Clerget 9Z
Clerget 9Z – gwiazdowy, rotacyjny, chłodzony powietrzem tłokowy silnik lotniczy, skonstruowany przez Pierre’a Clergeta podczas I wojny światowej. Maksymalna moc wynosiła 81 kW (110 KM), a pojemność skokowa 16,3 dm³. Produkowany przez francuskie zakłady Clerget-Blin model 9Z stosowany był m.in. w samolotach myśliwskich Airco DH.2, Nieuport 17bis i Sopwith Camel, samolotach rozpoznawczych Nieuport 12 i Sopwith 1½ Strutter oraz wodnosamolotach Fairey Hamble Baby i Sopwith Baby.
| Dane podstawowe | |
| Typ | |
|---|---|
| Kraj pochodzenia | |
| Producent | |
| Zastosowanie | |
| Rozwinięto w model | |
| Dane techniczne | |
| Liczba cylindrów |
9 |
| Średnica cylindra |
120 mm |
| Skok tłoka |
160 mm |
| Objętość skokowa |
16,28 dm³ |
| Masa |
160–166,5 kg |
| Komponenty | |
| Układ paliwowy | |
| Paliwo | |
| Układ chłodzenia |
powietrzem |
| Osiągi | |
| Moc | |
| Jednostkowe zużycie paliwa |
0,36 kg/KM/h |
Historia rozwoju
edytujSilnik Clerget 9Z był rozwinięciem budowanych od 1913 roku w zakładach Clerget-Blin silników rotacyjnych konstrukcji Pierre’a Clergeta[1][2]. Dziewięciocylindrowy napęd powstał w okresie I wojny światowej i dysponował mocą nominalną 81–88 kW (110–120 KM)[2][3]. Tłoki silnika wykonane były ze stopu aluminium, korbowody miały przekrój rurowy, a zawory dolotowe i wydechowe były obsługiwane mechanicznie za pomocą oddzielnych krzywek, popychaczy i wahaczy[2]. Układ zasilania składał się z gaźnika typu Bloctube, a układ zapłonowy tworzyły dwa iskrowniki[2]. Model 9Z został zastąpiony przez osiągający większą moc i budowany w dużej liczbie Clerget 9B[4].
Opis techniczny
edytuj
Clerget 9Z był dziewięciocylindrowym, gwiazdowym, rotacyjnym, chłodzonym powietrzem tłokowym silnikiem lotniczym[1]. Pojemność skokowa wynosiła 16,28 dm³, średnica cylindra 120 mm, a skok tłoka 160 mm[1][2]. Średnica zaworów dolotowych wynosiła 40 mm, zaś wylotowych 50 mm[1]. Masa suchego silnika wynosiła od 160 do 166,5 kg[1][3], zaś masa całkowita 180 kg[5]. Stopień sprężania wynosił 4,36:1[1][2][a]. Podawana w źródłach moc maksymalna osiągana przez jednostkę napędową wynosiła od 81 kW (110 KM) przy 1180 obr./min[2][5] poprzez 88 kW (120 KM)[3], do 121 KM przy 1200 obr./min i 123 KM przy 1300 obr./min[1].
Jednostkowe zużycie benzyny kształtowało się na poziomie 0,36 kg (0,43 dm³) na 1 KM w ciągu godziny, a zużycie oleju – 0,07 kg (0,08 dm³) na 1 KM w ciągu godziny[1][5]. Clerget 9Z mógł pracować ze śmigłem ciągnącym lub pchającym[2].
Zastosowanie
edytujSilniki Clerget 9Z używane były w wielu brytyjskich i francuskich samolotach okresu I wojny światowej. Stosowano go do napędu następujących płatowców:
- samoloty myśliwskie – Airco DH.2[2], Airco DH.5[2], Alcock Scout[2][6], Armstrong Whitworth F.K.9[2], Avro 521[2], Blackburn Triplane[2], Bristol M.1[7][8], Bristol S.2A[2], Bristol Scout D[2][9], Nieuport 17bis[10], Pemberton-Billing P.B.25[10][11], Royal Aircraft Factory F.E.8[10], Royal Aircraft Factory S.E.2[10], Sopwith Triplane[10], Sopwith Camel[10], Vickers E.S.1[10], Vickers FB.5[10], Vickers FB.19[10][12];
- samoloty rozpoznawcze i wielozadaniowe – Nieuport 12[10][13], Sopwith 1½ Strutter[10][14];
- wodnosamoloty – Fairey Hamble Baby[10][15], Sopwith Baby[10][16].
Uwagi
edytuj- ↑ Grey 1990 ↓, s. 278 podaje, że stopień sprężania wynosił 4:1.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h Angle 1921 ↓, s. 124.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Lumsden 2003 ↓, s. 133.
- ↑ a b c Les moteurs d’aviation 1916 ↓, s. 195.
- ↑ Angle 1921 ↓, s. 125.
- ↑ a b c Grey 1990 ↓, s. 278.
- ↑ Munson 1969 ↓, s. 169.
- ↑ Lumsden 2003 ↓, s. 133–134.
- ↑ Munson 1969 ↓, s. 39.
- ↑ Munson 1969 ↓, s. 40.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Lumsden 2003 ↓, s. 134.
- ↑ Munson 1969 ↓, s. 170.
- ↑ Munson 1969 ↓, s. 166.
- ↑ Munson 1969 ↓, s. 83.
- ↑ Munson 1969 ↓, s. 107.
- ↑ Grey 1990 ↓, s. 68.
- ↑ Munson 1969 ↓, s. 110.
Bibliografia
edytuj- Glenn D. Angle: Airplane Engine Encyclopedia. Dayton, Ohio: Otterbein Press, 1921. (ang.).
- C.G. Grey (red.): Jane’s Fighting Aircraft of World War I. London: Studio Editions, 1990. ISBN 1-85170-347-0. (ang.).
- Alec Lumsden: British Piston Engines and their Aircraft. Wiltshire: Airlife Publishing, 2003. ISBN 978-1-85310-294-3. (ang.).
- Manuel d’aviation. Fascicule 5: Les moteurs d’aviation. Paris: Berger-Levrault, 1916. (fr.).
- Kenneth Munson: Aircraft of World War I. London: Ian Allan, 1969. ISBN 978-0385034715. (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- CLERGET 9Z ENGINE CONSTRUCTION [Allocated Title]. IWM Film, 1917. [dostęp 2024-02-07]. (ang.).