Ciżmówka szafranowa
Ciżmówka szafranowa (Crepidotus crocophyllus (Berk.) Sacc.) – gatunek grzybów należący do rodziny ciżmówkowatych (Crepidotaceae)[1].
_Sacc_872843.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
ciżmówka szafranowa |
| Nazwa systematyczna | |
| Crepidotus crocophyllus (Berk.) Sacc. Syll. fung. (Abellini) 5: 886 (1887) | |
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Crepidotus, Crepidotaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten opisał w 1847 r. Miles Joseph Berkeley, nadając mu nazwę Agaricus crocophyllus. Obecną nazwę nadał mu w 1887 r. Pier Andrea Saccardo, przenosząc go do rodzaju Crepidotus[1]. Synonimy[2]:
- Agaricus crocophyllus Berk. 1847
- Crepidotus applanatus var. crocophyllus (Berk.) Pilát 1948
- Derminus crocophyllus (Berk.) Henn. 1898
Morfologia
edytujKapelusz o średnicy 10–35(55) mm, początkowo łopatkowaty z podwiniętym brzegiem, potem zaokrąglony, nerkowaty, płaskowypukły z wgłębieniem i prostym brzegiem. Powierzchnia bladożółta do płowej, gęsto pokryta pomarańczowo-rudymi łuskami i włókienkami. W kapeluszu brak warstwy żelatynowej. Blaszki żółtopomarańczowe. Brak trzonu, do podłoża przyrasta bocznie grzbietem pokrytym żelazistymi lub pomarańczowymi kosmkami. Po wysuszeniu owocnik jest żelazisty i bardzo kruchy[3]. Miąższ miękki, cienki, białawy, bez zapachu, gorzki lub bez wyraźnego smaku[4].
Ciżmówka szafranowa wykazuje dużą zmienność cech. Niektóre kapelusze są zasadniczo białawe, z kilkoma rozproszonymi brązowymi włókienkami, podczas gdy inne mogą być gęsto włókienkowate i ogólnie wyglądać na brązowe. Czasami niedojrzałe blaszki są ciemnopomarańczowe, innym razem są tylko blado pomarańczowe lub prawie białawe. Dojrzałe blaszki są pokryte zarodnikami i w rezultacie są matowo brązowe[4].
- Cechy mikroskopowe
Zarodniki 5,5–7 × 5,5–7 µm. Q = 1–1,1, średnia objętość 138 µm3, kuliste do prawie kulistych, zwężone w kierunku wierzchołka, drobno brodawkowate, pod mikroskopem optycznym prawie gładkie, z perisporą, wyraźnie zabarwione. Podstawki 26-36 × 5-8 µm, czterozarodnikowe, ze sprzążkami. Cheilocystydy 26–60 × 5–12(–15) μm, maczugowate, wąsko kiełbaskowate, czasem prawie cylindryczne, bardzo rzadko nieco rozgałęzione. Skórka kapelusza zbudowana ze szklistych strzępek o szerokości 4–6 µm zmieszanych z wiązkami drobno inkrustowanych, barwnych pasm strzępek o szerokości 0–22 μm. Komórki końcowe strzępek tworzących łuski stożkowe lub cylindryczne, często grubościenne i bez inkrustacji. Pigment w KOH żółtobrązowy. Sprzążki obecne na strzępkach wszystkich części grzyba[3].
- Gatunki podobne
Młode okazy ciżmówki szafranowej są łatwe do odróżnienia od innych ciżmówek po braku żelatynowej warstwy w kapeluszu i jaskrawych, żółtopomarańczowych blaszkach[3]. Starsze okazy podobne są do ciżmówki drobnołuskowej (Crepidotus calolepis), która również ma kapelusz z brązowymi włókienkami, ale ma w kapeluszu warstwę żelatynową, elipsoidalne zarodniki i brak sprzążek na strzępkach[4].
Występowanie i siedlisko
edytujWystępuje na wszystkich kontynentach poza Antarktydą i Australią[5]. W Ameryce Północnej jest to najczęściej spotykany gatunek ciżmówek[4]. Brak go w opracowanym w 2003 r. przez Władysława Wojewodę wykazie wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski[6], ale w późniejszych latach podano jego stanowiska[7]. Aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną[8].
Nadrzewny grzyb saprotroficzny[6]. Występuje na martwym drewnie, głównie twardych drzew liściastych (wiąz)[3].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2023-12-28] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2023-12-28] (ang.).
- ↑ a b c d Beatrice Senn-Irlet, The genus Crepidotus Fr. (Staude) in Europe, „Persoonia”, 16 (1), 1995, s. 342–43 [dostęp 2012-12-07].
- ↑ a b c d Michael Kuo, Crepidotus crocophyllus [online], MushroomExpert [dostęp 2023-12-29] (ang.).
- ↑ Występowanie Crepidotus crocophyllus na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2023-12-28].
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 199–202, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2023-12-29] (pol.).
- ↑ Aktualne stanowiska Crepidotus crocophyllus w Polsce [online], grzyby.pl [dostęp 2023-12-28].