą
- generał brygady – 24 grudnia 1929 ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1930 i 2. lokatą w korpusie generałów[8]
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari (1922)[9][10] nr 2382
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (16 marca 1934)[9][11]
- Krzyż Niepodległości z Mieczami (20 stycznia 1931)[9][12]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1928)[13][9]
- Krzyż Walecznych (czterokrotnie)[9]
- Złoty Krzyż Zasługi (16 marca 1928)[14][9]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[9]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[9]
- Znak oficerski „Parasol”
- Krzyż Wielki Orderu Zasługi Wojskowej (Bułgaria)[15][9]
- Krzyż Komandorski I Klasy Order Białej Róży Finlandii (Finlandia)[16][9]
- Wielki Oficer Orderu Trzech Gwiazd (Łotwa)[9][17]
- Order Krzyża Orła II klasy (Estonia, 1935)[15][18]
- Komandor z Gwiazdą Orderu Zasługi (Węgry, przed 1935)[19][9]
- Komandor Orderu Legii Honorowej (Francja)[9]
- Medal 10 Rocznicy Wojny Niepodległościowej (Łotwa, 1929)[20]
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Związek Legionistów Polskich: 1936-1938 r.: sprawozdanie Zarządu Głównego Związku Legionistów Polskich, Warszawa 1938, s. 68.
- ↑ a b c d e f Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa : Wydaw. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 291.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 21 z 24 grudnia 1929 roku, s. 439.
- ↑ Kryska-Karski i Żurakowski 1991 ↓, s. 104.
- ↑ Rocznik Ziem Wschodnich 1939, s. 211.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: HELENA JARNUSZKIEWICZ, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-11-07].
- ↑ a b Lista starszeństwa 1917 ↓, s. 4.
- ↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych nr. 21 z 24 grudnia 1929
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Wspomnienia gen. Czesława Jarnuszkiewicza. Od Sybiru do Łubianki. Warszawa: Editions Spotkania, 1996, s. 17.
- ↑ Dekret Naczelnika Państwa z 19 lutego 1922 r. L. 11429/V.M. Adj. Gen. (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 10, s. 321)
- ↑ M.P. z 1934 r. nr 64, poz. 96 „za zasługi na polu organizacji, wyszkolenia i administracji wojska”.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 18, poz. 31 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 631 „za zasługi na polu pracy niepodległościowej i wyszkolenia wojska” - jako płk Czesław Januszkiewicz.
- ↑ M.P. z 1928 r. nr 65, poz. 88 „za zasługi na polu wyszkolenia wojska”.
- ↑ a b Zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 2, s. 20, 11 listopada 1936.
- ↑ Zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 2, s. 21, 11 listopada 1936.
- ↑ Z Rządu, „Nasze Życie” (Ryga), nr 8 (61) z 16 lutego 1936, s. 3
- ↑ Fred Puss (red.), Eesti tänab 1919-2000, Tallinn: Eesti Vabariigi Riigikantselei, 2000, s. 158, ISBN 9985-60-778-3 [dostęp 2014-10-23] [zarchiwizowane z adresu 2011-08-27] (est.).
- ↑ Zezwolenie na przyjęcie i noszenie orderów. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 4, s. 20, 19 marca 1935.
- ↑ Dziennik Personalny MSWojsk Nr 12/1929, s. 238
Bibliografia
edytuj- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
- Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917). Komenda Legionów Polskich, 1917.
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski: Generałowie Polski niepodległej. Warszawa: Editions Spotkania, 1991.
- Piotr Stawecki: Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 83-11-08262-6.
- H.P. Kosk. Generalicja polska t. I Oficyna wydawnicza „Ajaks” Pruszków 1998.
- Narodowe Archiwum Cyfrowe [1]
- Encyklopedia Białych Plam, T.VIII