Stożkówka delikatna

Stożkówka delikatna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	gnojankowate
Rodzaj	stożkówka
Gatunek	stożkówka delikatna
	Nazwa systematyczna
	Conocybe tenera (Schaeff.) Fayod; Annls Sci. Nat., Bot., sér. 7, 9: 357 (1889)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Stożkówka delikatna (Conocybe tenera (Schaeff.) Fayod – gatunek grzybów z rodziny gnojankowatych (Bolbitiaceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Conocybe, Bolbitiaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy zdiagnozował go w 1774 r. Jacob Christian von Schaeffer nadając mu nazwę Agaricus tener. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu Victor Fayod w 1889 r.^[1]

Synonimów ma 18. Niektóre z nich^[2]:

Conocybe tenera f. excentrica Singer 1950
Conocybe tenera f. macrocephala Kühner 1935
Conocybe tenera (Schaeff.) Fayod, 1889 f. tenera
Conocybe tenera var. olivacea M.M. Moser 1953
Conocybe tenera var. tenella J.E. Lange ex Arnolds 1982
Conocybe tenera (Schaeff.) Fayod 1889 var. tenera
Galera tenera (Schaeff.) P. Kumm. 1871
Galerula tenera (Schaeff.) Murrill 1917

Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r., Franciszek Błoński opisywał ten gatunek jako hełmówkę delikatną^[3]. W niektórych atlasach grzybów jest opisywany jako stożkówka tenera^[4].

Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od łacińskiego słowa conus, oznaczającego stożek i cybe oznaczającego głowę – czyli stożkowa głowa. Nazwa gatunkowa pochodzi od łacińskiego słowa tenera oznaczającego delikatny^[5].

Morfologia

Kapelusz

Średnica 2–3 cm, wysokość 1–3 cm, kształt początkowo naparstkowaty, potem wypukły. Jest higrofaniczny; podczas wilgotnej pogody ma kolor od rdzawego do rdzawobrązowego i jest wyraźnie żłobkowany, podczas suchej ma barwę od gliniastej do żółtobrązowej i żłobkowanie jest słabo widoczne^[4].

Blaszki

Dość ciasne, brzuchate. Początkowo są bardzo blado ochrowe, później od zarodników stają się cynamonowe lub rdzawe. U dojrzałych owocników krawędzie blaszek są wyraźnie jaśniejsze niż powierzchnia^[5].

Trzon

Smukły i cienki. Ma wysokość 5–9 cm i grubość 4–7 mm, bez pierścienia^[5]. Pod kapeluszem jest żółtobiały, ku dołowi ciemniejszy; brązowopomarańczowy lub rdzawobrązowy. Cała powierzchnia oszroniona^[4].

Miąższ

Blado żółtobrązowawy, bez wyraźnego zapachu i smaku^[4].

Cechy mikroskopijne

Podstawki 4-zarodnikowe, 17–30(34) × 8–12(13) μm, silnie dodatnie w NH₄OH. Zarodniki jajowato podłużne do elipsoidalnych, bardzo nieznacznie spłaszczone lub nie, gładkie, z ścianą o grubości 0,5–1 μm, z dużymi porami rostkowymi o szerokości 1–2 μm. W NH₄OH mają barwę od pomarańczowo-brązowej do rdzawobrązowej. Rozmiary: (8,5)9,5–13(14) × (4,5)5,5–7(7,5) μm i 9,8–11,8 × 5, średnio 7–6,8 μm, Q = 1,6–2,1. Cheilocystydy o rozmiarach (13)17,5–25 x 6–13(18) μm, z krótką do średniej długości szyjką 1,5–4 × 1–1,5 μm i główką o średnicy 3.5 μm, średnio 4,8 μm. Pleurocystyd brak. Kaulocystydy lecytydowe, 15–35 × 7–12 μm, często o długiej smukłej szyjce 3–10 × 1,5–1,8 μm i zróżnicowanej średnicy 3,5–5,5 μm, z wieloma innymi elementami kulistymi i elipsoidalnymi o rozmiarach 7–12 × 5–9 μm. Trama zbudowana z silnie wypukłych strzępek o średnicy 4–28 μm. Skórka kapelusza zbudowana z warstwy brązowych, szypułkowatych komórek o rozmiarach 25–65 × 15–30 μm. Pileocystydy rozproszone do rzadkich, lecytopodobne, podobne do cheilocystyd, ale bardziej nieregularne w kształcie i często mniejsze. Komórki skórki trzonu hialinowe, o średnicy 2–7 μm z kaulocystydami, wyjątkowo z cylindrycznymi włosami o rozmiarach 80 × 5 μm^[6].

Występowanie i siedlisko

W Ameryce Północnej i Europie jest to gatunek szeroko rozprzestrzeniony. W Europie występuje od Hiszpanii po około 66° szerokości geograficznej w Norwegii. Poza tym notowany w Maroku, Korei. Japonii i na Hawajach^[7]. Należy do najczęściej spotykanych w Europie stożkówek^[4]. W Polsce raczej pospolity, w piśmiennictwie naukowym na terenie Polski podano liczne stanowiska^[3].

Rośnie na ziemi na łąkach, pastwiskach, polach uprawnych, polach, ogrodach, w zaroślach, przy drogach, w miejscach trawiastych i wśród mchów. Owocniki wytwarza od kwietnia do listopada^[3].

Znaczenie

Saprotrof. Grzyb trujący^[6].

Gatunki podobne

Stożkówka miękka (Conocybe apala). Jest o wiele jaśniejsza, ma bardziej wydłużony i stożkowaty kapelusz i pojawia się na trawnikach wkrótce po deszczu^[5]. Podobna jest także stożkówka jajowata, czasami gatunki te są niemożliwe do odróżnienia^[6].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Index Fungorum. [dostęp 2017-12-22]. (ang.).
↑ Species Fungorum. [dostęp 2017-12-22]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Andreas Gminder: Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. Warszawa: Weltbild, 2011. ISBN 978-83-258-0588-3.
↑ ^a ^b ^c ^d Conocybe tenera (Schaeff.) Fayod – Common Conecap. [dostęp 2017-12-22].
↑ ^a ^b ^c Mycoquebec. Conocybe tenera / Conocybe tendre. [dostęp 2017-12-21].
↑ Discover Life Maps. [dostęp 2017-12-22].

[if-1] Index Fungorum. [dostęp 2017-12-22]. (ang.).

[sf-2] Species Fungorum. [dostęp 2017-12-22]. (ang.).

[checklist-3] Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.

[gminder-4] Andreas Gminder: Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. Warszawa: Weltbild, 2011. ISBN 978-83-258-0588-3.

[californian-5] Conocybe tenera (Schaeff.) Fayod – Common Conecap. [dostęp 2017-12-22].

[mycoquebec-6] Mycoquebec. Conocybe tenera / Conocybe tendre. [dostęp 2017-12-21].

[7] Discover Life Maps. [dostęp 2017-12-22].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]