Cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego w Jekaterynburgu
Cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego (ros. Храм Вознесения Господня) – zbudowana w latach 1792–1818 prawosławna cerkiew, jeden z najstarszych obiektów sakralnych w Jekaterynburgu.
 nr rej. 6610019000[1] z dnia 04.12.1974
| |||||||||||||||||||||
| cerkiew parafialna | |||||||||||||||||||||
 Widok ogólny cerkwi | |||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||||||
| Eparchia | |||||||||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||||||||
| Wspomnienie liturgiczne |
40. dzień po Passze | ||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Jekaterynburga  | |||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Rosji  | |||||||||||||||||||||
Położenie na mapie obwodu swierdłowskiego  | |||||||||||||||||||||
 56°50′41,24″N 60°36′46,48″E/56,844789 60,612911
| |||||||||||||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||||||||||||
Historia
edytujCzasy Imperium Rosyjskiego
edytujDrewniana cerkiew pod wezwaniem Wniebowstąpienia Pańskiego została w tym miejscu ufundowana w maju 1770, a jej konsekracja nastąpiła 17 listopada[a] jeszcze tego samego roku[2]. Uroczystości przewodniczył protojerej Fieodor Koczniew, a błogosławieństwa udzielił metropolita syberyjski i tobolski Paweł[3]. Materiał budowlany pochodził z rozebranej cerkwi Objawienia Pańskiego[4]. Drewniana świątynia położona była częściowo na terenie późniejszego domu Ipatiewa[3]. Wkrótce jednak okazało się, że obiekt jest za mały by pomieścić wszystkich chętnych do udziału w nabożeństwach, a dodatkowo budynek zaczął stopniowo popadać w ruinę[3]. W 1782 na żądanie parafian rozpoczęto przygotowania do budowy nowej cerkwi[5][2]. Drewniane elementy ponownie zostały zdemontowane i przetransportowane do Niżneisecka (obecnie znajdującego się w obrębie Jekaterynburga[6]), tam zostały użyte przy budowie kolejnego obiektu sakralnego i przetrwały do 1930[4]. Główny architekt nie jest znany, choć prawdopodobnie mógł to być Michaił Małachow[2]. Budowa ruszyła w 1792, gdy 16 maja tego roku, protojerej F. Karpiński dokonał uroczystego aktu wmurowania kamienia węgielnego pod budowę[2][3]. Błogosławieństwa udzielił metropolita tobolski Warłaam[3]. 2 września 1801, z błogosławieństwem metropolity permskiego Justyna, protojerej Karpiński konsekrował dolną świątynię, która dedykowana została Narodzeniu Matki Bożej[3]. Protojerej Karpiński konsekrował także górną świątynię, pod wezwaniem Wniebowstąpienia Pańskiego, która nadaje nazwę całej cerkwi. Stało się to 25 lipca 1818, a błogosławieństwa znów udzielił metropolita Justyn[3]. Całość wzniesiona została w stylu rosyjskiego baroku.
W XIX wieku cerkiew była parokrotnie przebudowywana. Dobudowano w sumie cztery kaplice. Po północnej stronie, w górnej części, kaplicę poświęconą św. Mitrofanowi z Woroneża, konsekrowaną w 1848[2]. Natomiast w dolnej części cerkwi, kolejna kaplica została wzniesiona została w 1890, a za patrona otrzymała ona proroka Eliasza[2]. W 1852 od południowej strony, w dolnej świątyni, konsekrowano kaplicę Zwiastowania Bogurodzicy[2]. W 1889, w górnej świątyni, oddano do użytku kaplicę Kazańskiej Ikony Matki Bożej[2]. Przebudowy te sprawiły, że jekaterynburska cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego stała się swego rodzaju mieszaniną dwóch architektonicznych stylów: rosyjskiego baroku i bizantyńsko-ruskiego[2]. Wykazuje ona też pewne elementy rosyjskiego klasycyzmu[7]. Dzwonnica cerkwi była czworoboczna, o trzech piętrach[2]. Od cerkwi pochodzi nazwa wzgórza i okolicy przy której się ona znajduje (Wzgórze Wniebowstąpienia)[8]. Był to jeden z najbardziej reprezentacyjnych rejonów Jekaterynburga, w okolicy oprócz wspomnianego domu Ipatiewa, położony jest także Pałac Rastorgujewa-Charitonowa[2]. Szczególnym kultem cieszyła się Ikona Matki Bożej „Wszystkich Strapionych Radość”[2]. W 1862 i 1887 w obydwu świątyniach wymieniono ikonostasy, a w 1899 budynek otoczony został murem[2]. Przy cerkwi działała szkoła niedzielna, a parafia funkcjonowała już od 1770[2].
Czasy sowieckie
edytujSytuacja zmieniła się po przewrocie bolszewickim. Cerkwi Wniebowstąpienia Pańskiego nie ominęły prześladowania ze strony władz sowieckich, m.in. akcja otwierania relikwii oraz konfiskata sprzętów liturgicznych. W czasie tej ostatniej władze bolszewickie przejęły łącznie około 33 kilogramów srebra[2]. Od 1924, po serii podziałów w Rosyjskim Kościele Prawosławnym, duchowieństwo parafialne poparło opcję związaną z moskiewskim patriarchą Tichonem[2]. Wraz z aresztowaniem patriarchy nasiliły się prześladowania ze strony władz. W 1925 świątynia poddawana była nieustannym kontrolom, a jedna z nich wykazała zaginięcie sprzętów liturgicznych o wartości 1200 rubli[9]. Ukrywanie bogato zdobionej Kazańskiej Ikony Matki Bożej także spotkało się z represyjną odpowiedzią[9]. W 1925 zadecydowano, że parafia zostanie pozbawiona świątyni, a budynek zostanie przejęty na cele edukacyjno-kulturalne[9]. W 1926 cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego została zamknięta. Krzyże na kopule i dzwonnicy zastąpiono czerwonymi gwiazdami[2]. Władze Swierdłowska[b] zdecydowały o umieszczeniu w murach dawnej świątyni najpierw jednej ze szkół, a następnie placówki muzeum Rewolucji Październikowej i Swierdłowskiego Obwodowego Muzeum Krajoznawczego[2]. W czasie II wojny światowej w pomieszczeniach zamkniętej cerkwi przechowywano część kolekcji ewakuowanego z Leningradu Ermitażu[9]. Skonfiskowany największy dzwon cerkwi wykorzystywany był przy przedstawieniach teatralnych i baletowych[10][11]. Po 1991 dzwon został zwrócony Kościołowi Prawosławnemu, ale nie powrócił do cerkwi, lecz przekazano go do katedralnego soboru Świętej Trójcy[10].
Cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego obecnie
edytuj
Jeszcze w latach siedemdziesiątych XX wieku rozpoczęły się nieśmiałe próby odzyskania jekaterynburskiej cerkwi Wniebowstąpienia Pańskiego[9]. Schyłkowy okres istnienia Związku Sowieckiego, a następnie jego rozpad, przyniósł poprawę dla położenia Kościoła Prawosławnego i wiernych. W 1988 rozpoczęły się starania o zwrot cerkwi. W grudniu 1990 z kopuły i dzwonnicy usunięto czerwone gwiazdy, które zstąpiono prawosławnymi krzyżami[2]. 16 listopada 1990 Rada Miejska Swierdłowska zadecydowała o przekazaniu z dniem 1 stycznia 1991 budynku ich prawowitym właścicielom. Ponowna konsekracja cerkwi i pierwsza Boska liturgia odbyła się 15 lutego 1991, w święto Spotkania Pańskiego[3]. Uroczystości przewodniczył ordynariusz jekaterynburski, Melchizedek[10]. W 1995 kaplica Kazańskiej Ikony Matki Bożej tymczasowo służyła za miejsce kultu starowierców[2]. Cerkiew przeszła gruntowny remont. Oryginalne dekoracje i ikonostasy uległy w czasach sowieckich zniszczeniu i zostały zastąpione nowymi[7]. Latem 1998 w cerkwi Wniebowstąpienia Pańskiego tymczasowo złożone zostały szczątki zamordowanego imperatora Mikołaja II wraz z rodziną tuż przed przetransportowaniem ich do petersburskiego soboru Pietropawłowskiego[9].
Parafia działająca przy cerkwi prowadzi różnego typu działalność duszpasterską (dla młodzieży, dla dorosłych itp.), a także zajmuje się pracą charytatywną wśród najbiedniejszych mieszkańców Jekaterynburga[12]. Funkcjonuje tu też szkoła niedzielna dla dorosłych i dla dzieci, a także klub młodzieżowy[12]. W 2004 powstało specjalne stowarzyszenie, złożone z przedstawicieli strony kościelnej, miejskiej oraz architektów, historyków sztuki i urbanistów, które ma na celu rewitalizację terenu Wzgórza Wniebowstąpienia i przywrócenia mu jego dawnej świetności[10].
Uwagi
edytuj- ↑ Daty z okresu Imperium Rosyjskiego podane w starym stylu.
- ↑ W 1924 Jekaterynburg przemianowano na Swierdłowsk, a do dawnej nazwy powrócono w 1991.
Przypisy
edytuj- ↑ Strona rejestru. [dostęp 2014-02-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-10)].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Voznesenie-ekb.ru: История храма во имя Вознесения Господня. [dostęp 2013-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-02-06)]. (ros.).
- ↑ a b c d e f g h Ekaterinburg-eparhia.ru: Храм в честь Вознесения Господня. [dostęp 2013-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-02-03)]. (ros.).
- ↑ a b 1723.ru: Кафедральный на Кафедральной. [dostęp 2013-02-02]. (ros.).
- ↑ Ekaterinburg-ural.com: Churches of Ekaterinburg. [dostęp 2011-08-14]. (ang.).
- ↑ Eksbsl.ru: Нижнеисетск. [dostęp 2013-02-02]. (ros.).
- ↑ a b Sobory.ru: Екатеринбург. Церковь Вознесения Господня. [dostęp 2013-02-02]. (ros.).
- ↑ Ekavery.ru: Voznesenskaya Gorka and the ground of the Church of The Ascension. [dostęp 2011-08-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-23)]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Book.uraic.ru: Церковь Вознесения Господня в Екатеринбурге. [dostęp 2013-02-02]. (ros.).
- ↑ a b c d Orthodox-newspaper.ru: Престольный праздник отметил екатеринбургский храм в честь Вознесения Господня. [dostęp 2013-02-02]. (ros.).
- ↑ Ekatgid.ru: Храм в честь Вознесения Господня. [dostęp 2013-02-02]. (ros.).
- ↑ a b Voznesenie-ekb.ru: Общинная. [dostęp 2013-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-11)]. (ros.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Oficjalna strona cerkwi. voznesenie-ekb.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-12-26)]. ros.