Chwalim
Chwalim – wieś w zachodniej Polsce, położona w województwie lubuskim, w powiecie zielonogórskim, w gminie Kargowa. Leży na prawym (północno-wschodnim) brzegu rzeki Obrzycy, w sąsiedztwie drogi krajowej nr 32 i zlikwidowanego odcinka linii kolejowej z Wolsztyna do Sulechowa (przystanek kolejowy Chwalim). Siedziba sołectwa Chwalim[4].
| wieś | |
.jpg) Dawny przystanek kolejowy Chwalim | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
405[2] |
| Strefa numeracyjna |
68 |
| Kod pocztowy |
66-120[3] |
| Tablice rejestracyjne |
FZI |
| SIMC |
0909986 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubuskiego  | |
Położenie na mapie powiatu zielonogórskiego  | |
Położenie na mapie gminy Kargowa  | |
 52°04′01″N 15°49′09″E/52,066944 15,819167[1]
| |
Historia
edytujWieś historycznie należała do Wielkopolski, ma metrykę średniowieczną i jest notowana od XV wieku. Po raz pierwszy wymieniona została w 1408 jako Chwalny, 1418 Chwalym, Chwalim, 1424 Chwalimye, 1444 Valim[5].
W 1408 miejscowość należała do parafii Niałek Wielki, a później do parafii Kopanica. Wieś początkowo była własnością szlachecką, a od 1440 także duchowną, należącą do opactwa cystersów w Obrze. Wieś miała charakter owalnicowy i lokowana została w 1440[6]. W 1467 leżała w powiecie kościańskim Korony Królestwa Polskiego[5].
W 1441 podkomorzy rozgraniczył tenuty królewskie Babimost oraz Kopanicę z częściami wsi Chwalim należącymi wówczas do opata z Obry oraz do Nikla Kargowskiego. W czasie ustalania tej granicy doszło do incydentu. Kiedy na granicy z Kopanicą usypano 40 kopców, tenutariusz Rudzki z Kopanicy udaremnił usypywanie dalszych kopców. Na granicy Chwalimia z Krampskiem Starym oraz Babimostem usypano 10 kopców co zatwierdził sąd ziemski[5].
Wieś odnotowały liczne historyczne dokumenty prawne i podatkowe. W 1513 król Polski Zygmunt Stary zatwierdził podział dóbr ojczystych Kargowa oraz Chwalim, a także królewskich Kopanica i innych dokonany pomiędzy braćmi Wojciechem i Janem z Żychlina. W 1515 tenutariusz kopanicki Jan z Żychlina posiadał m.in. majętności w Chwalimiu oraz jezioro Białokosz. W 1519 król Zygmunt Stary zezwolił Janowi Kopanickiemu na zapisanie swojej siostrze Annie, żonie Jakuba Padniewskiego, sumy 850 złotych węgierskich na wsi królewskiej Wąchabno oraz na jego dobrach dziedzicznych Chwalimiu i na jeziorze Białokosz. W 1516 Jan Reza z Kopanicy pozywał opata z Obry, ponieważ jego ludzie wybrali mu miód z barci w borze chwalimskim oraz zabrali dwa konie. W 1576 Jan Bylęcki opat obrski oraz Stanisław Żychliński podzielili między siebie niektóre obiekty we wsi oraz jej okolicach: bór Chwalimski przy jeziorze Tuchola, bór za rzeką Lubnicą przy wzgórzach zwanych Szerszeliny, a także łąki i nowe role powstałe po wykarczowanym borze[5].
W 1571 opat w Obrze zapłacił pobór podatkowy z połowy Chwalimia od 10 kwart roli czyli w przeliczeniu 2,5 łana osiadłego, od 7 zagrodników bez roli oraz od karczmy. W 1581 Jan Bylęcki opat z Obry zapłacił pobór od 2 i 3/4 łana, jednego łana karczmarskiego, od 11 zagrodników, 2 komorników, 11 rybaków oraz owczarza wypasającego 10 owiec[5]. W 1581 miejscowość była wsią duchowną, własnością opata obrzańskiego, położoną w powiecie kościańskim województwa poznańskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów[7].
Po potopie szwedzkim opustoszałą wieś zaludnili Wendowie, którzy nie stopili się jednak z – również protestancką – ludnością niemiecką[8].
Wskutek II rozbioru Polski w 1793 wieś przeszła pod władanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim. W okresie Wielkiego Księstwa Poznańskiego (1815–1848) miejscowość wzmiankowana jako Chwalim należała do wsi większych w ówczesnym powiecie babimojskim rejencji poznańskiej[8]. Chwalim należał do babimojskiego okręgu policyjnego tego powiatu i stanowił część majątku Kargowa, którego właścicielem był rząd pruski w Berlinie[8]. Według spisu urzędowego z 1837 roku Chwalim liczył 673 mieszkańców, którzy zamieszkiwali 132 dymy (domostwa)[8]. J. Bobrowicz odnotowuje, że wieś jako jedyna w powiecie babimojskim była wówczas zamieszkana przez „Słowian wyznania luterskiego” (Chwalimiaków), których Bobrowicz zalicza do Łużyczan (Wendów)[8]. Mieszkańcy Chwalimia należeli do parafii luterańskiej w Kargowej, gdzie odbywało się dla nich co dwa tygodnie nabożeństwo po polsku (mowa Chwalimiaków zbliżona była do języka polskiego)[8]. Zostali wysiedleni przez Niemców, jako element niepewny, w 1939 r.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa zielonogórskiego.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 16908
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 161 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Jednostki pomocnicze. [w:] BIP [on-line]. Urząd Miejski w Kargowej. [dostęp 2010-12-17].
- ↑ a b c d e Chmielewski 1982 ↓, s. 233–235.
- ↑ Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Kargowa. Warszawa: Info-Projekt s.c., 2000-05, s. 21 (Uchwała Nr XVI/105/2000 Rady Miejskiej w Kargowej z dnia 20 grudnia 2000 r.)
- ↑ Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, Wielkopolska t. I, Warszawa 1883, s. 72.
- ↑ a b c d e f Leon Plater: Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Ksie̜stwa Poznańskiego. Lipsk: Ksie̜garnia Zagraniczna (Librairie Étrangère), 1846, s. 188.
Bibliografia
edytuj- Stefan Chmielewski: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. I (A – H), zeszyt 2, hasło „Chwalim”. Wrocław: Ossolineum, 1982, s. 233–235.
Linki zewnętrzne
edytuj- Chwalim w „Słowniku historyczno-geograficznym województwa poznańskiego w średniowieczu”
- Chwalim, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 657.