Order Zasługi Wojskowej (Bułgaria)
Order Zasługi Wojskowej (bułg. Орден „За военна заслуга”) – bułgarskie wysokie odznaczenie państwowe ustanowione w 1900.
 Awers insygniów I klasy (królewskich) | |
 Awers insygniów III klasy (królewskich) | |
 Baretka | |
 Baretka bojowa | |
| Ustanowiono | |
|---|---|
| Wielkość |
75 mm (I klasa) |
| Kruszec | |
 Awers i rewers I Klasy | |
 Awers i rewers II Klasy | |
 Awers i rewers III Klasy | |
.gif) Gwiazda | |
 Baretka | |
| Ustanowiono |
2004 (odnowienie) |
|---|---|
| Powyżej | |
| Równorzędne | |
| Poniżej | |
Historia
edytujOrder został ustanowiony 18 maja 1900 przez władcę Księstwa Bułgarii Ferdynanda I Koburga[1]. W 1916, na pamiątkę zwycięstwa armii bułgarskiej nad wojskami serbskimi, król (od 1908) Ferdynand I do pierwszych pięciu klas orderu dodał, na wzór austriacki, wieniec laurowy. Order został ponownie zmodyfikowany 9 września 1944 – odtąd nadawano go na wstędze Orderu Zasługi Cywilnej, a monogram władcy na środkowym medalionie zastąpiono trójkolorową flagą bułgarską. Ostatecznie został zniesiony przez komunistów rządzących w Ludowej Republice Bułgarii w latach 50. XX wieku[2]. Nie znalazł się na liście orderów domowych króla Symeona III Koburga (zawiera ona jedynie trzy ordery: Cyryla i Metodego, św. Aleksandra i Czerwonego Krzyża)[3][4].
W 2004 order został odnowiony jako odznaczenie Republiki Bułgarii, a nadawany jest przez prezydenta Bułgarii[5].
Order Zasługi Wojskowej jest przyznawany za wybitną służbę i zasługi w dziedzinie wojskowości, zarówno podczas wojny jak i pokoju[1]. Do 2004 dzielił się na sześć klas (w 1933 dodano Krzyż Wielki[2]):
- I klasa – Krzyż Wielki
- II klasa – Wielki Oficer
- III klasa – Komandor
- IV klasa – Oficer
- V klasa – Kawaler
- VI klasa – Krzyż Srebrny[6].
Ordery I, II i III klasy mogły być nadawane w wersji brylantowej, jako wyraz szczególnego uznania panującego wobec odznaczonego[1].
Od 2004 posiada jedynie trzy klasy:
- I Klasa (na wielkiej wstędze z gwiazdą przypinaną do piersi),
- II Klasa (komandoria na wstędze wiązanej na szyi),
- III Klasa (na trójkątnej wstążce z rozetką)[7].
W kolejności starszeństwa bułgarskich odznaczeń znajduje się na trzecim miejscu wraz z równorzędnymi orderami Zasługi Cywilnej i Jeźdźca z Madary. Przed nim, na drugim miejscu znajduje się Order Świętych Cyryla i Metodego, a po nim, na miejscu czwartym, występuje Order Waleczności[5].
Opis odznaki
edytujOdznaką Orderu Zasługi Wojskowej, przyznawanego przez monarchię bułgarską, był pozłacany srebrny krzyż pizański z czerwonej emalii. Pośrodku krzyża umieszczono medalion z czerwonej emalii ze stylizowanym monogramem Ferdynanda I i otoczką z zielonej emalii, na której znajdował się złoty napis po bułgarsku: ЗА ВОЕННА ЗАСЛУГА (Za zasługę wojenną). Pomiędzy ramionami krzyża umieszczono dwa skrzyżowane złote miecze, a u szczytu odznaki orderu osadzono złota koronę (odznaczenia V i VI klasy istniały zarówno z koroną jak i bez)[1]. Na rewersie odznaki widniał napis 2 АВГУСТЪ 1891 (2 sierpnia 1891) i bułgarski lew z saską tarczą herbową nawiązującą do kraju pochodzenia fundatora (Sachsen-Coburg-Gotha). Na orderze zachowana została data fundacji Orderu Zasługi Cywilnej, ponieważ Order Zasługi Wojskowej był pomyślany jedynie jako wersja wojskowa tego pierwszego odznaczenia. Widoczne jest zresztą podobieństwo graficzne obu orderów[2].
Wersja orderu przyznawanego przez prezydenta Bułgarii różni się nieznacznie od wersji królewskiej. Na awersie inicjał królewski został zastąpiony bułgarskim lwem, zaś na rewersie orderu, zamiast daty fundacji i godła Bułgarii, znajduje się przepaska w bułgarskich barwach narodowych i napis РЕПУБЛИКА БЪЛГАРИЯ (Republika Bułgarii). Order w wersji prezydenckiej zwieńczony jest koroną, nieco różniącą się od tej sprzed 1946. Dla I klasy jest to korona złota, dla II srebrna, dla III brązowa[7].
Gwiazda orderowa przysługiwała odznaczonym orderem królewskim I i II klasy. Była nią ośmioramienna gwiazda z czterema promienistymi ramionami z pozłacanego srebra ułożonymi na przemian z czterema ramionami ze srebra. Pośrodku gwiazdy umieszczono odznakę Orderu Zasługi Wojskowej[1]. Od 2004 przysługuje jedynie odznaczonym I klasą[5].
Wstęga orderowa w wersji królewskiej miała kolor żółty z czarną i białą bordiurą wzdłuż obu brzegów, a w przypadku nadania za zasługi bojowe wstęga miała kolor jasnoniebieski ze srebrnymi paskami wzdłuż obu brzegów, tak jak w Orderze Waleczności[6]. Od 2004 ma kolor czerwony[5].
Odznaczeni
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c d e Dimitri Romanoff: The Orders, Medals and History of the Kingdom of Bulgaria. Rungsted Kyst: Balkan Heritage, 1982, s. 99-101. ISBN 87-981267-0-9.
- ↑ a b c Народен Орден “За Военна Заслуга”. [w:] Великият магистър на българските ордени [on-line]. kingsimeon.bg. [dostęp 2016-07-04]. (bułg.).
- ↑ Dynastic orders. [w:] Provisional List of Orders [on-line]. icocregister.org (International Commission for Orders of Chivalry), 2002. [dostęp 2016-07-05]. (ang.).
- ↑ Dynastic orders. [w:] Provisional List of Orders [on-line]. icocregister.org (International Commission for Orders of Chivalry), 2006. [dostęp 2016-07-05]. (ang.).
- ↑ a b c d Закон за Ордените и Медалите на Република България. lex.bg, 2011-04-19. [dostęp 2016-07-04]. (bułg.).
- ↑ a b Wiesław Bończa-Tomaszewski: Kodeks orderowy. Przepisy obowiązujące posiadaczy orderów, odznaczeń, medali i odznak. Warszawa-Kraków: Główna Księgarnia Wojskowa, Drukarnia Narodowa, 1939, s. 307.
- ↑ a b Orders and medals. [w:] Institution [on-line]. president.bg. [dostęp 2016-07-04]. (ang.).
Bibliografia
edytuj- Robert Werlich: Orders and Decorations of All Nations: Ancient and Modern, Civil and Military, Waszyngton 1965.