Wikipedia

Coreoidea

nadrodzina owadów

Coreoidea – nadrodzina owadów z rzędu pluskwiaków i podrzędu różnoskrzydłych. Kosmopolityczna. Obejmuje ponad 3100 opisanych gatunków. W zapisie kopalnym znana od karniku w triasie.

Coreoidea
Leach, 1815
Okres istnienia: trias późny–dziś
237/0
237/0
Ilustracja
Wtyk straszyk z rodziny wtykowatych
Ilustracja
Glinik lulkarz z rodziny wysysowatych
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

(bez rangi) Dicondylia
Podgromada

uskrzydlone

Infragromada

nowoskrzydłe

Nadrząd

Paraneoptera

Rząd

pluskwiaki

Podrząd

pluskwiaki różnoskrzydłe

Infrarząd

Pentatomomorpha

Nadrodzina

Coreoidea

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Dicranocephalus medius z rodziny Stenocephalidae
Leptocorisa acuta z rodziny smyczykowatych
Pachylis nervosus z rodziny wtykowatych
Odcisk Leptoserinetha navicularis z oligocenu

Morfologia

edytuj

Pluskwiaki o ciele długości od 4 do 45 mm[1] (rodzaj Thesus należy do największych przedstawicieli pluskwiaków lądowych), różnorodnego kształtu[2]. Ubarwienie najczęściej jest maskujące, z dominacją odcienia brązowego, żółtobrązowego, szarobrązowego, czerwonobrązowego lub zielonobrązowego. Wśród wysysowatych i wtykowatych spotyka się jednak także ubarwienie ostrzegawcze, najczęściej czerwono-czarne, pomarańczowo-czarne lub żółto-czarne[1]. Ponadto u tropikalnych wtykowatych występować mogą jaskrawe barwy metaliczne o funkcji mylącej dla napastnika[2].

Głowa ma zarys trójkątny lub czworokątny. Dobrze wyodrębniony nadustek wyciągnięty jest przed podstawy czułków. Dobrze rozwinięte czułki budują cztery człony. Oprócz dość dużych, dobrze rozwiniętych oczu złożonych obecne są dwa przyoczka umieszczone na wzgórkach w tyle głowy. Kłujka w pozycji spoczynkowej sięga ku tyłowi do panewek bioder środkowej pary odnóży, rzadko dalej[1].

Tułów ma pochylone ku przodowi, czworokątne w zarysie przedplecze. Tarczka jest trójkątna, sięgająca najdalej do połowy długości odwłoka, o powierzchni gładkiej lub wyposażona w żeberka[1]. Dominują w tej grupie formy długoskrzydłe. Formy krótkoskrzydłe spotyka się wśród Hyocephalidae, wysysowatych i wtykowatych[2][3][1], a formy bezskrzydłe dominują wśród Agriopocorini[2]. Półpokrywy zwykle mają wyraźne żyłki na przykrywkach oraz liczne żyłki na zakrywkach, niekiedy tworzące komórki. Ujścia gruczołów zapachowych zatułowia u wysysowatych są niewidoczne, a u pozostałych grup leżą po bokach tułowia między biodrami drugiej i trzeciej pary. Odnóża mają stożkowate biodra i trójczłonowe stopy zwieńczone pazurkami i błoniastymi przylgami. Uda i golenie zwykle są walcowate, ale mogą być zgrubiałe, kolczaste czy zaopatrzone w płatowate wyrostki[1].

Odwłok ma dobrze widoczną, łukowatą lub rombowatą listewkę brzeżną[1]. Wszystkie przetchlinki umieszczone po jego stronie brzusznej z wyjątkiem Agriopocorini, u których część przetchlinek umieszczona jest brzeżnie i niektóre widoczne są od strony grzbietowej[2][4]. Sternity od trzeciego do siódmego zaopatrzone są w trichobotria. Genitalia samic mają spermatekę oraz pokładełko o płytkowatych lub wydłużonych walwulach[1][2].

Ekologia i występowanie

edytuj

Wszystkie wysysowate są fitofagami ssącymi. Spotykane są wśród nich gatunki polifagiczne, oligofagiczne i monofagiczne[2][1]. W większości żerują na nadziemnych, wegetatywnych organach roślin[2]. Nieliczne wysysają nasiona lub żerują na organach generatywnych[3]. Samice składają jaja na roślinach żywicielskich, powierzchni gleby[1], a u niektórych wtykowatych wykazują troskę rodzicielską, nosząc jaja przy sobie[5]. Niektóre gatunki potrafią się komunikować, wytwarzając dźwięki poprzez strydulację[3]. U niektórych gatunków samce wykazują terytorializm i walczą o samicę przy pomocy tylnych odnóży[2].

Nadrodzina kosmopolityczna, najliczniej reprezentowana w strefie tropikalnej i subtropikalnej[2]. W Polsce stwierdzono 34 gatunki z 23 rodzajów i trzech rodzin (zobacz: wtykowate Polski, wysysowate Polski i Stenocephalidae Polski)[6][1].

Taksonomia i ewolucja

edytuj

Takson rangi rodzinowej od rodzaju Coreus jako pierwszy utworzył w 1815 roku William Elford Leach[7], natomiast Coreoidea w randze nadrodziny wprowadził w 1910 roku Odo Reuter[8]. Albert Tullgren w 1918 roku włączył Coreoidea w skład Trichophora[9], a w 1954 roku Denis Leston, John G. Pendergrast i T. Richard E. Southwood umieścili je w infrarzędzie Pentatomomorpha[10].

Do nadrodziny tej zalicza się ponad 3100 opisanych gatunków, sklasyfikowanych w 7 rodzinach i kilku rodzajach nieprzyporządkowanych do żadnej z nich[11][12][13]:

Monofiletyzm Coreoidea jest wspierany przez wyniki licznych analiz filogenetycznych, w tym Thomasa J. Henry’ego z 1997 roku[14], Hua i innych z 2008 roku[15], Pana i innych z 2008 roku[16], Tiana i innych z 2011 roku[17], Yao i innych z 2012 roku[18], Yuana i innych z 2012 roku[19], Gordona i innych z 2016 roku[20], Li i innych z 2016 roku[21], Wanga i innych z 2016 roku[22], Valero i innych z 2017 roku[23], Weiraucha i innych z 2018 roku[24], Zhao i innych z 2018 roku[25] oraz Forthmana i innych z 2019 roku[12]. Niejasne pozostają natomiast relacje wewnątrz tej nadrodziny. W szczególności wskazuje się na brak monofiletyzmu smyczykowatych i wtykowatych. Na siostrzaną relację należącej do wtykowatych podrodziny Hydarinae ze smyczykowatymi wskazują wyniki analiz Hua i innych z 2008 roku[15], Songa i innych z 2012 roku[26], Yuana i innych z 2015 roku[19] oraz Zhao i innych z 2018 roku[25]. Z kolei według analizy Forthmana i innych z 2019 roku Hydarinae zajmują pozycję siostrzaną względem Micrelytrinae w obrębie smyczykowatych, a Pseudophloeinae pozycję siostrzaną względem Alydinae (również w obrębie smyczykowatych)[12]. Dość powszechnie uzyskuje się natomiast wsparcie dla kladu formowanego wspólnie przez przedstawicieli smyczykowatych i wtykowatych. O jego monofiletyzmie świadczą wyniki analiz Henry’ego z 1997 roku[14], Li z 1996 i 1997 roku[12], Xie i innych z 2005 roku[27], Hua i innych z 2008 roku[15], Pana i innych z 2008 roku[16], Tiana i innych z 2011 roku[17], Songa i innych z 2012 roku[26], Yao i innych z 2012 roku[18], Yuana i innych z 2012 roku[19], Gordona i innych z 2016 roku[20], Li i innych z 2016 roku[21], Wanga i innych z 2016 roku[22], Valero i innych z 2017 roku[23] oraz Forthmana i innych z 2019 roku[12].

Najstarsze skamieniałości Coreoidea pochodzą z karniku w triasie i należą do Kerjiecoris oopsis[28].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d e f g h i j k Barbara Lis, Adam Storiński, Jerzy A. Lis: Heteroptera Poloniae 1: Coreoidea. Bytom: Zakład Poligraficzno-Wydawniczy "Plik", 2008. ISBN 978-83-7164-568-6.
  2. ↑ a b c d e f g h i j Randall T. Schuh, James Alexander Slater: True bugs of the world (Hemiptera:Heteroptera): classification and natural history. Cornell University Press, 1995. ISBN 0-8014-2066-0. (ang.).
  3. ↑ a b c Ekkehard Wachmann, Albert Melber, Jürgen Deckert: Wanzen. Band 3: Pentatomomorpha I: Aradoidea (Rindenwanzen), Lygaeoidea (Bodenwanzen u. a.), Pyrrhocoroidea (Feuerwanzen) und Coreoidea (Randwanzen u. a.). (= Die Tierwelt Deutschlands und der angrenzenden Meeresteile nach ihren Merkmalen und nach ihrer Lebensweise. 78. Teil). Goecke & Evers, Keltern, 2007. ISBN 978-3-937783-29-1.
  4. ↑ G. Cassis, Gordon F. Gross: Zoological catalogue of Australia: Hemiptera: Heteroptera (Pentatomomorpha). CSIRO Publishing, 2002.
  5. ↑ M. Gomendio, F. García González, P. Reguera, A. Rivero. Male egg carrying in Phyllomorpha laciniata is favoured by natural not sexual selection. „Animal Behaviour”. 75 (3), s. 763–770, 2008. DOI: 10.1016/j.anbehav.2006.12.029. 
  6. ↑ rodzina: Coreidae Leach, 1815 — wtykowate. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2022-08-31].
  7. ↑ W.E. Leach: Hemiptera. W: Brewster's Edinburgh Encyclopedia. Vol. 9. Edinburgh: John Murray Baldwin & Cradocle, 1815, s. 123.
  8. ↑ O.M. Reuter. Neue Beiträge zur Phylogenie und Systematik der Miriden nebst einleitenden Bemerkungen über die Phylogenie der Heteropteren-Familien. „Acta Societatis Scientiarum Fennicae”. 37 (3), s. 1-167, 1910. 
  9. ↑ A. Tullgren. Zur Morphologie und Systematik der Hemipteren I. „Entomologisk Tidskrift”. 1918, s. 113-133, 1918. 
  10. ↑ D. Leston, J.G. Pendergrast, T.R.E. Southwood,. Classification of the terrestrial Heteroptera (Geocorisae). „Nature (London)”. 174, s. 91-92, 1954. 
  11. ↑ David C. Eades et al.: superfamily Coreoidea Leach, 1815. [w:] Coreoidea Species File (Version 5.0/5.0) [on-line]. [dostęp 2022-08-30].
  12. ↑ a b c d e Michael Forthman, Christine W. Miller, Rebecca T. Kimball. Phylogenomic analysis suggests Coreidae and Alydidae (Hemiptera: Heteroptera) are not monophyletic. „Zoologica Scripta”. 48 (4), s. 520-534, 2019. DOI: 10.1111/zsc.12353. 
  13. ↑ Superfamily Coreoidea Reuter 1910 (true bug). [w:] Fossilworks.org [on-line]. [dostęp 2022-08-30].
  14. ↑ a b T.J. Henry. Phylogenetic analysis of family groups within the infraorder Pentatomomorpha (Hemiptera: Heteroptera), with emphasis on the Lygaeoidea. „Annals of the Entomological Society of America”. 90, s. 275-301, 1997. DOI: 10.1093/aesa/90.3.275. 
  15. ↑ a b c J. Hua, M. Li, P. Dong, Y. Cui, Q. Xie, W. Bu. Comparative and phylogenomic studies on the mitochondrial ge- nomes of Pentatomomorpha (Insecta: Hemiptera: Heteroptera). „BMC Genomics”. 9, s. 610, 2008. DOI: 10.1186/1471-2164-9-610. 
  16. ↑ a b X.L. Pan, F.K. Su, Y.H. Song. Phylogeny of partial species of Coreidae based on mitochondrial cytochrome b gene sequence. „Sichuan Journal of Zoology”. 27, s. 21-25, 2008. 
  17. ↑ a b Tian, X., Xie, Q., Li, M., Gao, C., Cui, Y., Xi, L., Bu, W.. Phylogeny of pentatomomorphan bugs (Hemiptera-Heteroptera: Pentatomomorpha) based on six Hox gene fragments. „Zootaxa”. 2888, s. 57-68, 2011. DOI: 10.11646/zootaxa.2888.1.5. 
  18. ↑ a b Yao, Y., Ren, D., Rider, D. A., Cai, W.. Phylogeny of the in- fraorder Pentatomomorpha based on fossil and extant morphology, with description of a new fossil family from China. „PLoS ONE”. 7, s. e37289, 2012. DOI: 10.1371/journal.pone.0037289. 
  19. ↑ a b c M.L. Yuan, Q.L. Zhang, Z.L. Guo, J. Wang, J., Y.Y. Shen. The complete mitochondrial genome of Corizus tetraspilus (Hemiptera: Rhopalidae) and phylogenetic analysis of Pentatomomorpha. „PLoS ONE”. 10, 2015. DOI: 10.1371/journal.pone.0129003. 
  20. ↑ a b E.R.L. Gordon, Q. McFrederick, C. Weirauch,. Phylogenetic Evidence for Ancient and Persistent Environmental Symbiont Reacquisition in Largidae (Hemiptera: Heteroptera). „Applied and Environmental Microbiology”. 82 (24), s. 7123-7133, 2016. DOI: 10.1128/AEM.02114-16. 
  21. ↑ a b Li, M., Wang, Y. H., Xie, Q., Tian, X. X., Li, T., Zhang, H. F., Bu, W. J.. Reanalysis of the phylogenetic relationships of the Pentatomomorpha (Hemiptera: Heteroptera) based on ribosomal, Hox and mitochondrial genes. „Entomotaxonomia”. 38, s. 81-91, 2016. 
  22. ↑ a b Wang, Y.-H., Cui, Y., Rédei, D., Baňař, P., Xie, Q., Štys, P., Bu, W.-J.. Phylogenetic divergences of the true bugs (Insecta: Hemiptera: Heteroptera), with emphasis on the aquatic lineages: The last piece of the aquatic insect jigsaw originated in the Late Permian/ Early Triassic. „Cladistics”. 32, s. 390-405, 2016. DOI: cla.12137 10.1111/ cla.12137. 
  23. ↑ a b Valero, M.C., Ojo, J.A., Sun, W., Tamò, M., Coates, B.S., Pittendrigh, B.R.. The complete mitochondrial genome of Anoplocnemis curvipes F. (Coreinea, Coreidae, Heteroptera), a pest of fresh cow-pea pods. „Mitochondrial DNA Part B,”. 2, s. 421-423, 2017. DOI: 10.1080/23802359.2017.1347829. 
  24. ↑ C. Weirauch, R.T. Schuh, G. Cassis, W.C. Wheeler. Revisiting habitat and lifestyle transitions in Heteroptera (Insecta: Hemiptera): Insights from a combined morphological and molecular phylogeny. „Cladistics”. 35 (1), s. 67-105, 2018. DOI: 10.1111/cla.12233. 
  25. ↑ a b Q. Zhao, J. Wang, M.Q. Wang, B. Cai, H.F.Zhang, J.F. Wei,. Complete mitochondrial genome of Dinorhynchus dybows- kyi (Hemiptera: Pentatomidae: Asopinae) and phylogenetic analysis of Pentatomomorpha species. „Journal of Insect Science”. 18, s. 44, 2018. DOI: 10.1093/jisesa/iey031. 
  26. ↑ a b N. Song, A.P. Liang, C.P. Bu. A molecular phylogeny of Hemiptera inferred from mitochondrial genome sequences. „PLoS ONE”. 7, s. e48778, 2012. DOI: 10.1371/journal.pone.0048778. 
  27. ↑ Q. Xie, W. Bu, L. Zheng. The Bayesian phylogenetic analysis of the 18S rRNA sequences from the main lineages of Trichophora (Insecta: Heteroptera: Pentatomomorpha). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 34, s. 448-451, 2005. DOI: 10.1016/j.ympev.2004.10.015. 
  28. ↑ Q.B. Lin. Late Triassic insect fauna from Toksun, Xinjiang. „Acta Palaeontologica Sinica”. 31, s. 313-335, 1992. 
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Coreoidea&oldid=69364298”