Ciemnogród

Pejoratywne określenie osób religijnych, konserwatywnych, opornych w odczuciu tzw. postępowców na światopoglądy

Ciemnogród – pejoratywny termin wymyślony przez Stanisława Kostkę Potockiego na określenie osób o konserwatywnym światopoglądzie[1].

Historia

edytuj
 
Stanisław Kostka Potocki, twórca pojęcia

Po raz pierwszy pojawił się w tytule powieści Stanisława Kostki Potockiego Podróż do Ciemnogrodu, wydanej w roku 1820, gdzie Ciemnogród jest stolicą obskurantyzmu[2]. Autor, zwolennik oświecenia, krytykuje w niej konserwatywne poglądy zwolenników ustroju, jaki panował w Polsce przedrozbiorowej.

Z czasem pojęcie „ciemnogród” zaczęło być dość powszechnie używane jako pejoratywne określenie zespołu poglądów konserwatywnych i tradycjonalistycznych[3]. Określenie to ma sugerować brak wykształcenia „ciemnogrodzian”. Ich poglądy często określane są przez przeciwników jako „wsteczne”, w odróżnieniu od „postępowych” poglądów przeciwników tradycjonalizmu. Za ciemnogrodzian uznawani są konfederaci barscy[4].

W roku 1953 Konstanty Ildefons Gałczyński w tym kontekście napisał wierszowany pamflet Chryzostoma Bulwiecia podróż do Ciemnogrodu, którego tytuł nawiązuje do powieści Potockiego. Określeniem „ciemnogród” posługiwał się też i Władysław Gomułka, który na zjeździe PZPR w 1959 stwierdził, że do walki z obskurantyzmem i ciemnogrodem należy zaangażować wszystkie siły, nawet te dalekie od marksizmu[5]. W 1964 powstał film Ciemnogród ukazujący Ludowe Wojsko Polskie jako postępową siłę walcząca z ciemnotą i zabobonami mieszkańców polskiej prowincji[6].

W latach 90. XX wieku dziennikarz Wojciech Cejrowski na przekór pejoratywnemu wydźwiękowi określenia zaczął z dumą określać siebie jako „ciemnogrodzianina” i organizować zloty ciemnogrodzian (od 1996 w Osieku, cztery zloty w kolejnych latach). W wyniku tych akcji mianem ciemnogrodzian często z przekorą określają siebie środowiska prawicowe, w tym konserwatywno-liberalne, odrzucające tzw. postępowość. Zdaniem ciemnogrodzian „jasnogród” (zwany też „postępgrodem”) jest próbą promowania, zwłaszcza wśród młodych ludzi, postaw socjalistycznych, kosmopolitycznych i antychrześcijańskich[7][8].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ciemnogród – Wielki słownik W. Doroszewskiego PWN [online], sjp.pwn.pl [dostęp 2023-11-30] (pol.).
  2. Wiadomości Brukowe. Wybór artykułów Ossolineum, DeAgostini, Warszawa 2003, s.13.
  3. Ciemnogród w polskiej polityce trzyma się mocno [online], wyborcza.pl [dostęp 2017-11-22] (pol.).
  4. Piotr Legutko, Paweł Nowakowski, Sylwester Szefer, Marzyciele. Oni wyśnili Niepodległą. Kraków 2019, s. 21-22
  5. Ks. Zygmunt Zieliński: Kościół w Polsce 1944—2002. POLWEN Radom 2003, s.177-178.
  6. FilmPolski.pl - CIEMNOGRÓD [online], filmpolski.pl [dostęp 2017-11-15] (pol.).
  7. Cejrowski znów organizuje Zlot Ciemnogrodu w Osieku. Rzeczpospolita, 2010-12-02. [dostęp 2022-09-14]. (pol.).
  8. Mariusz Kowalczyk: Wykreowany na autentyk. Press. [dostęp 2022-09-14].

Bibliografia

edytuj